|
[[Կանադա]]ն զբաղեցնում է [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի հյուսիսի մեծ մասը։ Երկրի աշխարհագրությունը բաժանվում է վարչական բաժանումների՝ տասը մարզեր և երեք տերիտորիաներ։ [[1867 թվական]]ին, երբ ձևավորվեց Կանադան, [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական]] [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի երեք մարզեր ՝ [[Նյու Բրանսուիկ]]ը, [[Նոր Շոտլանդիա]]ն, Կանադայի [[մարզ]]ը միավորվեցին և ձևավորվեց ֆեդերատիվ գաղութ, որն ի վերջո, հաջորդ դարում դարձավ ինքնիշխան պետություն։ Իր ողջ պատմության ընթացքում Կանադայի միջազգային սահմանները մի քանի անգամ փոխվել են, և երկիրը չորս օրիգինալ մարզերից աճել և հասել է ներկայիս տասը մարզերի և երեք տերիտորիաների։
{{Տեղեկաքարտ Երկիր
|բնագիր_անվանում = Canada
|հայերեն_անվանում = Կանադա
|common_name = Կանադայի
|դրոշի_պատկեր = Flag of Canada.svg
|դրոշի_նկարագրում = Կանադայի դրոշ
|զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of Canada rendition.svg
|զինանշանի_նկարագրում = Կանադայի զինանշան
|քարտեզի_պատկեր = Canada (orthographic projection).svg
|քարտեզի_նկարագիրը = Կանադայի տեղագրական քարտեզ
|քարտեզի_պատկեր_2 =
|քարտեզ_2-ի_նկարագիրը =
|ազգային_նշանաբան = «A Mari usque ad Mare» - «Ծովից ծով»
|ազգային_օրհներգ = [[Պատկեր:O Canada.ogg]]
|թագավորական_օրհներգ =
|օրհներգ =
|պաշտոնական_լեզուներ = [[անգլերեն]], [[ֆրանսերեն]]
|շրջանային_լեզուներ =
|էթնիկ_խմբեր =
|մայրաքաղաք = [[Օտավա]]
|ամենամեծ_քաղաք = [[Տորոնտո]]
|կառավարության_տեսակը = Սահմանադրական Միապետություն
|ղեկավար_կոչում_1 = Թագուհի
|ղեկավարի_անուն_1 = [[Եղիսաբեթ II]]
|ղեկավար_կոչում_2 = Վարչապետ
|ղեկավարի_անուն_2 = [[Ջաստին Տրյուդո]]
|ղեկավար_կոչում_3 =
|ղեկավարի_անուն_3 =
|ղեկավար_կոչում_4 =
|ղեկավարի_անուն_4 =
|ղեկավար_կոչում_5 =
|ղեկավարի_անուն_5 =
|ինքնիշխանության_տեսակը =
|ինքնիշխանության_նշում =
|established_event1 = Հայտարարված
|established_date1 = [[դեկտեմբերի 11]] [[1931]]
|established_event2 =
|established_date2 =
|area = 9,984,670
|areami² = 3,854,085
|area_rank = 2-րդ
|percent_water = 8,9
|population_estimate = 35,099,836<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2015 Կանադայի բնակչությունը 2015 թվականին]</ref>
|population_estimate_year = 2015
|population_estimate_rank = 58-րդ
|population_census = 34,030,588<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2011 Կանադայի բնակչությունը 2011 թվականին]</ref>
|population_census_year = 2011
|population_density = 3,5
|population_densitymi² = 9
|population_density_rank = [[Աշխարհի երկրներն ըստ բնակչության խտության|188-րդ]]
|GDP_PPP_year = 2014
|GDP_PPP = $1.591 տրիլիոն<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=9&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=156&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Կանադայի ՀՆԱ-ն]</ref>
|GDP_PPP_rank = 15-րդ
|GDP_PPP_per_capita = $44,843<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=9&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=156&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Կանադայի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն]</ref>
|GDP_PPP_per_capita_rank = 20-րդ
|GDP_nominal = $1.788 տրիլիոն<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=9&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=156&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Կանադայի անվանական ՀՆԱ-ն]</ref>
