|
'''Բարձր Հայք''', [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի]] առաջին նահանգը։
Բաղկացած էր հետևյալ ինըիննը գավառներից՝ [[Դարանաղի]], Աղիվն ([[Աղյուն]]), [[Մուզուր]], [[Եկեղյաց]], [[Մանանաղի]], [[Դերջան]], [[Սպեր]], [[Շաղագոմ]] և Կարին։ [[Կարին]]։ Իր տարածքով Բարձր Հայքը համապատասխանում է այժմյան [[Էրզրում|Էրզրումի]] վիլայեթի հիմնական մասին։ Ուներ ընդարձակ սարահարթեր և դաշտեր։ Ձմռանը լինում են խիստ ցրտեր, տեղում է առատ ձյուն, մթնոլորտային տեղումները բավարար են։ Գլխավոր գետը Եփրատն[[Եփրատ]]ն է, որի մեջ Բարձր Հայքի սահմաններում թափվում են մի շարք վտակներ։ Բարձր Հայքը հայտնի էր իր սառնորակ աղբյուրներով, ոսկով, պղնձով, աղահանքերով, քարածուխով, նավթով, երկաթով։
Մ.թ.ա.Մթա II հազարամյակում Բարձր Հայքի արևմտյան շրջանները մտել են խեթական պետության մեջ։
Մ.թ.ա.Մթա XV դարից Բարձր Հայքը, [[Տայք|Տայքի]] մի մասը [[Փոքր Հայք|Փոքր Հայքի]] հետ միասին կազմում էին Հայասա–Ազզի հայկական ցեղային միության տարածքը։ Մ.թ.ա.Մթա 189–ից Բարձր Հայքը մտել է Հայոց [[Արտաշեսյաններ|Արտաշեսյան]] թագավորության մեջ։ Հայտնի էր հեթանոսական հավատքի կենտրոններով։ Նահանգի Եկեղիք գավառի [[Երիզա]] ավանում էր գտնվում [[Անահիտ]] աստվածուհու մեհյանը։ Նույն գավառի [[Թիլ]] ավանում էր գտնվում պտղաբերության աստվածուհի[[ ՆանեիՆանե]]ի մեհյանը։
Գտնվելով Մեծ Հայքի արևմտյան սահմանում՝ Բարձր Հայքը հնուց ի վեր ենթարկվել է օտար տերությունների հարձակումներին։ 62–ից Բարձր Հայքը մտել է Արշակունյաց Հայոց թագավորության կազմի մեջ։ Ըստ [[Փավստոս Բյուզանդ|ՓավստոսԲյուզանդիՓավստոս Բյուզանդի]], Բարձր Հայքի Անի ամրոցում են թաղվել Հայոց [[Արշակունիներ|Արշակունի]] թագավորները։թագավորները ։ 301–ից հետո Բարձր Հայքի Եկեղյաց գավառի մեծ մասը դարձել է [[Գրիգոր Լուսավորիչ|Գրիգոր Լուսավորչի]] տոհմի սեփականությունը։ Մեծ Հայքի 387–ի բաժանումից հետո Բարձր Հայքը կազմել է Հռոմեական Հայաստանի հիմնական մասերից մեկը, որի գերագույն կառավարիչը կայսեր կողմից նշանակվող կոմսն էր։ Նահանգը մասնատված էր մի շարք նախարարությունների։ Բարձր Հայքի վարչական վիճակը փոխվեց բյուզանդական [[Հյուստինիանոս I]] կայսեր կատարած վերափոխությունների հետևանքով։ Հայկական նախարարությունները վերացվեցին, 380–ական թթ. սասածսկսած Բարձր Հայքում աստիճանաբար ուժեղացել է բյուզանդական ազդեցությունը։ VIIդ. VII դ առաջին կեսին Բարձր Հայքը դարձել է պարսկա–բյուզանդական պատերազմների թատերաբեմ, նույն դարի կեսերից ենթարկվել արաբական հարձակումներին։ Նահանգն այնուհետև դարձել է Բյուզանդիայի և արաբական արյունոտ բախումների թատերաբեմ։ 885–ից Բարձր Հայքը մտել է Բագրատունյաց Հայոց թագավորության մեջ, բացառյալ Կարինից, որը շարունակեց մնալ խալիֆության սահմաններին ռազմականը։ 1314–ին ամբողջ Բարձր Հայքը ենթարկվել է ծանր հարկահանության, փակվել են եկեղեցիները, բնակչության մի մասը հավատափոխ է եղել, ոմանք վաճառել են իրենց զավակներին կամ փախել այլևայլ վայրեր։ 1394–ին Բարձր Հայքը գրավել են [[Լենկթեմուր|Լենկթեմուրի]] հրոսակները և նահանգի բնակչությունը ենթարկվել նորանոր արհավիրքների։ 1514–ին նահանգը գրավել է [[օսմանյան Թուրքիա|օսմանյան Թուրքիան]]։ 1555–ի և 1639–ի թուրք–պարսկական պայմանագրով Բարձր Հայքը վերջնականապես անցել է Թուրքիային՝ ընդգրկելով Էրզրումի փաշայության մեջ։
{{Հայաստանի պատմական նահանգներ}}
{{Մեծ Հայքի վարչական բաժանում}}
[[Կատեգորիա:Բարձր Հայք նահանգ]]
[[Կատեգորիա:Պատմական Հայաստանի նահանգները]]
[[Կատեգորիա:Հայոց պատմություն]]
| 