«Ֆիզիկական հաստատուններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ +{{անաղբյուր}} |
No edit summary |
||
Տող 113.
| 3,2 × 10<sup>−10</sup>
|}
== Ֆիզիկական հիմնական հաստատունները ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#A0E0A0"
! Մեծությունը
! Նշան
! Նշանակությունը
! Օրինակ
|-
| Լույսի արագությունը վակուումում
| <math>\ c</math>
| 299 792 458 մ•ս<sup>−1</sup><br />= 2,99792458{{e|8}} մ•ս{{sup|−1}}
| հաստատ
|-
| [[Գրավիտացիոն հաստատուն]]
| <math>\ G</math>
| 6,674 08(31){{e|−11}} մ<sup>3</sup>•կգ<sup>−1</sup>•ս<sup>−2</sup>
| a
|-
| [[Պլանկի հաստատուն]] (տարրական քվանտի գործողություն)
| <math>\ h</math>
| 6,626 070 040(81){{e|−34}} Ջ•ս
| a
|-
| Դիրակի հաստաուն (ներկայի Պլանկի հաստատուն)
| <math>\hbar = h/2\pi</math>
| 1,054 571 800(13){{e|−34}} Ջ•ս
| a
|-
| [[Տարրական էլեկտրական լիցք]]
| <math>\ e</math>
| 1,602 176 6208(98){{e|−19}} Կլ<br /> = {{nobr|4,803 204 673(29){{e|−10}} }}
| a
|-
| [[Բոլցմանի հաստատուն]]
| <math>\ k</math>
| 1,380 648 52(79){{e|−23}} Ջ•Կ<sup>−1</sup>
| a
|-
|}
== Պլանկի մեծություններ ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#A0E0A0"
! Անվանում
! Նշան
! Նշանակություն
! Օրինակ
|-
| [[Պլանկի զանգված]]
| <math>m_p = (\hbar c / G)^{1/2}</math>
| 2,176 470(51){{e|−8}} կգ<ref>Planck mass. physics.nist.gov. Проверено 28 июня 2015. Архивировано 22 мая 2013 года.</ref>
| a
|-
| [[Պլանկի երկարություն]]
| <math>l_p = (\hbar G / c^3)^{1/2}</math>
| 1,616 229(38){{e|−35}} մ,<ref> «Planck length» (англ.), NIST’s published CODATA constants</ref> Fundamental Physical Constants — Complete Listing<ref> Fundamental Physical Constants — Complete Listing</ref>
| a
|-
| [[Պլանկի ժամանակ]]
| <math>t_p = (\hbar G /c^5)^{1/2}</math>
| 5,391 16(13){{e|−44}} ս<ref> Planck time. physics.nist.gov. Проверено 28 июня 2015. Архивировано 22 мая 2013 года.</ref>
| a
|-
| [[Պլանկի ջերմաստիճան]]
| <math>T_p = \frac{1}{k} (\hbar c^5 / G)^{1/2}</math>
| 1,416 808(33) {{e|32}} Կ<ref> Planck temperature. physics.nist.gov. Проверено 28 июня 2015. Архивировано 22 мая 2013 года</ref>
| a
|}
== Միավորների տարբեր համակարգերը կապող հաստատուններ ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#A0E0A0"
! Անվանում
! Նշան
! Նշանակություն
! Օրինակ
|-
| rowspan="2" | [[Նուրբ կառուցվածքի հաստատուն|նուրբ կառուցվածքի հաստատուն]]
| <math>\alpha = e^2 /4 \pi \varepsilon_0 \hbar c</math>
| 7,297 352 5664(17){{e|−3}}
| a
|-
| <math>\alpha^{-1}</math>
| 137,035 999 139(31)
| a
|-
| [[Էլեկտրական հաստատուն|էլեկտրական հաստատուն]]
| <math>\varepsilon_0 = 1/(\mu_0 c^2)</math>
| 8,854 187 817 620… {{e|−12}} Ֆ•մ<sup>−1</sup>
| точно
|-
| [[Զանգվածի ատոմական միավոր|զանգվածի ատոմական միավոր]]
| <math>\ m_u</math> = 1 զ. ա. մ.<ref> Читается: грамм(ов) на 1 атомную единицу массы</ref>
| 1,660 539 040(20){{e|−27}} կգ<br />= (6,022 140 857(74){{e|23}}){{sup|−1}} գ,<br /> կամ գ•(զ.ա.մ.){{sup|−1}}
| a
|-
|
| 1 զ.ա.մ.
