«Սինո-ճապոներեն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
'''Սինո-ճապոներեն բառապաշար''' կամ '''կանգո''' (
''Կանգոն'' սինո-ճապոներենի ճապոներեն անվանումն է և նշանակում է «չինարեն բառեր»:<ref>Shibatani, Masayoshi. [https://books.google.com/books?vid=ISBN0521369185&id=sD-MFTUiPYgC&pg=RA1-PA167&lpg=RA1-PA167&dq=%22Sino-Japanese%22+vocabulary&sig=v0OQy6QCTO_GkvVeFaNuQDf9ujQ#PRA1-PA142,M1 ''The Languages of Japan (Section 7.2 "Loan words", p.142)''], Cambridge University Press, 1990. ISBN 0-521-36918-5</ref> Կանգոն ճապոներենի ընդհանուր [[բառապաշար]]ի երեք հիմնական բաժիններից մեկն է: Մյուս երկու բաժիններն են մայրենի ճապոներենի բառապաշարը և այլ լեզուներից [[փոխառություն]]ները: Հաշվարկվել է, որ ճապոներենի բառապաշարի մոտ 60%-ը կանգո բառապաշարն է, սակայն առօրյա խոսքում այն կազմում է բառերի մոտ 18%-ը: <ref>{{nihongo2|国立国語研究所『テレビ放送の語彙調査I』(平成7年,秀英出版)}}Kokuritsu Kokugo Kenkyuujo, "Terebi Hoosoo no Goi Choosa 1" (1995, Shuuei Publishing)</ref>
Կանգոն, որը ճապոներենում չինարեն ծագում ունեցող բառերի գործածումն է, չպետք է շփոթել ''կանբուն''ի հետ, որը իսկական չինարեն բառեր գրելն է ճապոնացիների կողմից: Եվ՛ ''կանգո''ն և՛ ''կանբուն''ը ունեն [[սինո-քսենիկ]] լեզվաբանական և հնչյունաբանական տարրեր, որոնք կարելի է գտնել [[կորեերեն]]<nowiki/>ում և [[վիետնամերեն]]<nowiki/>ում, այսինքն՝ դրանք օտար (սինո) տարրեր են: ▼
▲Կանգոն, որը ճապոներենում չինարեն ծագում ունեցող բառերի գործածումն է, չպետք է շփոթել ''կանբուն''ի հետ, որը իսկական չինարեն բառեր գրելն է ճապոնացիների կողմից: Եվ՛ ''կանգո''ն և՛ ''կանբուն''ը ունեն [[սինո-քսենիկ]] լեզվաբանական և հնչյունաբանական տարրեր, որոնք կարելի է գտնել [[կորեերեն]]
== Նախապատմություն ==
[[Չինաստան]]
Չինարենից վերցված բառերի արտասանությունը նմանեցվում էի չինարենի արտասանությանը: Սինո-ճապոներեն բառապաշարը դեռևս ճապոներենում շատ կարևոր մաս է, ինչպես օրինակ լատիներեն կամ հունարեն ծագման բառերը [[անգլերեն]]
Չինարենից փոխառությունները նաև ազդել են ճապոներենի [[Հնչյունաբանություն|հնչյունաբանության]] վրա՝ առաջ բերելով լեզվի այնպիսի զարգացումներ, ինչպիսիք են փակ [[վանկ]]
== Քերականություն ==
Սինո-ճապոներեն բառերը հիմնականում [[Գոյական անուն|գոյական]]
Ճապոներենում բայերն ու ածականները փակ դաս են, և չնայած չինարենից արված բազմաթիվ փոխառություններին՝ փաստորեն դրանցից ոչ մեկը չի դասվում խոնարհվող բայերի կամ ածականների շարքին, այլ դասվում են այլաբանորեն խոնարհվածների շարքին:
Բացի գոյական + ''սուրու'' բանաձևից բայական գոյականները, որոնց արմատը արտահայտված է մեկ [[հիերոգլիֆ]]
== Սինո-ճապոներեն և սինո-ճապոնական արտասանություն ==
