«Մար Աբաս Կատինա»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Տեղեկաքարտ Փիլիսոփա

| բնագիր անուն = [[ասորերեն]]՝ Mār Awā Qațțīnā

| շրջան =

| վիքիքաղվածք =

}}

 

== Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմություն» ==

Մար Աբաս Կատինան հիշատակվում է Մովսես Խորենացու [[«Հայոց պատմություն»]]-ում: Ըստ Պատմահոր վկայության՝ [[մ.թ.ա. 3-րդ դար]]ի կեսերին Հայոց թագավոր Վաղարշակը (անտիկ աղբյուրներում Խորենացու նշված ժամանակաշրջանում նման անունով արքա չի հիշատակվում, ուսումնասիրողների կարծիքով՝ մի շարք Հայոց արքաների, մասնավորապես՝ [[Արտաշես Ա]]-ի և [[Տրդատ Ա]] Արշակունու հավաքական կերպար է) իր իշխանությունը լիովին կարգի բերելով և իր թագավորությունը հաստատելով ''«կամեցավ իմանալ, թե ովքե՞ր արդյոք և ինչպիսի՞ մարդիկ տիրելիս են եղել Հայաստանի վրա իրենից առաջ, արդյոք ինքը անցյալի քաջերի՞ տեղն է գրավում, թե՞ ապիկարների»'': Այդ նպատակով նա գտնում է մի ''«ուշիմ ասորի»'' Մար Աբաս Կատինա անունով, ''«քաղդեական և հունական գրության մեջ վարժ»'', և նրան ուղարկում իր եղբոր՝ [[Արշակ Ա Պարթև|Արշակ Մեծ]]ի մոտ արժանավայել ընծաներով, (խնդրելով) բանալ նրա առաջ արքունական դիվանը<ref>«Հայոց Պատմություն», Մովսես Խորենացի, Ա. Ը.</ref>: Արշակ Մեծն ընդունելով գրությունը Մար Աբաս Կատինայից, մեծ ուրախությամբ հրամայում է բանալ նրա առաջ արքունական դիվանը, ''«որ Նինվեում էր»'', միաժամանակ ուրախանալով, որ այսպիսի մտադրություն ունի իր եղբայրը, որին վստահել էր իր թագավորության կեսը: Մար Աբասը աչքի անցկացնելով բոլոր մատյանները ''«գտնում է մի մատյան հունարեն գրված»'' ու այդ մատյանից հանելով միայն մեր ազգի ''«հավաստի պատմությունը»'' հույն և ասորի գրերով ''«բերում է Մծբին Վաղարշակ թագավորին»'': Ստանալով Մար Աբաս Կատինայի մատյանը՝ Վաղարշակը համարում է այն ''«առաջինն իր գանձերի մեջ, դնում է արքունական պահեստը մեծ զգուշությամբ և հրամայում է մի մասը քարի վրա արձանագրել»''<ref>«Հայոց Պատմություն», Մովսես Խորենացի, Ա. Թ.</ref>:

 

Որոշ հայագետներ (հատկապես 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի) ընդհանրապես չէին ընդունում Մար Աբաս Կատինայի գոյությունը՝ համարելով նրան Մովսես Խորենացու երևակայության արդյունք: Սակայն ժամանակակից ուսումնասիրողները գտնում են, որ Մար Աբաս Կատինան ապրել և իր երկը գրել է մ.թ. [[3-րդ դար|3]] - [[4-րդ դար|4]] դարերի սզբներում, քանի որ բացի Մովսես Խորենացուց, նրա Պատմությունից օգտվել են Անանունը (հիշատակում է նրան Մար Աբաս Մծուրնացի անունով) և [[6-րդ դար]]ի հույն պատմիչ [[Պրոկոպիոս Կեսարացի]]ն:

 

== Ծանոթագրություններ ==

* «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, 1942 թ. Հատոր 1, Ցուցակ 1, Էջ 1 (Աբա)

* «Հայ Ժողովրդի Պատմություն», Հ.Գ. Ժամկոչյան, Երևան, 1975, էջ 195

 

[[Կատեգորիա:Հայ պատմիչներ]]