«Ազգագրություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ազգագրություն''' ('''Էթնոգրաֆիա'''՝ [[հունարեն]] «ἔθνος» (ժողովուրդ) և «γράφω» (գրում եմ), պատմագիտական գիտություն, որն ուսումնասիրում է ժողովուրդներին, նրանց ծագումնաբանությունը, վերաբնակեցման կազմը, նյութական և հոգևոր [[մշակույթ]]ը, համայնքային առանձնահատկությունները, այդ թվում նաև [[կենցաղ]]ը, [[սովորույթ]]ները, տեղաշարժերը, ազգային առանձնահատկությունները և դրանց պատմամշակութային առնչությունները։ Այն սերտորեն կապված է [[պատմություն|պատմության]], [[Հնագիտություն|հնագիտության]], [[սոցիոլոգիա]]յի, [[Լեզվաբանություն|լեզվաբանության]], [[Մարդաբանություն|մարդաբանության]], [[բնագիտություն|բնագիտության]], [[աշխարհագրություն|աշխարհագրության]], [[Երաժշտություն|երաժշտության]] հետ։

== Ուսումնասիրության առարկա ==

== Ազգագրություն և Ազգաբանություն ==

Այս երկու [[հասկացություն]]ների ճակատագիրը հիմնականում ուղեկցվել է որոշակի պատմական պայմաններով։ Այսպիսով, XVIII-XIX դարերում հիմնականում կիրառվել է «ազգագրություն» («Էթնոգրաֆիա») հասկացությունը, այն դեպքում, երբ արևմտյան [[Եվրոպա]]յում կիրառվում էր «Մարդաբանություն» («Անթրոպոլոգիա») և ազգաբանություն («էթնոլոգիա») հասկացությունները<ref>Тишков В.А. Реквием по этносу: Исследования по социально-культурной антропологии. М.: Наука. 2003. — 544 с.</ref><ref>Бузин В.С. От автора // Этнография русских: Учебное пособие / Под ред. В.И. Седых; Л.С. Лаврентьева.. — СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та, 2009. — С. 3-5. — 421 с.</ref>:

 

== «Էթնոս» հասկացությունն ազգագրության մեջ ==

{{Հիմնական|Էթնոս}}

 

[[Խորհրդային Միություն]]ում նույնպես անցկացվել են հետազոտությունները «էթնոս» հասկացության բնույթի վերաբերյալ։ Տեսական հիմնական դրույթներից մեկը առաջադրել է Յուլիան Բրոմլեյը՝ առանձնացնելով «էթնիկոս» հասկացությունը՝ որպես էթնոս լոկալ իմաստով և էթնոսը՝ որպես էթնոսոցիալական օրգանիզմ<ref>Бромлей Ю. К. К вопросу о сущности этноса // «Советская этнография». 1970.</ref>: Ըստ նրա՝ «էթնիկոսները և էթնոսոցիալական օրգանիզմները էթնիկական հանրույթների հիմնական տեսակներն են: Բայց դրանցով մարդկության էթնիկական կառուցվածքը չի սպառվում: Շատ էթնոսներ, հատկապես խոշորները, հաճախ իրենք են կազմված լինում, այսպես կոչված ենթաէթնոսներից կամ ազգագրական խմբերից: Այս տերմիններով ընդունված է անվանել էթնոսի այն տարածական մասերը, որոնք առանձնանում են խոսակցական լեզվի, մշակույթի, կենցաղի լոկալ առանձնահատկությամբ, ունեն իրենց ինքնաանվանումը և այսպես կոչված երկակի [[ինքնագիտակցություն]]ը: Ազգագրական խմբերը երբեմն ծագում են էթնոսի սոցիալ-կրոնական տարբերակման արդյունքում, ինչպես նաև էթնիկական տարածքի խոշոր ընդլայնման դեպքում, երբ էթնոսի գաղթող մասերն ընկնում են բնական տարբեր միջավայր, փոխազդում հարևան տարբեր էթնոսների հետ և այլն»<ref>Этнография

Учебник/Под ред. Ю.В. Бромлея и Г.Е. Маркова. М.: Высш. школа, 1982. — 320 с.</ref>