''Կանգո'' տերմինը հաճախ կիրառվում է ''օնյոմի (音読み)'' տերմինի հետ, որը նշանակում է հնչյունների ընթերցում: Այն մի համակարգ է, որը թույլ է տալիս չինարենից փոխառած բառերը կարդալ չինարենին հնարավորինս նման: ''Օնյոմին'' նաև հայտնի է ինչպես սինո-ճապոնական արտասանություն և տարբերվում է ''կունյոմի''ից (訓読み), «
Այդուհանդերձ, կան դեպքեր, երբ ''օնյոմի''ի և ''կունյոմի''ի միջև տարբերությունը կապված չէ [[Ստուգաբանություն|ստուգաբանական]] ծագման հետ: Ճապոնիայում ստեղծված չինական հիերոգլիֆները, որոնք կոչվում են ''կոկուջի''
== Ճապոնիայում ստեղծված բառեր ==
Չնայած որ չինարենից վերցվել է մեծ չափով սինո-ճապոներեն բառապաշար, շատ բառեր ստեղծել են հենց ճապոնացիները՝ օգտագործելով սինո-ճապոնական ձևեր: Սրանք հայտնի են
Շատ ''վասեի կանգոներ'' վերաբերում են գաղափարների, որոնք կան միայն ճապոներենում
Բառերի մեկ այլ խումբ ստեղծվել է ճապոներեն բառակապակցություններից, ինչպես օրինակ՝ ''հենջի'' (返事), որը նշանակում է «պատասխան» և գալիս է ճապոներենի կաերիգոտո 返り事 բառակապակցությունից, որը նշանակում է «պատասխանել»:
Չինարենում հիերոգլիֆների միևնույն համադրությունը կարող է ունենալ տարբեր իմաստներ, կամ էլ ընդհանրապես իմաստ չունենալ: Օրինակ՝ ''գոհան'' (ご飯 կամ 御飯
== Հնչյունաբանական նմանություններ ժամանակակից չինարենի և օնյոմիի միջև ==
Առաջին հայացքից շատ սինո-ճապոներեն բառերի արտասանությունը նման չէ ժամանակակից չինարենի արտասանությանը: Առաջին հերթին՝ չինարենից փոխառությունները իրականացվել են երեք հիմնական
#
# Միջին չինարենի վանկային կառուցվածքը ավելի բարդ էր քան հին ճապոներենինը, և առկա էին տարբերություններ այդ լեզուների ձայնավորների և բաղաձայնների միջև: Այդ պատճառով փոխառված բառի արտասանությունը ուղղակի նմանեցվում էր չինարենին:
Այդուհանդերձ արտասանական նմանությունները բավականին հաճախ հանդիպող երևույթ են: Արդյունքում, սինո-ճապոներենը կարելի է համարել չինարենի վաղ շրջանի փոփոխված նմանակ, և այն լեզվաբանների համար լավ հիմք կարող է լինել չինարենի զարգացումն ուսումնասիրելու համար:
Ստորև ներկայացված են ժամանակակից չինարենի և սինո-ճապոներենի ''օնյոմիի'' (արտասանության) միջև նմանությունները.
# [[Մանդարին (լեզու)|Մանդարին]] չինարենում արևմուտքի հետ շփման արդյունքում հնչյունների փոփոխություն է տեղի ունեցել, որը կոչվում է [[քմայնացում]]: Արդյունքում օրինակ՝ ''Peking'' (北京՝ կարդացվում է Պեկինգ)
# Հին ճապոներենում չկար ''նգ'' կամ ''[ŋ]'' վանկի վերջավորությունը, որը բնորոշ է չինարենին: Այս հնչյունը փոխառվելիս դառնում էր /i/ կամ /u/: /au/ և /eu/ հնչյունային համադրումները ճապոներենում հետագայում համապատասխանաբար դարձել են "ō" և "yō": Այսպիսով ''Տոկիո'' բառի չինարեն արտասանությունն է ''Dōngjīng'' (կարդացվում է՝ Դոնգձինգ)'':''
# Ինչ վերաբերում է 京 հիերոգլիֆին, այն կարող է ունենալ տարբեր արտասանություն, օրինակ՝ ''կյո, կեի'' կամ ''կին'': Սա կապված է փոխառման տարբեր փուլերի հետ, որոնք տեղի են ունեցել տարբեր ժամանակաշրջաններում և