'''Ուռհա''' (հայկական աղբյուրներում հիշատակվում է նաև որպես Ուրհա, Օրֆա, Ռուհա Ուրֆա) — պատմական քաղաք Հյուսիսային [[Միջագետք]]ում, հայտնի է նաև Եդեսիա ({{lang-grc|Ἔδεσσα}}; {{lang-syr|ܐܘܪܗܝ}}) անունով, որը սակայն ասորական աղբյուրներում չի գործածվում: Հելլենիստական շրջանում եղել է [[Օսրոյենեի թագավորություն|Օսրոյենեի ասորական թագավորության]] մայրաքաղաքը, այնուհետև` [[Միջագետք Հայոց]]ի մայրաքաղաքը, անցել է հռոմեացիների տիրապետության տակ, այնուհետև ընդգրկվել [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական կայսրության]] կազմի մեջ: 641 թ քաղաքը նվաճվել է արաբների կողմից, բյուզանդացիներին հաջողվել է կարճ ժամանակով վերանվաճել քաղաքը 1031թ: Տաս տարի անց քաղաքը գրավել են սելջուկները: Ուռհան անցել է ձեռքից ձեռք մինչև 1098 թ, երբ այն նվաճվել է խաչակիրների կողմից: 1144 թ քաղաքը գրավում է [[Մոսուլ]]ի տիրակալ Էմադ էդ-Դինը: Այդ իրադարձության առթիվ [[Ներսես Շնորհալի]]ն գրում է իր հռչակավոր ստեղծագործություններից մեկը` «Ողբ Եդեսիոյ» (1145-46) պոեմը, որտեղ հայրենասեր հեղինակը սրտի կսկիծով Է նկարագրում է ծաղկուն քաղաքի ավերումն ու բնակչության զանգվածային բնաջնջումը: Քաղաքը հետագա դարերում անցել է հաջորդաբար Եգիպտոսի և Ասորիքի սուլթանների, մոնղոլների, թյուրք ցեղերի տիրապետության տակ, մինչև որ 1637 թ վերջնականապես մտել է Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ:
== Ուռհայի հայ բնակչությունը ==
ՔաղաքըՈրոշ հնուցաղբյուրների համաձայն՝ Ուռհան հիմնովին վերաշինել է Հայոց կիսաավանդական թագավոր Աբգարը՝ Մծբինից այստեղ տեղափոխելով իր արքունիքը: Նույն աղբյուրները վկայում են, որ Աբգարն այս տեղ հունա-հռոմեական թատրոնների օրինակով շինել է թատրոնի շենք, ինչպես նաև արքունական շքեղ պալատ ու հոյակապ եկեղեցիներ: Իսկ Աբգարի հաջորդ Երվանդ թագավորը, ըստ նույն ավանդությունների, Ուռհան թողել է Հռոմին, իսկ ինքը հաստատվել նախ՝ Արմավիրում, ապա՝ իր հիմնադրած Երվանդաշատում: Ուռհան Օսրոենի փոքրիկ թագավորության մայրաքաղաքն էր (2-րդ դ-ից մթա): Տիգրան Բ-ի վերօրոք ունեցել(95-56 թ մթա) այդ թագավորությունը միացվեց հայկական պետությանը, և նրա մայրաքաղաք դարձավ հայկական մշակույթի կենտրոններից մեկը: Սակայն հայկական պետության կազմում երկարատև չի մնում՝ 60-ական թթ (մթա) այն անցնում է հոծՀռոմին: հայՀնում բնակչությունՈւռհան մշակույթի մեծ կենտրոն էր: Այստեղ գործում էր բարձր տիպի դպրոց՝ ճեմարան, որըորտեղ պատմականուսանելու որոշէին ժամանակահատվածներումգալիս կազմելտարբեր տեղերից: Ուռհայում կրթություն են ստացել և բավական թվով հայ երիտասարդներ: Այստեղ է մեծամասնությունարարվել հայոց մեսրոպյան գիրը: Քաղաքում է ստեղծագործել միջնադարի հայ նշանավոր պատմիչներից մեկը` [[Մատթևոս Ուռհայեցի]]ն: Քաղաքը հնուց ի վեր ունեցել է հոծ հայ բնակչություն, որը պատմական որոշ ժամանակահատվածներում կազմել է մեծամասնություն: Ուռհայի հայ բնակչությունը տուժել է 1894-96 թթ համիդյան կոտորածներից: Մեծ եղեռնի ժամանակ [[1915 թ Ուրֆայի հերոսամարտ|Ուռհայի հայերը դիմել են ինքնապաշտպանության]]: Քեմալական հալածանքների պայմաններում հարկադրված հեռացել են Սիրիա, Ֆրանսիա, մի մասն էլ` Խորհրդային Հայաստան:
