«Զանգեզուր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-http://books.google.com/ +https://books.google.am/) |
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (- , +,, -, +, , - + ) |
||
Տող 3.
== Պատմություն ==
Զանգեզուրը պատմականորեն ընդգրկված է եղել [[Մեծ Հայք]]ի Սյունիք նահանգի կազմում և սահմանակից է եղել [[Այրարատ]], [[Վասպուրական]], [[Արցախ (նահանգ)|Արցախ]], [[Ուտիք]] և [[Գուգարք]] նահանգներին։ Սյունիքի տարաքծում հայտնաբերվել են [[Արտաշես Ա]]-ի (մ․թ․ա․ 189-160 թթ․) արձանագրություններից<ref>Историко-филологический журнал, 1965 г., № 4; А. Я. Борисов, Надписи Артаксия (Арташеса), царя Армении, ВДИ, 1946 г., N2</ref><ref>{{статья |автор
[[Պատկեր:Bagratuni Armenia 1000-hy.svg|thumb|left|220px|[[Բագրատունյաց Հայաստան]]ն իր ծաղկման ժամանակաշրջանում]]
9-11-րդ դարերում Զանգեզուրը եղել է [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] մաս<ref name="БЭС">{{статья |автор =
16-18-րդ դարերում Զանգեզուրում ծավալվել է հայերի ազատագրական պայքարն ընդդեմ Թուրքիայի ու Պարսկաստանի։ Պայքարն առավել ուժեղացել է 18-րդ դարում՝ [[Դավիթ Բեկ]]ի օրոք, ով ազատագրել է Զանգեզուրն օտարի տիրապետությունից, և ում իշխանությունը ճանաչվել է Սեֆյանների կողմից<ref name="iranica2">[http://www.iranica.com/articles/armenia-vi Armenia and Iran] — Encyclopædia Iranica. G. Bournoutian::<blockquote>Having only recently shaken off the yoke of the qezelbāš, the Armenian people reengaged in a struggle for liberation, this time against Ottoman occupation troops. The armed Armenian forces waged heroic battles on the outskirts of Erevan, in Qarabāḡ, in the mountainous regions of Siwnikʿ and elsewhere. Daviṭʿ Beg, leader of the liberation battles being waged in Siwnikʿ, defeated the Ottoman troops and reached the banks of the Aras. He linked with Shah Ṭahmāsp II who was conducting the war against the Ottomans in Azerbaijan. Shah Ṭahmāsp by special edict recognized the dominion of Daviṭʿ Beg over the province of Siwnikʿ </blockquote></ref>։ 16-19-րդ դարերում Զանգեզուրն Արևելյան Հայաստանի հետ միասին ընդգրկված է եղել [[Երևանի կուսակալություն|Երևանի կուսակալության]] կազմում եղել է Սեֆիդյանների, ապա Աֆշարների տիրապետության տակ, իսկ հետագայում բաժանվել է [[Երևանի խանություն|Երևանի]], [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանի]] ու [[Ղարաբաղի խանություն]]ների միջև<ref>Петрушевский И. П. Очерки истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI—XIX вв. — Ленинград, 1949.</ref><ref>Искандер Мюнши «Тарих-и алем арай-и Аббаси» Тегеран 1914 г.</ref><ref>«A Chronicle of the Early Safavis Being the Ahshan ut-tawarikh of Hasan-i Rumlu» C.N. Seddon Barode 1931—1934. t.I, s.59</ref>։
Տող 21.
Ըստ ԽՍՀՄ ԳԱ Կովկասի ժողովրդագրական ժողովածուի՝ Հայաստանի՝ ադրբեջանցիներով բնակեցված տարածքները դատարկվել են. դաշնակների կողմից այստեղ իրականացվել է հատուկ քաղաքականություն՝ «երկիրը մաքրելու օտարազգիներից» և առաջին հերթին մուսուլմաններից, որոնք վտարվել են [[Նոր Բայազետի գավառ|Նոր Բայազետի]], Երևանի, Էջմիածնի ու Շարուր-Դարալագյազի գավառներից: Միևնույն ժամանակ դատարկվել են Ադրբեջանի՝ հայերով բնակեցված տարածքները, վտարվել են տասնյակ հազարավոր հայեր<ref>Н. Г. Волкова. «Этнические процессы в Закавказье в XIX—XX веках», Кавказский Этнографический сборник, IV часть, Институт Этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая АН СССР, Москва, Наука, 1969, стр. 10
</ref>: Ն. Վոլկովան նշում է, որ 1897 թվականին Զանգեզուրի գավառի (որ ընդգրկում էր նաև Ադրբեջանական ԽՍՀ՝ հետագայում ձևավորված [[Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Լաչինի]], [[Զանգելանի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Զանգելանի]] ու [[Ղուբաթլուի շրջան]]ները) 137, 9 հազար բնակչից 71, 2 հազարը ադրբեջանցիներ էին (51, 7 %), 63, 6 հազարը՝ հայեր (46, 2 %), 1, 8 հազարը՝ քրդեր (1, 3 %): [[1922 թվական]]ին անցկացված գյուղատնտեսական հաշվառման տվյալներով՝ Զանգեզուրի՝ Հայկական ԽՍՀ-ին անցած տարածքում ապրում էր 63, 5 հազար մարդ, այդ թվում՝ 56, 9 հազար հայ (89, 5 %), 6, 5 հազար ադրբեջանցի (10, 2 %), 0, 2 հազար ռուս (0, 3 %)<ref>Н. Г. Волкова (Наталья Георгиевна Волкова — одна из ведущих советских этнографов-кавказоведов, признанный учёный в области этнической истории народов Кавказа, автор нескольких монографических исследований по этническому составу населения Северного Кавказа, по кавказской
[[1918 թվական]]ին թուրքական զորքերի դուրսբերումից հետո հայկական զինված ուժերն Անդրանիկ Օզանյանի գլխավորությամբ մեծ դեր խաղացին Զանգեզուրի՝ մուսուլմաններով բնակեցված տարածքների դատարկեցմանն ու շրջանի էթնիկական մաքրմանը: Բրիտանական հրամանատարությունը քաղաքական նպատակներով Անդրանիկին թույլ չտվեց նույն կերպ վարվել նաև Ղարաբաղում: Անդրանիկն Արևմտյան Հայաստանից իր հետ Արևելյան Հայաստան է բերում 30 հազար հայ փախստականներ, ովքեր հիմնականում [[Մուշ]]ից ու [[Բիթլիս]]ից էին, որոնք կարողացել էին դիմադրել թուրքերի հարձակումներին: Փախստականների մեծ մասը բնակություն է հաստատում Զանգեզուրում, մյուսները՝ Երևանի և Դարալագյազի շրջաններում՝ փոխարինելով այդտեղից վտարված մուսուլմաններին<ref>Bloxham. The great game of genocide: imperialism, nationalism, and the destruction of the Ottoman Armenians. — P. 103—105.<blockquote>On the Armenian side, many of the key perpetrators were the former leaders of the volunteer battalions and Turkish-Armenian 'self-defense' operations. From mid-1918, Andranik was prominent in the destruction of Muslim settlements during the purging of the Armenian-Azeri border region of Zangezur. Hovannisian describes his actions as the beginning of the process of 'transforming Zangezur into a solidly Armenian land'. Alexandr Khatisian, one-time Prime minister of Armenia, used similar language, averring that 'it was not the will of the diplomats which was to bring about homogeneous populations in this or that region, but through the course of elemental behaviour'. Andranik was stopped from expanding this policy into Karabakh by the local British commander, who had his own distinct political agenda.
<br /> <br />
Andranik brought with him 30, 000 Armenian refugees, mostly from eastern Anatolia, particularly Mush and Bitlis, where, under the protection of fedayee forces lead by Ruben Ter Minassian, they had managed to resist the Turkish assault and escape to the Caucasus. Some refugees stayed in Zangezur, but Ter Minassian, a former member of the Armenian national council, ordered the transfer of many of them to the Erivan and Daralgiaz regions, where they replaced evicted Muslims in a move to ethnically homogenize key areas of the Armenian state. One of the fedayees accurately described this as ethnic cleansing, and the parallels to the settlement of muhajirs at Armenian expense in the late Ottoman empire are obvious.</blockquote></ref>:
== Ստուգաբանություն==
|