«Ամինաթթու»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:D+L-Alanine.gif|մինի]]
'''Ամինաթթուները'''
[[Պատկեր:Sulfanilamide-skeletal.svg|thumb|Սուլֆանիլամիդ]]
Տող 11.
[[Պատկեր:Procaine Structural Formulae.png|thumb|Նովոկաին]]
Ամինաթթուների առավել կարևոր դերը կայանում է նրանում, որ [[սպիտակուց]]ները,որոնք կենդանի
Այժմ գոյություն ունեն ամինաթթուների մի շարք դասակարգումներ՝ ըստ ածխածնաին շղթայի
[[Պատկեր:Alanina.svg|thumb|α-ալանին (Ալա),α-ամինապրոպիոնաթթու,2-ամինապրոպանաթթու]]
Տող 25.
Ըստ կենսաբանական դերի ամինաթթուները բաժանվում են երկու խմբի՝ փոխարինելի և անփոխարինելի (ոչ էսենցիալ և էսենցիալ)։Կենդանի օրգանիզմի ամինաթթվային պահանջը բավարարվում է երկու ճանապարհով.
* 1.օրգանիզմում որոշ ամինաթթուներ սինթեզվում են համապատասխան կետոթթուներից (այդ պրոցեսը կոչվում է սինթեզ de novo),
* 2.ամինաթթուները առաջանում են սննդամթերքի սպիտակուցների հիդրոլիզից։ Այն ամինաթթուները, որոնք կարող են սինթեզվել կենդանի օրգանիզմում, կոչվում են փոխարի նելի, մնացած ամինաթթուները կոչվում են անփոխարինելի և օրգանիզմում
[[Պատկեր:Alanin-Zwitterion.svg|thumb|Երկբևեռ (բիպոլյար) իոն]]
Տող 33.
== Ամինաթթուների ստերեոիզոմերիա ==
Քանի որ α-[[ածխածին]]ը ասիմետրիկ է (խիրալ կենտրոն է),α-ամինաթթուները (գլիցինի բացառությամբ) գոյություն ունեն տարբեր կոնֆիգուրացիոն ստերեոիզոմերների ձևով՝ L և D α-ամինաթթուների
[[Պատկեր:L-D-Alanin.jpg|thumb|L-D-Ալանին]]
Մի շարք ամինաթթուներ ունեն մեկից ավելի խիրալ կենտրոն.օրինակ իզոլեյցինը, տրեոնինը,4-հիդրօքսիպրոլինը նույնպես
Կենդական օրգանիզմներում սպիտակուցների կազմի մեջ մտնում են միայն L-շարքի ամինաթթուներ,[[մանրէ]]ների մոտ հանդիպում են նաև D-շարքի ներկայացուցիչներ։
Տող 112.
|}
Սպիտակուցի սինթեզին մասնակցող ամինաթթուների ժամանակակից դասակարգումը հիմնված է ամինաթթուների ռադիկալների հատկությունների վրա։ Ըստ ռադիկալների կառուցվածքային յուրահատկությունների սպիտակուցների կազմի մեջ մտնող ամինաթթուները բաժանվում են երկու հիմնական խմբերի՝ հիդրոֆիլ
Սպիտակուցների հիդրոլիզատներում հաճախ հայտնաբերվում են մի շարք այլ ամինաթթուներ։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ բավականին հաճախ սպիտակուցների սինթեզը ավարտելուց հետո սպիտակուցի կազմում որոշ ամինաթթուներ ենթարկվում են մոդիֆիկացիաների, առաջացնելով մի շարք նոր, տվյալ սպիտակուցների ֆունկցիաները կատարելու համար կարևոր ամինաթթուներ։ Օրինակ՝ կոլագեն սպիտակուցում պրոլինի հիդրօքսիլացման հետևանքով առաջանում է 4-հիդրօքսիպրոլին, բոլոր սպիտակուցների երրորդային կառուցվածքի ձևավորման ժամանակ ցիստեինի օքսիդացման շնորհիվ առաջանում է ցիստին, մակարդելիությանը մասնակից պրոտրոմբին սպիտակուցի կազմում գլուտամինաթթուն ենթակվումէ կարբօքսիլացման γ-կարբօքսիգլուտամինաթթվի առաջացումով և այլն։
Տող 121.
