«Աշխարհականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
|||
Տող 1.
{{Կողաքարտ Անկրոնություն}}
'''Աշխարհականություն''' ({{lang-en|secularism}}) ,[[կյանքի փիլիսոփայություն]], աշխարհայացքի տեսակ, որոշակի մտածողություն ու կենսակերպ, պետական հաստատությունների և յուրաքանչյուր կրոնական ուղղության և կառույցի իրարից տարանջատման կոնցեպցիա։
Աշխարհականությունը իրատեսական վերաբերմունք ու տեսակետ է այս աշխարհի, դրանում մարդու տեղի ու դերի վերաբերյալ։ Այս գործընթացը արևմտյան քաղաքակրթության մեջ սկիզբ է առել Վերածննդի դարաշրջանից և Ռեֆորմացիայից։ Հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտներ ազատագրվում էին [[Եկեղեցի|եկեղեցու]], [[աստվածաբանություն|աստվածաբանության]], ու կրոնական գաղափարախոսության վերահսկողությունից և ազդեցությունից։
== Առաջացման պատճառներ ==
Այս աշխարհայացքի սկզբնավորման գործում(14-15-րդ դարեր) կարևոր դեր են խաղացել հավատի, կրոնական իդեալների և գիտության, արվեստի մեջ առաջացած հակասությունները, եկեղեցու հետ կապի թուլացումը և կրոնի հանդեպ քննադատական մոտեցման ձևավորումը <ref>https://www.livelib.ru/book/1000662518-bog-otkrytyj-vopros-bogoslovskie-perspektivy-sovremennoj-kultury-anton-hautepen</ref>։ Ժամանակակից աշխարհականությունը իր ակունքներն է առնում անտիկ փիլիսոփաների ([[Էպիկուր]] և [[Մարկոս Ավրելիոս]]), միջնադարյան մուսուլման մտածողների ([[Իբն Ռուշդ]]) և [[Լուսավորության դարաշրջան]]ի ներկայացուցիչների ([[Դենի Դիդրո]], [[Վոլտեր]], [[Թոմաս Ջեֆերսոն]]) աշխատություններից։Մյուս կարևոր հանգամանքը ֆեոդալական հասարակարգի խորտակումն էր և կապիտալիստական հասարակարգի առաջացումն ու սկզբնավորումը։
== Հետևանքները ==
Այս գործընթացները թուլացրեցին կրոնի և եկեղեցու հիմքերը ու ազդեցության ոլորտները հաասարակության մեջ։ Կրոնի մեջ ներթափանցեցին ոչ- կրոնական տարրեր, որոնք ջնջում էին կրոնականի և ոչ- կրոնականի սահմանները։ Աշխարհիկությունը մարդու հայացքը կենտրոնացնում է այս աշխարհի, նրանում իր տեղի և դերի, իր հոգսերի և խնդիրների լուծման վրա։ Աշխարհականության գործընթացը հաճախ անվանում են ''աշխարհականացում''։ Աշխարհակացումը թափանցել է նաև աստվածաբանական մտածողության մեջ։ [[Կաթոլիկ]] աստվածաբան Հանս Ուրս ֆոն Վալտասարը նշում է «Կրոնն անհետանում է հասարակական կյանքից, եթե այն դեռ հիշատակվում է , ապա դա չի արվում այնպիսի ձևով, որ այն կարծես թե մի բան է , որից պետք է ամաչել»<ref>Hans Urs Von Balthasar. The God question and Moder Men, New York:The Seabury pres , 1967, p.75.</ref>։ Քրիստոնեության ներթափանցումն իր հերթին ևս աշխարհիկացման մի ձև էր ժամանակին ՝ հեթանոսակամ կրոնից «քրիստոնեական ձևով» <ref>Arend Th. van Leeuwen. Christianity in world History, p. 332.</ref>։
== Քրիստոնեություն՝ աշխարհիկացման գործընթացի մի մաս ==
Իր հիմնադրման օրից քրիստոնեությունը ունեցել է հակասոցիալական և հակաաշխարհիկ բնույթ։ [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոսը]] տարբեր առիթներով իր աշակերտների հետ զրույցում նշում է իր՝ այս աշխարհից չլինելը, դրան չպատկանելը՝ «որովհետև աշխարհից չեն, ինչպես ես էլ աշխարհից չեմ» ([[Հովհաննես առաքյալ|Հովհ]]․ ԺԷ 14)<ref>Աստվածաշունչ, Մատյան [[Նոր Կտակարան|Հին և Նոր Կտակարաններ]]ի, 1998</ref>։ Հենց սկզբնավորման պահից նկատելի էր քրիստոնյաների աշխարհամերժողական միտումը ։ Այս աշխարհն անընդունելի է քրիստոնյաների համար, քանի որ այն մերժեց Հիսուս Քրիստոսին։ Այս աշխարհը դիտվում է չարի և բացասականի մարմնավորում, և որի իշխանը սատանան է։ Այս աշխարհը, սոցիալական բարեկեցությունը մերժվում է հանուն այն աշխարհում հոգու երանության։
== Աշխարհիկ հասարակություն ==
ժամանակակից [[Հասարակություն|հասարակության]] մեջ ժողովրդավարությունը աշխարհիկացման մի ձև է։ Դա պայմանավորված է կրոնի ազատությամբ։ Որոշ երկրներում կրոնական համոզմունքները էական դերակատարություն ունեն հասարակակակն շատ բնագավառներում (հատկապես իսլամադավան երկրներում)։
Աշխարհիկ հասարակության ձգտումները կարելի է բնութագրել որպես հասարակություն, որը
* հրաժարվում է իրեն դիտել որպես գերբնական, տիեզերական երևույթների մաս և այդ կերպ մեկնաբանել աշխարհը
* հանդուրժողականություն կրոնական բազմազանության հարցերում և լայն աշխարհայացք
* ամեն հասարակություն ունի որոշակի նպատակներ, ինչը ենթադրում է խնդրի լուծման ներհամաձայնեցված օրենքներ և մեթոդներ, աշխարհիկ հասարակության մեջ սրանք հնարավորինս սահմանափակ են
* խնդիրները լուծվում են ռացիոնալ եղանակով, փաստերի ուսումնասիրման միջոցով
* աշխարհիկ հասարակությունը չունի ընդհանուր սահմանված նպատակներ, խնդիրներ
* չկան հասարակական վարքագծի սահմանված, իդեալական ձևեր
* բոլոր մարդկանց հավասարություն
* հասարակական շերտավորման գաղափարի մերժում<ref>The Idea of a Secular Society, D. L. Munby, London, Oxford University Press, 1963, pp. 14–32.</ref>
== Գրականություն ==
Асад Т. Что могла бы представлять собой антропология секуляризма? // Логос. 2011. № 3.
