«Ակտինիում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →top |
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 10.
'''Ակտինիում''' ({{lang-lat|Actinium}}, [[հունարեն]]՝ ''«ակտիս»''՝ ճառագայթ բառից), քիմիական նշանը՝ '''Ac''' ռադիոակտիվ քիմիական տարր է, ատոմային թիվը՝ 89, ամենակայուն ռադիո[[նուկլիդ]]ի ատոմային զանգվածը 277 է (կիսատրոհման պարբերությունը 21.8 տարի)։ Ակտինիումը տեղակայված է պարբերական համակարգի 7-րդ պարբերության IIIB խմբում։ Ակտինիումի չգրգռված ատոմի երկու արտաքին էլեկտրոնային մակերևույթների կոնֆիգուրացիան է 6s²p<sup>6</sup>d¹7s², օքսիդացման աստիճանը +3 է (վալենտականությունը՝ III)։
=== Հայտնագործումը ===
Հայտնագործվել է 1899 թ. [[:Կատեգորիա:Ֆրանսիացի քիմիկոսներ|ֆրանսիացի քիմիկոս]] [[Անդրե Դեբյերն|Ա. Դեբյերնի]] կողմից՝ [[Ուրան (տարր)|
=== Իզոտոպները ===
Հայտնի են 10 ռադիոակտիվ իզոտոպներ 221 և 230 զանգավածային թվերով Բնության մեջ հանդիպում է նրա 3 իզոտոպները՝ 225Ac, 227Ac, 228Ac: Բնական ակտինիումը կազմված է միայն մեկ ռադիոակտիվ իզոտոպից՝ 227Ac, որն էլ ունի կյանքի ամենաերկար տևողությունը։ Հայտնի են երեսունվեց ռադիոիզոտոպներ, սակայն մնացած երեսուներեքի կյանքի տևողությունը կազմում է ոչ ավելի 10 ժամից։ Իսկ մի քանիսի մոտ կյանքի տևողությունը կազմում է մեկ րոպե։ Ամենակարճ կյանքն ունի 217Ac իզոտոպը՝ 69 նանովայրկյան։ Ակտինիումը համարվում է բավականին ռադիոակտիվ թույն։
=== Բնության մեջ տարածվածությունը ===
Ակտինիումը զբաղեցնում է երկրակեղևի զանգվածի 6•10<sup>−10</sup>%-ը։ <sup>227</sup>Ac-ի և ավելի անկայուն <sup>228</sup>Ac-ի մշտական առկայությունը երկրակեղևում պայմանավորված է դրանց առկայությամբ ուրանի 235 և [[Թորիում]]ի 232 [[ռադիոակտիվ շարքեր]]ում։ Այս ռադիոնուկլիդների առաջացման արագությունը հավասար է դրա տրոհման արագությանը, այդ պատճառով երկրակեղևում դրանց պարունակությունը մշտական է։ Ակտինիումի բարձր քանակություն գտնվում է մոլիբդենի մեջ և կվարցում։ Նրա ամբողջական պարունակությունը երկրի կեղեվում չի գերազանցում 2600տոննան։
=== Ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները ===
Ակտինիումի քիմիական և ֆիզիկական հատկությունները շատ քիչ են ուսումնասիրված։ Հալման ջերմաստիճանը 1050 °C է, եռման ջերմաստիճանը՝ 3300 °C։ Օդում այն արագ պատվում է Ac<sub>2</sub>O<sub>3</sub> օքսիդի շերտով, որը խոչընդոտում է մետաղի քայքայմանը։ Քիմիական հատկություններով ակտինիումը շատ նման է [[լանթան]]ին։ Ակտինիումի հիդրօքսիդը՝ Ac(OH)<sub>3</sub> իրենից ներկայացնում է հիմք և հատկություններով մոտ է ալկալիահողային հիդրօքսիդներին։ Ռադիոակտիվության հետ պայմանավորված, այս մետաղը մթության պայմաններում արձակում է բնորոշ կապույտ գույն։ Ունի արծաթափայլ-սպիտակ գույն, արտաքին տեսքից հիշեցնում է լանթանի։
Լանթանի նման, նա կարող է գոյություն ունենալ երկու բյուրեղային ձևերով, բայց ստացված է միայն մեկ ձևը՝ β- Ac ը, որն ունի խորանարդային կառուցվածք։ α ձևը ստանալ չի հաջողվել։ Ակտինիումը շատ վտանգավոր ռադիոակտիվ թույների թվին է պատկանում, որը պայմանավորված է նրա բարձր α ակտիվությամբ։
Քիմիական հատկություներով ակտինիումը շատ նման է լանթանին, միացություններում ցուցաբերում է +3 օքսիդացման աստիճան (Ac2O3, AcBr3, Ac(OH)3), բայց տարբերվում է բարձր ռեակցիոնակտիվությամբ։
=== Կիրառությունը ===
227Ac-ի և բերիլիումի խառնուրդը համարվում է նեյտրոնների աղբյուր, ինչպես նաև կարող է կիրառվել որպես ռադիոիզոտոպային էներգիայի աղբյուր։ 225Ac-ը օգտագործվում է 213Bi- ի ստացման համար, ինչպես նաև մեծ կիրառում ունի ռադիո-իմունոթերապիայի բնագավառում։ 228Ac-ը կիրառվում է քիմիական հետազոտություններում, որպես ռադիոակտիվ ինդիկատոր, որը կապված է իր բարձր էներգիային β-ճառագայթների հետ։ 228Ac և 228Ra իզտոպների խառնուրդը բժշկության մեջ օգտագործվում է որպես γ ճառագայթների աղբյուր։
=== Ստացումը ===
Ակտինիումը ստացվում է ուրանային հանքանյութերից, սակայն նրանցում պարունակությունը բավականին փոքր տոկոս է կազմում։ Հիմնականում ակտինիումի իզոտոպները ստացվում են արհեստական ճանապարհով։ 227Ac իզոտոպը ստացվում է ռեակտորում ռադիումի նեյտրոնային ճառագայթման արդյունքում։ Ստացվածը, որպես կանոն, ռադիումի սկզբնական քանակից չի գերազանցում 2,15%-ը։ 228Ac իզոտոպը ստանում են 227Ac իզոտոպի նեյտրոններով ճառագայթման արդյունքում։ Մետաղական ակտինիում ստանում են լիթիումի զույգերով ակտինիումի տրիֆտորիդի վերականգնմամբ։ Ակտինիումի առանձնացումը ռադիումից, թորիումից և նմանատիպ էլեմենտներից, կատարվում է էքստրակցիայի և իոնափոխանակման մեթոդներով։ Մետաղական ակտինիում ստանում են ակտինիումի տրիֆտորիդի վերականգնմամբ լիթիումի զույգերով։
| |||