NH<sub>3</sub><sup>+</sup>-CH(R)-COOH(Կատիոնային ձև)+H<sup>+</sup>→NH<sub>3</sub><sup>+</sup>-CH(R)-COO<sup>-</sup>(Երկբևեռ իոն)→NH<sub>2</sub>-CH(R)-COO<sup>-</sup>(Անիոնային ձև)
Լրիվ պրոտոնացված α-ամինաթթուն (կատիոնային ձևը) ըստ Բրենստեդի, երկհիմն թթու է, ենթարկվում է աստիճանական դիսոցման և ունի դիսոցման հաստատունի երկու արժեք՝ pK<sub>a1</sub> և pK<sub>a2</sub>։pK<sub>a1</sub>,որի մեծությունը տատանվում է 1-3 սահմաններում, բնութագրում է
pH-ի այն արժեքը, որի դեպքում բիպոլյար իոնների կոնցենտրացիան առավելագույնն է, իսկ կատիոնային և անիոնային ձևերի մինիմալ կոնցենտրացիաները
pl=1/2(pK<sub>a1</sub>+pK<sub>a2</sub>)
Իզոէլեկտրիկ կետում α-ամինաթթուների մոլեկուլների գումարային լիցքը հավասար է զրոյի։ Բիպոլյար իոնները չեն տեղաշարժվում էլեկտրական դաշտում։ Եթե միջավայրի pH-ը ցածր է ամինաթթվի pl-ից, ամինաթթուն գտնվում է կատիոնային ձևով և շարժվում է դեպի կատոդ, եթե բարձր է՝ ապա անիոնային ձևով և շարժվում
== Ամինաթթուների առաջացման եղանակները ==
Տող 188.
HOOC-CH<sub>2</sub>-CH(NH<sub>2</sub>)-COOH→HO<sub>2</sub>CCH=CHCO<sub>2</sub>H+NH<sub>3</sub>
բ)Կաթնասունների մոտ ամոնիակը հիմնականում առաջանում է ամինաթթուների օքսիդացնող դեզամինացման ճանապարհով։ Հյուսվածքների
HOOC-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH(NH<sub>2</sub>)-COOH→HOOC-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CO-COOH
Տող 198.
Նման եղանակով է կատարվում ցիստեինի դեսուլֆհիդրինային դեզամինացումը։
4.Ամինաթթուներ դեկարբօքսիլացումը լաբորատոր պայմաններում,in vitro,կատարվում է բարձր ջերմաստիճանում Ba(OH)<sub>2</sub>
[[Պատկեր:Histidine decarboxylase.svg|thumb|Հիստիդինի դեկարբօքսիլացումը]]
Տող 215.
[[Պատկեր:Ninhydrin Reaction Mechanism.svg|thumb|Նինհիդրինային ռեակցիայի մեխանիզմը]]
Ունիվերսալ ռեակցիաների խմբին է պատկանում նաև բիուրետային ռեակցիան, որը տալիս են մեկից ավելի պեպտիդային կապ
[[Պատկեր:Xanthoproteinereaction.png|thumb|Քսանտոպրոտեինային ռեակցիա]]
Տող 239.
== Պեպտիդներ,սպիտակուցներ ==
Պեպտիդները և սպիտակուցները բիպոլիմերներ են, որոնց մոնոմերներ են հանդիսանում ամինաթթուները։ Պայմանականորեն ընդունված է մինչև
Սպիտակուցներում և պեպտիդներում ազատ ամինախումբ կրող ծայրը անվանվում է N-ծայրային և համարվում շղթայի սկիզբը (ձախ ծայրը),ազատ կարբօքսիլ խումբ կրող
ծայրը անվանվում է C-ծայրային և համարվում է շղթայի վերջը (աջ ծայրը)։Պեպտիդների անվանումը սկսվում է N-ծայրից։ Բոլոր ամինաթթվային մնացորդների, բացի C-ծայրային ամինաթթվից, անվան «-ին» վերջավորությունը փոխվում է «-իլ»-ով, օրինակ ալանին, ֆենիլալանին և հիստիդին
Օրինակ երեք ամինաթթվային մնացորդից կարելի է կազմել 6 տարբեր պեպտիդ, իսկ ութ ամինաթթուներից կազմված
[[Պատկեր:Aspartame.svg|thumb|Ասպարտամ]]
Այլ ստերեոքիմիական շարքի պատկանող ամինաթթուների ցանկացած համադրության դեպքում ստացվում են շատ ավելի անհամ միացություններ։ Նույն ամինաթթուներից կազմված տարբեր հաջորդականություն ունեցող միացությունների հատկությունները զգալիորեն տարբերվում են։ Բայց, սովորաբար, այդ բազմությունից միայն մեկ տարբերակն է դրսևորում բարձր կենսաբանական ակտիվություն։ Սպիտակուցների