 

== Հետազոտական մեթոդներ ==

Յուրաքանչյուր գիտություն, այդ թվում՝ ազգագրությունը հետազոտություն իրականացնելու համար մշակված հետազոտական միջոցների, գործիքների կիրառման կարիք ունի. խոսքը մեթոդների մասին է։ Ճիշտ ընտրված մեթոդը հանդես է գալիս որպես ինքնատիպ կողմնացույց, որի միջոցով հնարավոր է հասնել ճշմարիտ լուծման՝ խուսափելով հնարավոր սխալներից։ [[Ֆրենսիս Բեկոն]]ը մեթոդը համեմատում էր «ջահի հետ, որը մթության մեջ լուսավորում է ճանապարհը»<ref>Н.В. Рябоконь. Философия УМК. Философия Нового времени. Проблема метода и субстанции в философских воззрениях Ф. Бэкона и Р. Декарта - Минск.: Изд-во МИУ, 2009</ref>, իսկ օրինակ [[հոգեբան]] [[Լև Վիգոտսկի]]ն «մեթոդը համեմատում էր կենդանի օրգանիզմում եղած ոսկորների հետ, որի վրա պահվում է ողջ [[օրգանիզմ]]ը»:

Դաշտային ազգագրություն – հետազոտություն է, որն իրականանում է գոյություն ունեցող ազգերի շրջանում՝ նպատակ ունենալով՝ հավաքագրելու ազգագրական առաջնային տվյալներ ավանդական-կենցաղային մշակույթի և նրա՝ որպես որոշակի համակարգի, գործառնության առանձին կառուցվածքային բաղադրիչների մասին<ref name="Գրոմով" />:

 

# Ստացիոնար. Այս դեպքում ազգագրագետը երկար ապրում է ուսումնասիրվող ազգի մեջ, ավելի մանրամասն է ծանոթանում նրա նյութական և հոգևոր մշակութին։

# Էկսպեդիցիոն. Սա ավելի լայն տարածում ունեցող տեսակն է, որը թույլ է տալիս կարճ ժամանակահատվածում նյութեր հավաքել ազգերի գոյության, հագուստի, բնակավայրի մասին<ref>Татарова Г.Г. Методология анализа данных в социологии (введение) / Учебник для вузов. — М.: NOTA BENE, 1999. — 224 с.</ref>:

* Խաչամշակութային համեմատական մեթոդ, որը միտված է համեմատության միջոցով վեր հանելու տարբեր մշակույթների նմանություններն ու տարբերությունները։

* Քարտեզագրման մեթոդ։

* Փաստաթղթերի վերլուծության մեթոդ. իրենից ներկայացնում է տեքստի ներքին և արտաքին բովանդակության որակական վերլուծություն։ Առանձնացվում են փաստթղթերի տարբեր տեսակներ, օրինակ [[նամակ]]ներ, [[ինքնակենսագրություն]]ներ, արխիվային նյութեր, գիտական [[գրականություն]]<ref>Винер Б. Е. Этничность: В поисках парадигмы изучения // ЭО. 1998. №4.</ref><ref>Арутюнов С. А., Мркарян Э. С., Мкртумян Ю. П. Проблемы исследования культуры жизнеобеспечения этноса // СЭ. 1983. №2.</ref><ref>Алексеев В. П., Бромлей Ю. В. К изучению роли переселения народов в формировании этнических общностей // СЭ. 1968. N9 2.</ref>:

 

Կարելի է առանձնացնել ազգագրական հետազոտության երեք հիմնական կատեգորիաներ.

