«Կարինթիա նահանգ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր}}
'''Կարինտիան''' ({{lang-de|Kärnten}}, {{lang-sl|Koroška}}), [[Ավստրիա]]յի 9 նահանգներից մեկն է։ Գտնվում է երկրի հարավային մասում։ Նահանգի կենտրոնը [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքն է։ Տարածքը 9536 կմ² է, իսկ [[2011]] թ-ի տվյալներով նահանգի բնակչությունը կազմում է 558000 մարդ (6-րդը [[Ավստրիա]]յում)։ Նահանգի կոչում ստացել է [[1918]] թ-ին։ Սահմանակից է [[Զալցբուրգ (շրջան)|Զալցբուրգին]], [[Շտիրիա (շրջան)|Շտիրիային]] և [[Տիրոլ]]ին, ինչպես նաև պետական սահմաններ ունի [[Սլովենիա]]յի և [[Իտալիա]]յի հետ։ Նահանգում հիմնականում խոսում են [[գերմաներեն]]ով, ինչպես նաև կա [[սլովեներեն|սլովենախոս]] փոքրամասնություն։
== Աշխարհագրություն ==
=== Ռելիեֆ ===
Կարինտիաի տարածքի մակերեսը կազմում է 9538,01 կմ² ([[Ավստրիա|Ավստրիայի]] հողերում 5-րդ տեղն է զբաղեցնում)<ref>[http://www.statistik.at/web_de/klassifikationen/regionale_gliederungen/bundeslaender/index.html Ավստրիայի հողերը]</ref>: Կարիտինան հյուսիսից սահմանակից է [[Զալցբուրգ|Զալցբուրգին]] և [[Շտիրիա (շրջան)|Շտիրիային]], արևելքից` Շտիրիեին և [[Սլովենիա|Սլովենիային]], հարավից` Սլովենիայի հետ [[Իտալիա|Իտալիային]], արևմուտքից` Տիրոլին:
Կարինտիան առավելապես լեռնային երկիր է: Քանի որ դրա սահմանները բաղկացած են լեռնաշղթաներից` ներքին տարածքը բաղկացած է գոգահովիտից և Պոդրավի հարթավայրից, որի մեջ հյուսիսից, արևմուտքից և արևելքից լեռնաշղթաների միջով հոսում են լեռնային գետեր, որոնք լայնանում են հողի ներիքին հատվածներին մոտենալիս: Դրավա գետի հովիտը արևմուտքից արևելք թափանցում է երկիրն իր ամբողջ երկարությամբ, բաժանում է սարերը երկու մասի` հյուսիսից տարածության գրեթե ⅔ մասը պատկանում է Կենտրոնական Ալպերին, իսկ հարավից` ⅓ մասը պատկանում է Ալկալիական Ալպերին: Արևմուտքում առաջին խմբի մեջ է մտնեում Տավրոսյան շղթան, որի մեջ նաև մտնում է Գրոսգլոկները (հսկայական 3796 մետրանոց սառցադաշտով), Հոխները (3259 մետր), Անկոգելը (3253 մետր) և Հաֆներշպիցը (3093 մետր) դրանց վրա պահպանվել են [[Ալպեր|Ալպերի]] վերջին սառցադաշտերը: Հյուսիս-արևելքում գտնվում են Կարինտինա-Շտիրի Ալպերը, վերևում գտնվում է Կյոնիգշտուլը (2489 մետր), իսկ դեպի ավելի արևելք Զաուալպի (2073 մետր), Քյուրալպի (2137 մետր) լեռնախմբերը: Վերևից և կողքերից շրջապատում են Պետցեկի (3277 մետր) և Կրեյցեկի լեռնախումբերը: Հյուսիսային խմբի լեռները, միմյանցից տարբերվում են իրենց երկրաբանակական կառուցվածքով, իտալական սահմաններում կրում են Կառնյան Ալպերի, իսկ Սլովենական սահմանում Կառավանյան Ալպերի անունները: Այդ լեռնազանգվածները 2000—2700 մետր բարձրությամբ սահմանափակում են բարձր լեռնաշղթաների գրեթե բոլոր կողմերը: Կարինտիան հարևան երկրների հետ սահմանակցում է Պոնտաֆել (784 մետր), Պրեդել (1165 մետր), Վեյսենֆելս և Վուրցեն (1044 մետր), Լոյբ (1355 մետր), Զեբերգ (1205 մետր) ոլորաններին: Կարինտիայի հարթավայրերը հայտի մեծ և շատ չեն, նրանցից ամենահյատնիները Ցոլֆելդը, Կրապֆելդը և Լուրնֆելդն են:Դեպի երկրի խորքերը գետային և լճային հովիտները ընդարձակվում են, սակայն այստեղ ևս զբախեցնում են շատ կամ քիչ տարածություն: Այս դաշտավայրերի թվում են Լավանտալը, Ռոզենտալը և Յաունտալը:
=== Գետեր և լճեր ===