| 1,492 418 062(18){{e|−10}} Ջ<br /> = 931,494 0954(57){{e|6}} Էվ<br /> = 931,494 0954(57) ՄէՎ<ref>из соотношения E = mc2</ref>
|-
| [[Ավոգադրոյի հաստատուն]]
| <math>\ L, N_A</math>
| 6,022 140 857(74){{e|23}} մոլ{{sup|−1}}<ref> Avogadro constant — CODATA Internationally recommended values of the Fundamental Physical Constants</ref>
| a
|-
| 1 [[Էլեկտրոն-վոլտ|էլեկտրոն-վոլտ]]
| էՎ
| 1,602 176 6208(98){{e|−19}} Ջ<br /> = 1,602 176 6208(98){{e|−12}}
|
|-
| 1 [[Կալորիա|կալորիա]]
| 1 կալ
| 4,1868 [[Ջոուլ (չափման միավոր)|Ջ]]
|հաստատ
|-
| [[Լիտր|լիտր]]
| 1 լ•զամ
| 101,325 [[Ջոուլ (չափման միավոր)|Ջ]]
|
|-
|
| 2,30259 RT<ref>из отношения, определяющего зависимость свободной энергии от концентрации (парциального давления): {\displaystyle G=G^{\circ }+RT~\mathrm {ln} \left({\frac {p}{\displaystyle {p^{\circ }}}}\right)} G=G^{\circ }+RT~{\mathrm {ln}}\left({\frac {p}{\displaystyle {p^{\circ }}}}\right) 2,30259 — модуль перехода (логарифмы)</ref>
| 5,706 կՋ•մոլ{{sup|−1}}
|
|-
|
| 1 կՋ•մոլ{{sup|−1}}
| 83,593 սմ{{sup|−1}}<ref>из соотношения {\displaystyle E=hv=hc{\bar {v}}} E=hv=hc{\bar {v}}, где {\displaystyle {\bar {v}}} {\bar {v}} выражено в обратных сантиметрах см−1</ref>
|
|}
== Որոշ այլ ֆիզիզկական հաստատուններ ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#A0E0A0"
! Անվանում
! Նշան
! Նշանակություն
! Օրինակ
|-
| Տարրական մասնիկների զանգված՝ <br /> [[Էլեկտրոնի զանգված]]
| <math>\ m_e</math>
| 9,109 383 56(11){{e|−31}} կգ (абсол.)<br /> = 0,0005485799090(16) զ.ա.մ
| a
|-
| պրոտոնի զանգված
| <math>\ m_p</math>
| 1,672 621 898(21){{e|−27}} кг<br /> = 1,007276466879(91) զ.ա.մ
| a
|-
| նեյտրոնի զանգված
| <math>\ m_n</math>
| 1,674 927 471(21){{e|−27}} кг<br />= 1,008 664 915 88(49) զ.ա.մ.
| a
|-
| ''{{abbr|М|Масса|2}}'' պրոտոն գումարած էլեկտրոն
| <math>\ m_{p+e}</math>
| = 1,673 532 836(57){{e|−27}} кг<br /> = 1,007 825(04719) զ.ա.մ.
|
|-
| էլեկտրոնի մագնիսական մոմենտ
| <math>\mu_e</math>
| −928,476 4620(57){{e|−26}} Ջ•Տլ<sup>−1</sup>
| a
|-
| պրոտոնի մագնիսական մոմենտ
| <math>\mu_p</math>
| 1,410 606 7873(97){{e|−26}} Ջ•Տլ<sup>−1</sup>
| a
|-
| Բորի մագնետոն
| <math>\mu_B = e\hbar / 2m_e</math>
| 927,400 9994(57){{e|−26}} Ջ•Տլ<sup>−1</sup><ref>Bohr magneton. physics.nist.gov. Проверено 17 января 2015. Архивировано 22 мая 2013 года.</ref>
| a
|-
| միջուկային մագնետոն
| <math>\mu_N</math>
| 5,050 783 699(31){{e|−27}} Ջ•Տլ<sup>−1</sup>
| a
|-
| գ-ֆակտոր ազատ էլէկրոնի
| <math>g_e=2 \mu_e/\mu_B</math>
| 2,002 319 304 361 82(52)
| a
|-
| պրոտոնի գիոմագնիսական հարաբերությունները
| <math>\gamma_p = 2\mu_p/\hbar</math>
| 2,675 221 900(18){{e|8}} ս<sup>−1</sup>•Տլ<sup>−1</sup>
| a
|-
| [[Ֆարադեյի հաստատուն]]
| <math>\ F = N_A e</math>
| 96 485,332 89(59) Կլ•մոլ<sup>−1</sup>
| a
|-
| գազային հաստատուն
| <math>\ R = k N_A</math>
| 8,314 4598(48) Ջ•Կ<sup>−1</sup>•моль<sup>−1</sup><br /> = 0,082057 լ•զամ•Կ{{sup|−1}}•մոլ{{sup|−1}}
| a
|-
