«Խեթեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Գիտնականների մեծ մասի պնդմամբ III հազարամյակում Փոքր Ասիայի տարածքը բնակեցված է եղել [[Հնդեվրոպական նախալեզու|հնդեվրոպական նախալեզվի]] կրող ժողովուրդներով՝ [[Խաթթի|խաթթեր]]ով<ref>Macqueen J.G., The Hittites and their contemporaries in Asian Minor, 1986, London, p 26-33.</ref>, ապա՝ խեթերով։ Որպես խեթերի [[քաղաքակրթություն|քաղաքակրթության]] գոյության ապացույց ավելի ուշ [[խեթական աղբյուր]]ներում հանդես են գալիս նախահնդեվրոպական լեզվով մեզ հասած մի քանի [[աղբյուր]]ներ (հիմնականում կրոնա-ծիսական բնույթի), որտեղ [[խեթերեն|խեթերի լեզվով]] հանդես է գալիս hattili –(գրավոր տարբերակով՝ խաթթիից) տերմինը։ Մի շարք աղբյուրներում հանդես են գալիս [[խաթթեր]]ից հայտնի [[աստված]]ությունների անուններ ու [[տեղանուններ]]<ref>Haas V., Ein hurritischer Blutritus und die Deponierung der Ritualruckstande nach hethitischen Quellen, Hamburg 1990, p. 67-87</ref>։

[[Խեթական թագավորություն]]ը հիմնադրվել է XVII դարի սկզբներին կամ փոքր-ինչ ավելի ուշ (ամենայն հավանականությամբ)։ Նրա մայրաքաղաքը համարվում էր [[Խաթթուսաս]]ը ( Hattusa , Hattusas ), ներկայիս [[Թուրքիա]]յի [[մայրաքաղաք]] [[Անկարա]]յից 150 կմ հեռավորության վրա գտնվող տարածքը՝ [[Բողազքյոյ]] հնավայրը։ Թագավորությունը գոյատևեց 4․5- 5 դար։

Խեթական թագավորության [[բնակչություն|բնակչության]] հիմնական տարրը եղել է [[հնդեվրոպական լեզվաընտանիք]]ին պատկանող լեզուներով խոսող [[բնակչությունը]]<ref>Miller J., Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts, Atlanta/USA, 2013, p. 43-55.</ref> , իսկ խեթերի [[մշակույթ]]ն ու [[կրոն]]ը, [[աստված]]ների բազմազանությունը՝ [[Հին աշխարհ]]ի ամենայուրօրինակ երևույթներից մեկն է<ref>Beckman G., The Religion of the Hittites, Biblical Archaeologist, 1989, p. 98-107; Beckman G., Some Aspects of Hittite Religion, JNES, 1982, N. 41, p. 76-78.</ref>։

Խեթական թագավորության տարածքում իրականացվող առաջին [[հնագիտական պեղումներ]]ի արդյունքում՝ 1906, 1907, 1911 և 1912 թթ․ հնագետ պատմաբաններին հաջողվեց գտնել մոտավորապես 10000 [[սեպագիր |սեպագիր աղյուսներ]], որոնք վերաբերում էին [[Խեթական Թագավորություն|խեթական թագավորության]] ամենատարբեր բնագավառներին՝ [[կրոն]]ականից մինչև միջթագավորական [[Պայմանագիր|պայմանագրեր, ]] ինչպես նաև պեղումների արդյունքում [[սեպագիր]] տեքստերից բացի հայտնաբերվել են մի շարք [[կնիք]]ներ ու [[դրոշմանիշ]]եր<ref>Beckman G., Hittite Diplomatic Texts, JSS 44, 1999, Manchester/Oxford p.108-110; Van den Hout, Seals and sealng Practices in Hatti-Land</ref> ։ Այսօր (2015) մենք ունենք մոտավորոպես 24․000 [[սեպագիր]] [[աղյուս]]ներ, տարբեր չափերի, որոնց հիմնական մասը հայտնաբերված է [[մայրաքաղաք]] [[Խաթթուսա]]սում ([[Բողազքյոյ]])։

* Մուրսիլիս I 1620 - 1590

* Խանտիլիս I 1590 - 1560

*'' Ցիդանտաս II'' ''1500-1400''

* Առնուվանդաս II 1322-1321

* Առնուվանդաս III 1209-1207