Mohammad Golam Nabi Mozumder. Interrogating Post-Secularism: Jürgen Habermas, Charles Taylor, and Talal Asad. University of Pittsburgh, 2011. (англ.)
Kosmin, Barry A. Contemporary Secularity and Secularism. / Secularism & Secularity: Contemporary International Perspectives. Ed. Barry A. Kosmin and Ariela Keysar. Hartford, CT: Institute for the Study of Secularism in Society and Culture (ISSSC), 2007.
Еволюція релігійної філософії XX ст — Refine
God is Dead — Secularization in the West
Berlinerblau, Jacques (2005) "The Secular Bible: Why Nonbelievers Must Take Religion Seriously" ISBN 0-521-61824-X
Berlinerblau, Jacques (2012) "How to be Secular: A Call to Arms for Religious Freedom" ISBN 978-0-547-47334-5
Boyer, Pascal (2002). Religion Explained: The Evolutionary Origins of Religious Thought. ISBN 0-465-00696-5
Cliteur, Paul (2010). The Secular Outlook: In Defense of Moral and Political Secularism. ISBN 978-1-4443-3521-7
Dacey, Austin (2008). The Secular Conscience: Why belief belongs in public life. ISBN 978-1-59102-604-4
Holyoake, G.J. (1898). The Origin and Nature of Secularism. London: Watts & Co., Reprint: ISBN 978-1-174-50035-0
Jacoby, Susan (2004). Freethinkers: a history of American secularism. New York: Metropolitan Books. ISBN 0-8050-7442-2
Nash, David (1992). Secularism, Art and Freedom. London: Continuum International. ISBN 0-7185-1417-3 (paperback published by Continuum, 1994: ISBN 0-7185-2084-X)
Royle, Edward (1974). Victorian Infidels: the origins of the British Secularist Movement, 1791–1866. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-0557-4 Online version
Royle, Edward (1980). Radicals, Secularists and Republicans: popular freethought in Britain, 1866–1915. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-0783-6
Asad, Talal (2003). Formations Of The Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford University Press. ISBN 0-8047-4768-7
Taylor, Charles (2007). A Secular Age. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02676-6
Adıvar, Halide Edip (1928). The Turkish Ordeal. The Century Club. ISBN 0-8305-0057-X
Benson, Iain (2004). Considering Secularism in Farrows, Douglas(ed.). Recognizing Religion in a Secular Society McGill-Queens Press. ISBN 0-7735-2812-1
Berlinerblau, Jacques (2012) "How to be Secular: A Call to Arms for Religious Freedom" ISBN 978-0-547-47334-5
Blancarte, Roberto (2006). Religion, church, and state in contemporary Mexico. in Randall, Laura (ed.). Changing structure of Mexico: political, social, and economic prospects. [Columbia University Seminar]. 2nd. ed. M.E. Sharpe. Chapter 23, pp. 424–437. ISBN 978-0-7656-1405-6.
Cinar, Alev (2006). Modernity, Islam, and Secularism in Turkey: Bodies, Places, and Time. University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-4411-X
Cliteur, Paul (2010). The Secular Outlook: In Defense of Moral and Political Secularism. ISBN 978-1-4443-3521-7
Juergensmeyer, Mark (1994). The New cold war?: religious nationalism confronts the secular state. University of California Press. ISBN 0-520-08651-1
Schmitt, Karl M. (1962). Catholic adjustment to the secular state: the case of Mexico, 1867–1911. Catholic Historical Review, Vol.48 (2), July, pp. 182–204.
Urban, Greg (2008). The circulation of secularism. International Journal of Politics, Culture and Society, Vol. 21, (1–4), December. pp. 17–37.
External links[edit source]
== Տես նաև ==
[[Նիհիլիզմ]], [[աթեիզմ]]
== Արտաքին հղումներ ==
| |||