|
[[Պատկեր:Boehmische Hofkanzlei Vienna April 2007 003.jpg|մինի|Ավստրիայի սահմանադրական դատարանը (Verfassungsgerichtshof VfGH)]]
'''Սահմանադրական դատարան''', պետական [[Իշխանություն|իշխանության]] դատական ճյուղին վերաբերող սահմանադրական վերահսկողության մարմին, որի իրավասության տակ է գտնվում [[Սահմանադրություն|սահմանադրության]] իրավարար նորմերի համապատասխանության գնահատումը: Սահմանադրական դատարանը (ի տարբերություն մնացած բոլոր [[Դատարան|դատարանների]]) իրավունք ունի չեղարկել օրենքը կամ նորմատիվ իրավական ակտը, եթե այն ճանաչվի հակասահմանադրական:
== Պատմություն ==
Առաջին անգամ սահմանադրական դատարան ստեղծվել է [[Ավստրիա|Ավստրիայում]] ([[Ավստրիայի սահմանադրական դատարան]]) [[1920]] թվականին: Նրա կոնցեպցիան մշակել է ավստրիացի իրավաբան [[Հանս Կելզե|Հանս Կելզեն]]<ref>[http://www.vfgh.gv.at/cms/vfgh-site/vfgh/geschichte.html Constitutional Court of Austria - History] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120826165057/http://www.vfgh.gv.at/cms/vfgh-site/vfgh/geschichte.html |date=2012-08-26 }}</ref>:
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից]] հետո սահմանադրական դատարան ստեղծվեց [[Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետություն|ԳԴՀ]]-ում (ԳԴՀ-ի սահմանադրական դատարան), այնուհետև [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]]՝ [[1958]] թվականին [[Ֆրանսիայի հինգերորդ հանրապետություն|Հինգերորդ հանրապետության]] հիմնադրման ժամանակ (Ֆրանսիայի սահմանադրական դատարանը՝ դատական գործառույթների հետ միասին, սակայն սահմանափակ լիազորություններով), [[1980]] թվականին [[Բելգիա|Բելգիայում]]՝ երկրի ֆեդերալիզացման ժամանակ (Բելգիայի սահմանադրական դատարանը, որը սկզբում անվանվել է Արբիտրաժային, սակայն հենց սկզբից ունեցել է սահմանադրական լիազորություններ):
1963 թվականին ստեղծվեց [[Հարավսլավիա|Հարավսլավիայի]] սահմանադրական դատարանը, [[1986]] թվականին [[Լեհաստան|Լեհաստանում]], իսկ 1990-ական թվականների սկզբին՝ գործնականում բոլոր արևելաեվրոպական պետություններում (այդ թվում [[Ռուսաստան|Ռուսաստանում]]՝ Ռուսաստանի սահմանադրական դատարան):
[[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային միությունում]] [[1989]] թվականի [[դեկտեմբերի 23]]-ի ԽՍՀՄ № 973-I «ԽՍՀՄ-ում սահմանադրական հսկողության մասին» օրենքով սահմանադրական հսկողության գործառույթները հանձնարարվում էին օրենսդիր մարմիններին՝ [[Ազգային պատգամավորների խորհուրդ|Ազգային պատգամավորների խորհրդին]]: ԽՍՀՄ ազգային պատգամավորների համագումարի ժամանակ ձևավորվեց Սահմանադրական հսկողության հանձնաժողով: Նմանատիպ հանձնաժողովներ ստեղծվեցին և՛ դաշնակիցների Գերագույն Խորհուրդների օրոք (բացառությամբ [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության]], որտեղ նման հանձնաժողով այդպես էլ չստեղծվեց<ref name="ConstRossii_avakyan">{{cite web
| author = Авакьян С.А
| authorlink =
| coauthors =
| date = 2000
| url = http://constitution.garant.ru/science-work/modern/1776651/chapter/2/#263
| title = Конституция России: природа, эволюция, современность
| format =
| work =
| publisher = Сашко
| accessdate = 2011-05-06
| lang =
| description =
| archiveurl = http://www.webcitation.org/65IEj6msD
| archivedate = 2012-02-08
}}
</ref>), և՛ ինքնիշխան հանրապետությունների օրոք:
== Գերագույն դատարանը որպես սահմանադրական դատարան ==
Մի շարք պետություններում չկան սահմանադրական դատարաններ, իսկ օրենքների սահմանադրականությունը որոշելու, սահմանադրությանը հակասող օրենքները չեղարկելու լիազորություն ունի [[Գերագույն դատարան|Գերագույն դատարանը]] (օրինակ՝ [[ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարան|ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանը]], Շվեյցարական գերագույն դատարանը, այդպես էր նաև [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ում՝ [[1924]] թվականի սահմանադրությամբ):
== Տես նաև ==
* [[Սահմանադրություն]]
* [[Սահմանադրականություն]]
* [[Իրավաբանություն]]
* [[Ռուսաստանի Դաշնության սահմանադրական դատարան]]
* [[Բելգիայի սահմանադրական դատարան]]
* [[Գերմանիայի սահմանադրական դատարան]]
* [[Սահմանադրական խորհուրդ (Ֆրանսիա)|Ֆրանսիայի սահմանադրական խորհուրդ]]
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://dic.academic.ru/dic.nsf/dic_economic_law/6562/КОНСТИТУЦИОННЫЙ Конституционный суд на dic.academic.ru]
* [http://www.concourt.am/russian/con_right/index.htm «Конституционное Правосудие». Вестник Конференции органов конституционного контроля стран молодой демократии]
| 