«Արծրունիներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Արծրունիներ''', հայ [[նախարար]]ական տոհմ։

 

Ըստ Արծրունիների տոհմական ավանդապատումների, Արծրունիների իշխանական տունը ծագում է [[Հայկ Նահապետ]]ից սերած [[Տորք Անգեղ]]ից։ Արծրունիների նախնիները եկել են Վասպուրական նահանգի [[Մեծ Աղբակ]] գավառից։

 

Ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]]՝ Արծրունիների նախահայրը [[Ասորեստան]]ի [[Սինաքերիբ|Սենեքերիմ]] թագավորի որդի [[Սանասար]]ն է, որը եղբոր՝ [[Ադրամելեք]]ի հետ սպանելով հորը՝ պատսպարվել էր [[Հայաստան]]ի Սիմ կոչվող լեռներում։ Այս վարկածը նման է Մ. Խորենացու այն պնդմանը, թե իբր Բագրատունիները հրեա են, ինչը բազմիցս հերքվել է ապացույցներով:

 

 

[[Արտաշեսյաններ|Արտաշեսյան]] և [[Արշակունիներ|Արշակունի]] Հայոց թագավորների օրոք Արծրունիները խաղում էին ռազմաքաղաքական կարևոր դեր։ Արծրունիների մրցակիցն էր [[Մարդպետունիներ|Մարդպետունի]] նախարարական տոհմը։ Արշակունիների և Մարդպետների համագործակցությունը և վերջիններիս մրցապայքարը Արծրունիների դեմ, ինչպես և [[Պարսկաստան]]ի տիրույթների սահմանակցությունը, պատճառ դարձան [[IV դար]]ում Արծրունիների կենտրոնախույս և պարսկամետ քաղաքականության։ Արծրունիները ձգտել են [[Սասանյաններ]]ի օգնությամբ բարձր դիրքի հասնել [[Մեծ Հայք]]ում: Բայց նմանօրինակ ակնկալությունները հող չեն գտել երկրում և Արծրունիները հուսախաբվելով, երես են թեքել Սասանյաններից։

 

 

[[Պատկեր:73artzrounis.png|մինի|300px|ձախից|Արծրունիների կալվածքների ընդարձակումը]]

[[Ավարայրի ճակատամարտ]]ում հայոց բանակի կենտրոնական զորախմբի հրամանատարը [[Ներշապուհ Արծրունի]]ն էր։ Ըստ [[Եղիշե]]ի, Ավարայրի ճակատամարտում զոհվածների և հետագայում նահատակվածների թվում կային նաև Արծրունիներ։

 

{{Հիմնական հոդված|Արմինիա կուսակալություն}}

Արծրունիների ազդեցությունն ավելի է ուժեղացել արաբական տիրապետության շրջանում, երբ նրանք գլխավորել են Վասպուրականի պայքարը [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] դեմ։ Թեև [[VIII դար]]ի սկզբին Արծրունիները ծանր հարված ստացան արաբներից, բայց դարի կեսից նրանց հաջողվեց [[Բագրատունիներ]]ին դուրս մղել Վասպուրականից և այնտեղ հաստատել իրենց տիրապետությունը։ Արծրունիները մասնակցել են [[774]]-[[775]]-ին [[Աբբասյաններ]]ի խալիֆայության դեմ [[Հայաստան]]ում ծավալած ժողովրդական ապստամբությունը։ Ապստամբությունից հետո Արծրունիները տիրեցին [[Ռշտունիներ|Ռշտունյաց]] նախարարության տիրույթները։ Արծրունիները Բագրատունիների հետ գլխավորել են խալիֆայության դեմ ուղղված [[851]]-ի [ժողովրդական ապստամբությունը։

Հայաստանում գերիշխանության հասնելու համար [[IX դար]]ի 2-րդ կեսին ուժեղ մրցակցություն սկսվեց Արծրունիների և Բագրատունիների միջև։ Խալիֆայությունը ջանում էր սրել այն։ Բագրատունյաց թագավորության սկզբնաշրջանում Արծրունիների և [[Բագրատունիներ]]ի միջև տեղի ունեցավ քաղաքական մերձեցում, բայց [[Գագիկ-Խաչիկ Արծրունի|Գագիկ Արծրունու]] գահերեցության ժամանակ Արծրունիները դրսևորեցին անջատողական սուր հակումներ և [[908]]-ին ստեղծեցին [[Վասպուրականի թագավորություն]]ը: Մինչդեռ Վասպուրականն ընկավ [[Բյուզանդիա]]յի տիրապետության տակ և մշտապես ենթակա էր դրսեկ ցեղերի ասպատակումներին։ [[1021]] թ-ին Արծրունիներից ոմանք տեղափոխվեցին [[Կիլիկիա]]: Նրանց վերջին բեկորները [[սելջուկներ|սելջուկ-թուրքական]] և [[մոնղոլներ|մոնղոլական]] տիրապետության ժամանակաշրջանում Վասպուրականում շարունակեցին իրենց գոյությունը՝ ամփոփվելով [[Վան]]ում և նրա շրջակայքում։

 

 

{| border=1