* Թեմատիկ ուղղվածությամբ ազգագրական հետազոտություն, որի ժամանակ հետազոտողը նեղացնում է հետքաքրքրության ոլորտը և կենտրոնանում մշակութային երևույթի կոնկրետ ասպեկտի վրա։

=== Հետազոտության ընթացակարգ ===

Ազգագրական հետազոտությունն ընթանում է նախապես սահմանված փուլերով։ Առաջին փուլում սահմանվում է հետազոտական խնդիրը։ Երկրորդ փուլում որոշվում են հետազոտական գործիքները և մեթոդները։ Երրորդ փուլում արդեն սահմանված մեթոդներով իրականացվում է բուն հետազոտությունը։ Ազգագրական [[հարցազրույց]]ների ժամանակ տրվում են երեք տեսակի հարցեր՝ նկարագրական, կառուցվածքային և հակադիր։ Չորրորդ փուլում հավաքված նյութերը և կատարված դիտարկումները ենթարկվում են վերլուծության։

* Զգայական տպավորությունների (ձայն, հոտ, համ և այլն)։

 

* Նկարագրություն,

* Մեկնաբանում<ref>Э.П.Андреев, Г.В.Осипов. Методы измерения в социологии. Москва: Наука, 1977</ref><ref>Ядов В.А. Социологическое исследование: методология, программа,методы</ref><ref>Крыштановский, А. О. Анализ социологических данных с помощью пакета SPSS [Текст]: учеб. пособие для вузов / А. О. Крыштановский; Гос. ун-т — Высшая школа экономики. — М. : Изд. дом ГУ ВШЭ, 2006. — 281, [3] с. — (Учебники Высшей школы экономики). — Прил.: с. 225— 281. — 2000 экз. — ISBN 5-7598-0373-5 (в пер.)</ref>:

 

Ազգագրական հարուստ տեղեկություններ ենք ստանում ենք [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] ժամանակաշրջանից. [[Ստրաբոն]], [[Դեմոկրիտ]], Հիպոկրատ, ով նկարագրում էր ազգերի տարբերությունները՝ պայմանավորված աշխարհագրական տարածքով։

 

 

Ազգագրական հարուստ նյութ է հավաքագրել հռոմեացի պատմաբան Կոռնելիոս Տացիտը։ Արդեն իր վաղ աշխատանքներում նա փորձում է համակարգել տեսածը՝ օրինակ՝ ե՞րբ, որտեղի՞ց են ծագել Բրիտանիայի ժողովուրդները, ինչո՞վ է բացատրվում նրանց պատմա-ազգագրական բազմազանությունը։ Առավելապես կարևոր է «Գերմանացիների ծագման և Գերմանիայի տեղադրության մասին» աշխատությունը<ref>Модестов В. И. Тацит и его сочинения. Историко-литературное исследование. СПб, 1864</ref>:

 

 

=== Գիտական շրջան ===

==== Էվոլուցիոն դպրոց ====

# Ազգերի միջև գոյություն ունեցող տարբերությունները կապ չունեն ռասսայական տարբերության հետ, այլ արտացոլում են մշակութային զարգացման ձեռք բերված մակարդակը։

# Յուրաքանչյուր ժողովրդի մշակույթի բոլոր կոնկրետ տարրերը կամ ինքնուրույն են ձևավորված կամ փոխառնված են հարևաններից կամ էլ ժառանգված նախնիներից։

Թեյլորին է պատկանում նաև այնպիսի հասկացության ներմուծումը, ինչպիսին է «վերապրուկ»: Օրինակ՝ «կոտրված հայելին ռուդիմենտար բնույթ ունի, բայց, այնուամենայնիվ, անհաջողության նկատմամբ հավատը պահպանվում է»<ref>Эдуард Тэйлор. Первобытная культура, 1939.</ref><ref>Введение в этнографию: Учебное пособие. Л., 1991 стр. 133</ref>

 

==== Խորհրդային դպրոց ====

Խորհրդային դպրոցը սկսեց կիրառել «ազգագրություն» տերմինը 20-րդ դարի 60-ականներին։ Այս դպրոցը հիմնադրվել է ինչպես արտասահմանյան հետազոտությունների այնպես էլ հայրենական դպրոցի հիման վրա։ Դեռ Կոնստանտին Կավելինը Թեյլորից 10 տարի առաջ ներմուծել է «վերապրուկ» հասկացությունը<ref>С. А. Токарев. История русской этнографии. М., Наука, 1966</ref><ref>Кавелин К. Д. Мысли и заметки о русской истории//Наш умственный строй. С.210-212.</ref>: