'''Բաբելոնի թագավորություն''' ({{lang-grc|Βαβυλών}}, {{lang-ar|بابل}}), հայտնի է նաև, որպես '''Քաղդեա''', Հին կտակարանում՝ '''Սենաար''', հնագույն պետություն Տիգրիս և Եփրատ գետերի ստորին ավազանում մ․թ․ա․ 1894-ից 539 թվականներին։ Կոչվել է գլխավոր քաղաք Բաբելոնի անունով։ Մինչ այդ՝ մ․թ․ա․ 24-22-րդ դարերում մտել է Աքքադի, XXII –XXI22-21-րդ դդ․՝դարերում՝ Ուրի III հարստության տիրապետության մեջ։ Մ․ թ․ ա․Մ․թ․ա․ 1894-ին Բ–ումԲաբելոնում հիմնվել է տեղա– կանտեղական ամովհրական դինաստիան։ Համու– րապի
Համուրապի թագավորի օրոք (մ․թ․ա․ 1792–1750) Մի– ջագետքիՄիջագետքի մեծ մասը միավորվել է Բ–իԲաբելոնի տիրակալության ներքո։ Մ․Մ․թ․ա․ թ․18-րդ ա․դարի XVIII դ․ 2-րդերկրորդ կեսից զանգվածաբար Բ․Բաբելոն են թափան– ցելթափանցել քասիտական ցեղեր, որոնք անկման են հասցրել նրա ստրկատիրական ծաղ– կունծաղկուն պետությունը և հիմնել իրենց տիրա–տիրապետությունը պետությունը(մ․թ․ա․ (1518–12041518-1204)։ Քասիտական տիրապետության անկումից հետո Բ* ժա–Բաբելոնը մանակավորժամանակավոր վերելք է ապրել նոր դինաս– տիայիդինաստիայի ներկայացուցիչ Նաբուգոդոնոսոր I-ի օրոք (1146–1123), որը ետ է մղել հարևան Ասորեստանի և ԵլամիԷլամի ոտնձգու– թյուններըոտնձգությունները, պահպանել երկրի անկախու– թյուննանկախությունն ու հզորությունը։ Նաբուգոդոնո– սոր
Նաբուգոդոնոսոր 1I-ից հետո Բ–իԲաբելոնի կենտրոնական,իշխա–նությունըիշխանությունը թուլացել է։ Այնուհետև Բ․Բաբելոնը բազ– միցսբազմիցս ենթարկվել է Ասորեստանի կողոպտ– չականկողոպտչական արշավանքներին ու նվաճումնե–նվաճումներին։ րին։Մ․թ․ա․ Մ․732 թ․ ա․ 732-իցթվականից Բ․Բաբելոնը ենթարկվել է Ասորեստանի տիրապետությանը՝ ունե– նալովունենալով ձևական ինքնուրույնություն։ Մ․Մ․թ․ա․ թ․10-7-րդ ui․ X–VII դդ․դարերում պահպանել է տնտ․ հզո–տնտեսական րությունըհզորությունը, երբեմն էյէլ ձեռք բերել քաղա– քականքաղաքական անկախություն։ Մ․Մ․թ․ա․ թ․626 ա․ 626-ինթվականին Բ–իԲաբելոնի կուսակալ Նաբոպալասարը Ասորես– տանիցԱսորեստանից անկախացել է և հռչակվել թագա– վոր (մ․ թ․ ա․ 626–604)։թագավոր։ Ասորեստանի անկումից հետո Բ–իԲաբելոնի թագավորությունը (պատմագրության մեջ կոչվում է Նոր Բաբելոնյան կամ Քաղդեական) եղել է Առաջավոր Ասիայի հզոր տերություն։ Նաբոպալասարի որդին և հաջորդը՝ Նա– բուգոդոնոսորՆաբուգոդոնոսոր II-ը (իշխել է մ․ թ․ ա․մ․թ․ա․ 604– 562), մ․ թ․ ա․մ․թ․ա․ 597-ին հաղթել է Հուդայի թագավոր ^ովակիմինՀովակիմին, մ․ թ․ ա․ 586-ին գրավել Երուսաղեմը, հրեաների զգալի մասին բռնությամբ գաղթեցրել Բաբելոն։
Այս գաղթը հայտնի է «Բաբելոնյան գե– րությունգերություն» անունով։ Մ․ թ․ ա․Մ․թ․ա․ 539-ինկամ 538-ինթվականին Աքեմենյան թագավոր Կյուրոս Մեծը նվաճել է Բ․։Բաբելոնը։ Բ–իՎերջինիս գրավմանը, ըստ հույն պատմիչ Քսենոփոնի («Կյուրոպեդիա»), մասնակ– ցելմասնակցել են արմենների (հայերի) 8-հազարա– նոցհազարանոց այրուձին և 40-հազարանոց հետևա– կը՝հետևակը՝ Տիգրանի և Եմնասի առաջնորդու– թյամբ։առաջնորդությամբ։ Հրեաների ‘համակրությունըհամակրությունը շա– հելուշահելու համար Կյուրոսը նրանց վերադարձ– րելվերադարձրել է ՊաղեաոինՊաղեստին և ետ տվել խլված հա–հարստությունը։ րըստությունը։ Բ․Բաբելոնը վերածվել է Աքեմեն–Աքեմենյան յան ԻրանիՊարսկաստանի փոխարքայության՝ Կյուրոս II-ի որդի Կամբյուսեսի գլխավորությամբ։ Դարեհ I-ի օրոք Բ․Բաբելոնը ապստամբել է և անկա– խացել։անկախացել։ Ըստ Բագհաստանայի արձանա– գրությանարձանագրության, ապստամբության ղեկավարը՝ հայազն Արախանը, հռչակվել է Բ–իԲաբելոնի թա– գավորթագավոր (Նաբուգոդոնոսոր IV)։ Դարեհ I-ը հաղթել է նրան և կողմնակիցների հետ մահապատժի ենթարկեի։ենթարկել։ Ենթադրվում է, որ Բ–իբաբելոնյան ապստամբները համագործակցել են ապստամբած Հայաստանի հետ։ Ալեք– սանդրԱլեքսանդր Մակեդոնացու նվաճումներից հե–հետո տո Բ․Բաբելոնը կառավարել են մակեդոնական, այ– նուհետևայնուհետև սելևկյան կուսակալները։ Մ․ թ․ ա․Մ․թ․ա․ մոտ 140-իցԲ․թվականից Բաբելոնը մտել է Պարթևականպարթևական, այնուհետև (մ․ թ․ 224)՝ Սասանյան պե– տությանպետության կազմի մեջ։ Հայաստանի կա–կապերը պերը Բ–իԲաբելոնի հետ ունեցել են հնագույն պատ– մություն։պատմություն։ Ուրարտական պետության թա– գավորթագավոր Արգիշտի Բ–իԲ-ի արշավանքները (մ․մ․թ․ա․ թ․ ա․ 751–750751-750) հասել են մինչև Բ․։ Հե–Բաբելոն։ րոդոտոսըՀերոդոտոսը վկայում է, որ Եփրատ գետով աշխույժ առևտուր է կատարվել Բ–իԲաբելոնի և Հայաստանի միջև (գիրք I, 194)։ Բ–ի մշակույթի մասին տես Բաբեչա– ասուրականմիջև։ մշակույթ։
