«Շապուհ I»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ r2.6.4) (Ռոբոտը փոփոխում է․: ar:شابور بن أردشير |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Shapuri.jpg|250px|thumb|right| Շապուհ I-ը՝ պատկերված III դ. պարսկական արծաթե դրամի վրա։]]
'''Շապուհ I''' ([[պահլավերեն]]՝ ''Shahpuhr'', որը թարգմանությամբ նշանակում է «արքայորդի», արդի [[պարսկերեն]]ով՝ شاپور یکم - ''Shapur Yekem'' - ''Շապուհ Առաջին''), ծննդյան թիվն անհայտ, վ. [[273]] թ
==Նվաճողական քաղաքականությունը==
[[Պատկեր:Relief of Shapur I capturing Valerian.jpg|250px|thumb|left| [[Նաղշ-ի Ռուստամ]]ի բարձրաքանդակներից մեկը, որտեղ պատկերված է Շապուհ I-ը՝ ձի հեծած, իսկ իր ձիու ոտքերի դիմաց՝ պարտված Վալերիանոսը՝ ծնկաչոք
Շապուհ I-ը շարունակում էր իր հոր կողմից վարած շարունակական պատերազմները [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմի]] հետ և նրա զավթողական քաղաքականությունը, նվաճելով [[Մծբին]]ը ([[Միջագետք Հայոց|Հայոց Միջագետքում]]) և [[Խառան]]ը ([[Օսրոենե]]ում), իսկ հետագայում ներխուժելով [[Ասորիք]]ի խորքերը։ 243 թ
==Ներքին կառավարումը==
Շապուհն առանձնապես շահագրգռված չէր Հռոմեական կայսրության արևելյան տարածքներին վերջնականապես տիրանալու մեջ, նա բավարարվում էր իր նվաճումներից գոյացած ավարով (թանկարժեք իրեր, ինչպես նաև մարդկային ուժ)։ Անտիոքից բերված գերիները կառուցեցին [[Գունդի Շահփուր]] քաղաքը, որը խորհրդանշանն էր Շապուհի հաղթանակների և որը հետագայում հայտնի դարձավ որպես ուսման կենտրոն Սասանյան Պարսկաստանում։ Շահագործելով նույն գերիների աշխատատանքը, նա կառուցեց այն ժամանակների համար ինժեներական գլուխգործոց համարվող Շուշթարի ամբարտակը, որի ավերակները պահպանվել են մինչև օրս և հայտնի են «Բանդե-Ղեյսար» («Կեսարի ամբարտակ») անունով։
Շապուհին այլևս չէր բավարարում Արտաշիրից ժառանգած «Արյաց արքայից արքա» կոչումը, և ինքն իր համար ավելի փառավոր և տիեզերական իմաստ ունեցող տիտղոս ընտրեց՝ «Արյաց և անարյաց արքայից արքա» ''(šāhān šāh ērān ud anērān)''՝ շեշտելով նաև ոչ իրանական ազգերի վրա իր գերիշխանության տարածման փաստը։ Երևի պատճառը հենց իր տիեզերակալական հակումներն էին, որ Շապուհը փորձում էր իր կայսրությունում հաստատել մի այնպիսի կրոն, որն ընդունելի կլիներ իր բոլոր հպատակների համար։ Դրանով է բացատրվում իր հատուկ վերաբերմունքը [[Մանի]]ի՝ [[մանիքեություն|մանիքեության]] հիմնադրի և ջատագովի նկատմամբ, թեև իր ժամանակի վիմագրերն ու այլ աղբյուրները նշում են, որ Շապուհը շարունակում էր կառուցել [[զրադաշտականություն|զրադաշտական]] [[ատրուշան]]ներ ամբողջ երկրի տարածքում։
Թեև իր հորը՝ Արտաշիրին է պատկանում Սասանյան կայսրությունը հիմնադրելու փառքը, սակայն Շապուհն էր, որը կենտրոնացրեց և ամրապնդեց այդ պետության կառավարման ապարատը, ընդլայնեց երկրի տարածքը և ապահովեց նրա սահմանները՝ հաստատելով ռազմական ուժի գերազանցություն այդ ամբողջ տարածքաշրջանում։ Նա այդ նոր տիրությունը պատկերացնում էր որպես բազմազգ պետություն, որտեղ մանիքեականությունը կարող էր ծառայել որպես միավորող գործոն։ Դա իհարկե չիրականացվեց և զրադաշտականությունը պահպանեց, իսկ հետագայում՝ էլ ավելի ամրապնդեց իր դիրքը Պարսկաստանում՝ որպես պետական միակ կրոն։
Շապուհ I-ի մահից հետո իրեն հաջորդեց իր ավագ որդին՝ [[Որմիզդ I]]-ը։
|