|իդեալական գազի մոլային ծավալ (մինչ 273,15 Կ, 101,325 կՊա)
| <math>\ V_m</math>
| 22,413 962(13){{e|−3}} մ³•մոլ<sup>−1</sup>
| a
|-
| կայուն մթնոլորտային ճնշում (Ն.պ)
| զ.ա.մ
| 101 325 Պա
| հաստատ
|-
| Բորովսկիի շառավիղը
| <math>a_0 = \alpha/(4 \pi R_\infin)</math>
| 0,529 177 210 67(12){{e|−10}} մ
| a
|-
| Հարթրիի էներգիա
| <math>E_h = 2 R_\infin h c</math>
| 4,359 744 650(54){{e|−18}} Ջ
| a
|-
| Ռիդբերգի հաստատուն
| <math>R_\infin = \alpha^2 m_e c / 2h</math>
| 10 973 731,568 508(65) մ<sup>−1</sup>
| a
|-
| առաջին ռադիացիոն հաստատունը
| <math>c_1 = 2\pi h c^2</math>
| 3,741 771 790(46){{e|−16}} Վտ•մ²
| a
|-
| երկրորդ ռադիացիոն հաստատունը
| <math>c_2=hc/k</math>
| 1,438 777 36(83){{e|−2}} մ•Կ
| a
|-
| [[Ստեֆան-Բոլցմանի հաստատուն]]
| <math>\sigma = (\pi^2/60) k^4/\hbar^3 c^2</math>
| 5,670 367(13){{e|−8}} Վտ•մ<sup>−2</sup>•Կ<sup>−4</sup>
| a
|-
| Վինի հաստատուն
| <math>b = c_2/4,965114231...</math>
| 2,897 7729(17){{e|−3}}մ•Կ
| а
|-
| ազատ անկման արագացումը հողի մակերեսին
| <math>g_n</math>
| 9,806 65 մ•ս<sup>−2</sup>
| հաստատ
|-
| Ջրի եռման ջերմաստիճանը
| <math>T_0</math>
| 273,16 Կ
| հաստատ
|}
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
[[Կատեգորիա:Ֆիզիկական հաստատուններ]]
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/Table/allascii.txt Fundamental Physical Constants — Complete Listing] {{ref-en}}.
* Cohen E.R., Crowe C.M., Dumond J.W.M. Fundamental constants of physics. N.Y., L., 1957, 287 p.
* Barrow J.D. The Constants of Nature: From Alpha to Omega. London: Jonathan Cape, 2002. N.Y.: Pantheon, 2003, 353 p.
* [http://arxiv.org/pdf/0708.4361v1 Wilczek F. Fundamental Constants // arXiv:0708.4361v1] (pdf), то же: [http://frankwilczek.com/Wilczek_Easy_Pieces/416_Fundamental_Constants.pdf ''Frank Wilczek'' web site].
* [http://ufn.ru/ufn91/ufn91_9/Russian/r919e.pdf ''Окунь Л. Б''. Фундаментальные константы физики] // УФН, 161 (9) с.177-194 (1991) (pdf).
* [http://ufn.ru/ufn05/ufn05_3/Russian/r053c.pdf ''Каршенбойм С. Г''. Фундаментальные физические константы: роль в физике и метрологии и рекомендованные значения] // УФН, 175, № 3, с.271-298 (2005) (pdf).
* [http://ufn.ru/ufn07/ufn07_4/Russian/r074g.pdf ''Рубаков В. А''. Иерархии фундаментальных констант (к пунктам 16, 17 и 27 из списка В. Л. Гинзбурга)] // УФН, 177, № 4, c.407-414 (2007) (pdf).
* [http://ufn.ru/ufn09/ufn09_4/Russian/r094d.pdf ''Фритцш Х''. Фундаментальные физические постоянные] // УФН, 179, № 4, с.383-392 (2009) (pdf).
* [http://www.ihst.ru/personal/tomilin/book/ ''Томилин К. А''. Фундаментальные физические постоянные в историческом и методологическом аспектах.] М.: Физматлит, 2006, 368 с. (djvu)
* ''Спиридонов О. П''. Фундаментальные физические постоянные. М.: Высшая школа, 1991, 238 с.
* ''Сагитов М. У''. Постоянная тяготения и масса Земли. М.: Наука, 1969, 188 с.
* Квантовая метрология и фундаментальные константы. М.: Мир, 1981, 368 с.
| |||