== Սպիտակուցների և պեպտիդների առաջնային կառուցվածքի որոշման եղանակները ==
Սպիտակուցների և պեպտիդների առաջնային կառուցվածքի որոշման առաջին եղանակներից մեկը Սենջերի կողմից մշակված պեպտիդային շղթայի N-ծայրային ամինաթթվի որոշման եղանակն է։ Առաջին փուլում պոլիպեպտիդային շղթան (սպիտակուցը) փոխազդում է դինիտրոֆտորբենզոլի (ԴՆՖԲ) հետ, անջատվում է HF և դինիտրոբենզոլը (ԴՆԲ) միանում է շղթայի N-ծայրային ամինաթթվին։ Երկրորդ փուլում անց է կացվում հիդրոլիզ, առաջանում է ամինաթթուների
[[Պատկեր:Sanger peptide end-group analysis.svg|thumb|Առաջին փուլի ռեակցիայի մեխանիզմը]]
Երկրորդ եղանակը՝ Էդմանի եղանակն է, որն ավելի լայն կիրառում ունի, քանի որ ավելի շահավետ է և ռացիոնալ։ Այս մեթոդում որպես
[[Պատկեր:EdmanDegradation.png|thumb|Էդմանի եղանակ]]
Տող 261.
Առաջնային կառուցվածքի որոշման համար կիրառվում են նաև բազմաթիվ այլ եղանակներ, որոնց էությունը նույնն է։ Պեպտիդային կապը իրենից ներկայացնում է եռկենտրոն զուգորդված համակարգ, որում C-N կապերի շուրջ պտույտ չի կատարվում։ Սպիտակուցների համար հայտնի են ավելի բարդ կառուցվածքներ՝ երկրորդային կառուցվածք՝ α-պարույր կամ β-կառուցվածք (ծալքավոր կառուցվածք),երրորդային կառուցվածք, չորրորդային կառուցվածք։
α-պարույրի յուրաքանչյուր պտույտ՝ «փոքր քայլ»,պարունակում է միջին թվով 3,6 ամինաթթվային մնացորդ, որոնք ջրածնական կապերով կապված են
[[Պատկեր:Alpha sheet bonding schematic-color.svg|thumb|α-պարույր]]
Տող 272.
Երրոդային կառուցվածքը ավելի բարդ է՝ դա α-շղթայի կամ β-ստրուկտուրայի տարածական դասավորվածությունն է։ Հիմնականում տարբերում են կծիկաձև (գլոբուլյար) և թելաձև (ֆիբրիլյար) երրորդային կառուցվածք։ Երրորդային կառուցվածքի ձևավորմանը մասնակցում են կովալենտ դիսուլֆիդային կապը (ցիստին ամինաթթուների միջև՝ օքսիդացման հետևանքով) և չորս տիպի ոչ կովալենտ փոխազդեցություններ։
Դիսուլֆիդային կապեր («կամրջակներ») կարող են առաջանալ ինչպես նույն սպիտակուցի տարբեր հատվածներում գտնվող ցիստեինների միջև, այնպեսլ
== Սպիտակուցների երրորդային կառուցվածքի ձևավորմանը մասնակից ոչ կովալենտ կապերը ==
Երրորդային կառուցվածքի ձևավորման ժամանակ, երկրորդային կառուցվածքի նմանությամբ, առաջանում են ջրածնական կապեր առաջնային կառուցվածքի -NH և -C=O խմբերի միջև։ Ջրածնական կապեր են առաջանում նաև այն ամինաթթուների միջև, որոնց ռադիկալներում կան բևեռացված, ոչ իոնացված ֆունկցիոնալ խմբեր։
Ռադիկալներում կարբօքսիլ և ամինախումբ պարունակող ամինաթթուները ֆիզիոլոգիական պայմաններում իոնացված են, կրում են համապատասխան բացասական
Ամինաթթուների ոչ բևեռային (հիդրոֆոբ) ռադիկալները միավորվում են հիդրոֆոբ փոխազդեցությունների շնորհիվ (նման յուղի մոլեկուլների
Սպիտակուցների չորրորդային կառուցվածքն առաջանում է, երբ երկու և ավելի սպիտակուցային շղթաներ միավորված են միմյանց հետ կովալենտ կամ
== Գրականություն ==
|