տարբեր բարբառներից: Սա նաև պայմանավորված է նրանով, որ ճապոնացիները խոսել են ճապոներենի տարբեր բարբառներով:
# Չինարենի ձայնավորները շատ հաճախ համապատասխանում են սինո-ճապոներենի ձայնավորներին:
# Մանդարին չինարենում ժամանակի ընթացքում կորել է [[Բաղաձայններ|խուլ և ձայնեղ բաղաձայններ]]
#Ժամանակակից մանդարինում բոլոր վանկերն ավարտվում են կամ ձայնավորով կամ էլ փոքր թվով բաղաձայններով, որոնցից են «n», «ng»կամ էլ «r» բաղաձայնները: Միջին չինարենում սակայն վանկերը կարող էին ավարտվել օրինակ [p], [t], [k] և
#Մանդարինի «f» բաղաձայնը ճապոներենում համապատասխանում է «h» և «b» բաղաձայններին: Վաղ միջին չինարենում չկար «f» Բաղաձայնը, սակայն կային /pj/ և /bj/ համադրությունները, որոնք պահպանվել են ճապոներենում:
#[[Հին ճապոներեն]]
#Ավելի բարդ է հին ատամնաշրթնային ռնգային հնչյունը: 武 հիերոգլիֆը ուշ միջին չինարենում արտասանվում էր «մվու»: Ճապոներենում այս արտասանությունը նմանակվել է՝ դառնալով «մու» կամ «բու»: ▼
#Ժամանակակից չինարենի «r» սկզբնատառը ճապոներենում սովորաբար համապատասխանում է «ny» կամ «ni»- ին: Փոխառման ժամանակ չինարենի այնպիսի բառեր, ինչպիսիք են 人(ren՝ մարդ) և 日(ri՝ օր), որոնք ժամանակակից չինարենում սկսվում են «r» սկզբնատառով, սկսվում էին [ɲ] քմային-ռնգային բաղաձայնով: Այսպիսով չինարենի ''Rìběn'' (日本, Ճապոնիա) բառը համապատասխանում է ճապոներենի ''Nippon( Նիպպոն)'' բառին: ▼
▲#Ավելի բարդ է հին ատամնաշրթնային ռնգային հնչյունը:
#Միջին չինարենում 五 (wu` հինգ ) հիերոգլիֆը և դրան նման այլ հիերոգլիֆներ արտասանվում էին կոկորդային-ռնգային բաղաձայն [ŋ]- ով: Ժամանակակից մանդարինում այս օրենքը չի գործում, սակայն ան պահպանվել է չինարենի այլ բարբառներում: Ճապոներենում արտասանությունը նման է միջին չինարենի [ŋ]-ին այն տարբերությամբ, որ ճապոներենում այն արտասանվում է «g» կամ «go»: ▼
▲#Ժամանակակից չինարենի «r» սկզբնատառը ճապոներենում սովորաբար համապատասխանում է «ny» կամ «ni»- ին: Փոխառման ժամանակ չինարենի այնպիսի բառեր, ինչպիսիք են 人(ren՝ մարդ) և 日(ri՝ օր), որոնք ժամանակակից չինարենում սկսվում են «r» սկզբնատառով, սկսվում էին
▲#Միջին չինարենում 五 (wu` հինգ ) հիերոգլիֆը և դրան նման այլ հիերոգլիֆներ արտասանվում էին կոկորդային-ռնգային բաղաձայն [ŋ]- ով: Ժամանակակից մանդարինում այս օրենքը չի գործում, սակայն ան պահպանվել է չինարենի այլ բարբառներում: Ճապոներենում արտասանությունը նման է միջին չինարենի [ŋ]-ին այն տարբերությամբ, որ ճապոներենում այն արտասանվում է «g» կամ «go»:
#Մանդարինի «hu» հնչյունը գոյություն չունի ճապոներենում և սովորաբար բաց է թողնվում, մինչդեռ մանդարինի «l» հնչյունը ճապոներենում դառնում է «r»:
#Մանդարինի «h» հնչյունը, որը գալիս է միջին չինարենի [x] կամ [ɣ] հնչյունից, ճապոներենում սովորաբար համապատասխանում է «k»-ին կամ «g»-ին:
== Ծանոթագրություններ ==
{{Ծանցանկ}}
|