Կարինտիայի մակերեսի 98 %-ից ավելին պատկանում է [[Սև ծով|Սև ծովի]] ջրավազանին, և դրա 97 %-ը մտնում է Դրավա գետի համակարգի մեջ: Դրա տեղի վտակները` գրեթե բոլորը սկիզբ են առնում հենց այդտեղից և Կարինտիայի շրջանում թափվում են Դրավա գետ: Կարինտիայի ամենամեծ գետը Դրավան է, իր ձգվածության ամբողջ չափով ջուր է մատակարարում շրջանում: Վերին մասում այն ունի լեռնային բնույթ և ընդլայնվում է միայն ներքևի մասում: Կարինտիայի տարբեր մասերում Դրավան ունի տարբեր անուններ` Վերին, Ստորին, Ռոզի հովիտ (Ռոզենտալ), Յունսկայայի հովիտ (Յաունտալ): Կարինտիայի մյուս բոլոր գետերը Դրավայի վտակներն են: Դրա համար բոլոր ձախակողմյան վտակները սկիզբ են առնում լեռնային սառցակտորներից կամ էլ ձևավորվում են բարձր սարերից իջնող բազմաթիվ աղբյուրներից, հարուստ են ջրով և լեռնային ակունքների համեմատ առավելություն ունեն. դրանք հիմնականում նավարկելի չեն, սակայն անկման ուժի և ջրի առատության շնորհիվ ավանդական տնտեսության մեջ ունեն մեծ նշանակություն` հատկապես արդյունաբերության համար: Դրանք գտնվում են խիտ բնակեցված վայրերում: Աջակողմյան գրեթե բոլոր վտակները կարճ հովիտներով կարճ լեռնային արագընթացք հոսքեր ունեն, բայց այն բանի շնորհիվ, որ լեռները որոնցից դրանք սկիզբ են առնում, հարուս են անագով և երկաթով` դրանք ունեն տնտեսական մեծ նշանակություն և ևս բավականին խիստ են բնակեցված: Ձախակողմյան վտակներից ամենամեծը Մյոլն է (երկարությունը կազմում է 80 կիլոմետր), որը հոսում է Գլոսգլոկներ սառցադաշտի վրայով և իր հոսքով նման է որոշ ջրվեժների և սահանքների: Մյուս վտակը` Լեզերը, սկիզբ է առնում Հաֆներշպիցի սառցակտորներից: Մեծ գետեր են նաև Գուրկը, Լաֆանտը, Գաիյլը: Կարինտիայում լճերը շատ են և բաժանվում են երկու խմբի առանձնանալով իրենց ծագումով և իրենց տեսքով: Առաջին խմբին են պատկանում այն լճերը, որոնք գտնվում են բարձունքներում: Այդպիսի լճերը, որոնք կրում են ընդհանուր ալպյան բնութագիր հիմնականում հանդիպում են Տավրյան լեռներում, սակայն կարող են հանդիպել նաև Կարնյան Ալպերում, որոնք տարբերվում են միյանցից վայրի և այդտեղի հոյակապ գեղեցկությամբ: Նրանք սնուցվում են սառցադաշտերով և աղբյուրներով, մանր առվակներով: Այդ լճերից սկիզբ են առնում շատ գետեր: Երկրորդ խմբի մեջ մտնում են ստորին լճերը, որոնք շատ չեն, սակայն ունեն ավելի եծ մակերես: Դրանցից նշանակալի են Միլշտետեր- Զեէն (13 կմ²)` Կարիտիայի ամենագեղեցիկ լճերից մեկը և նավարկելի Վյորտեր-Զե լիճը (19 կմ²): Կարինտիայում կան նաև հանքային աղբյուրներ, որոնցից հատկանշական են Ֆիլլախից ոչ հեռու գտնվող տաք ջրերը:
== Պատմություն ==
Հնագույն ժամանակներում Կարիտիան պատկանել է հին հռոմական Նորիկ նահանգին: [[VI դար|VI դարում]] սկսվել է տարածքում սլովացիների բնակեցումը, որը շուտով հռչակեց իրեն Ավարական խանություն: Ավելի ուշ այդ հողերը պատկանեցին Սամո և Կրաինտիա սլավոնական պետություններին: Բավարիայի հեգեմոնիայի կարճ ժամանակաշրջանից հետո Կարինտիան միացավ Կոռոլինգա պետությանը, իսկ դրա անկումից հետո բաժանվեց մի քանի գավառների: [[870]]-ական թվականներին ապագա կայսեր Արնուլֆ Կարինտիյսկին դրանք միավորեց իր տիրապետության ներքո: [[976]] թվականին Կարինտիան վերջնականապես առանձնացել էր Բավարիայից և քաղաքականապես հաստատավել է որպես անկախ դքսություն: [[XIII դար|XIII]]—[[XIV դար|XIV]] դարերում Կարինտիայի գահը զբաղեցրել են [[Չեխիա|Չեխիայի]] թագավորները և Տիրոլյաի դուքսերը: Դրանից հետո մինչև [[1918]] թվականը Կարինտիան կառավարել են ավստրիական Հաբսբուրգները, որոնք [[1335]] թվականին միացրել են դքսությունը իրենց տիրույթներին:
== Բնակչություն ==
Կարիտիայի ամենամեծ քաղաքը նրա վարչական կենտրոն Կլեգենֆուրտն է (90 հազար բնակիչ)<ref>[http://www.statistik.at/web_de/klassifikationen/regionale_gliederungen/politische_bezirke/index.html Քաղաքական շրջանակներ]</ref>: Նաև առանձնանում են Ֆիլախը (58 հազար բնակիչ), Վոլֆսբերգը (25 հազար բնակիչ) և Շպիտալը (16 հազար բնակիչ): Բնակչության մեծ մասը խոսում է [[գերմաներեն|գերմաներենով]]: Կարինտիայի հարավ-արևելքում կան ոչ մեծ թվով սլովենական փոքրամասնություններ (17 հազար մարդ):
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Հղումներ ==
Տող 8 ⟶ 27՝
* [http://kaernten.touristcam.at Կարինտիայի վեբ տեսախցիկները]
{{Ավստրիայի վարչական բաժանում}}
{{Արտաքին հղումներ}}
| |||