|GDP_nominal_rank = 11-րդ
|GDP_nominal_year = 2014
|GDP_nominal_per_capita = $50,397<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=9&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=156&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Կանադայի մեկ շնչին ընկնող անվանական ՀՆԱ-ն]</ref>
|GDP_nominal_per_capita_rank = 15-րդ
|HDI_year = 2013
|HDI = {{increase}} 0.902<ref>[http://hdr.undp.org/en/content/table-1-human-development-index-and-its-components Կանադայի ՄԶՀ]</ref>
|HDI_rank = 8th
|HDI_category = <font color="#ffcc00">շատ բարձր</font>
|Gini = 33.7<ref>[http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI Կանադայի Ջինի]</ref>
|Gini_year = 2010
|Gini_category = <font color="#ffcc00">միջին</font>
|currency = Կանադական Դոլար
|currency_code = CAD
|time_zone = -3,5, -8
|utc_offset =
|time_zone_DST =
|utc_offset_DST =
|cctld = [[.ca]]
|calling_code = +1
}}
[[Կանադա|Կանադան]] զբաղեցնում է [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայի]] հյուսիսի մեծ մասը։ Երկրի աշխարհագրությունը բաժանվում է վարչական բաժանումների՝ տասը մարզեր և երեք տերիտորիաներ։ [[1867 թվական|1867 թվականին]], երբ ձևավորվեց [[Կանադա|Կանադան]], [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական]] [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայի]] երեք մարզեր ՝ [[Նյու Բրանսուիկ|Նյու Բրանսուիկը]], [[Նոր Շոտլանդիա|Նոր Շոտլանդիան]], [[Կանադա|Կանադայի]] [[մարզ|մարզը]] միավորվեցին և ձևավորվեց ֆեդերատիվ գաղութ, որն ի վերջո, հաջորդ դարում դարձավ ինքնիշխան պետություն։ Իր ողջ պատմության ընթացքում Կանադայի միջազգային սահմանները մի քանի անգամ փոխվել են, և երկիրը չորս օրիգինալ մարզերից աճել և հասել է ներկայիս տասը մարզերի և երեք տերիտորիաների։
== Մարզեր ==
* [[Ալբերտա]] ({{lang-en|Alberta}}), մայրաքաղաքը՝ Էդմոնտոն<ref>{{cite book|author=Հ, Ղ Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|publisher=«Լույս»|location=Երևան|year=1987|page=էջ 15}}</ref>։ Բնակչությունը՝ 3 873 745 մարդ (2012 թվականի դրությամբ)<ref>{{cite web|url=http://www5.statcan.gc.ca/cansim/a26?lang=eng&retrLang=eng&id=0510005&paSer=&pattern=&stByVal=1&p1=1&p2=31&tabMode=dataTable&csid=|title=Estimates of population, Canada, provinces and territories, quarterly (persons)|publisher=Статистическая служба Канады|accessdate=2012-09-30|date=2012-09-27|archiveurl=http://www.webcitation.org/6BT3IOZVd|archivedate=2012-10-17}}</ref>: Մակերեսը՝ 661 848 կմ²:
* [[ԱլբերտաԲրիտանական Կոլումբիա]] ({{lang-en|AlbertaBritish Columbia}}) , մայրաքաղաքը՝տարածքը՝ Էդմոնտոն948,7 հազար կմ քառակուսի։ Վարչական կենտրոնը՝ Վիկտորիա<ref>{{cite book|author=Հ,. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|publisher=«Լույս»|location=Երևան|year=1987|page=էջ 1592}}</ref>։ Բնակչությունը՝ 3 873 745 մարդ (2012 թվականի դրությամբ)<ref>{{cite web|url=http://www5.statcan.gc.ca/cansim/a26?lang=eng&retrLang=eng&id=0510005&paSer=&pattern=&stByVal=1&p1=1&p2=31&tabMode=dataTable&csid=|title=Estimates of population, Canada, provinces and territories, quarterly (persons)|publisher=Статистическая служба Канады|accessdate=2012-09-30|date=2012-09-27|archiveurl=http://www.webcitation.org/6BT3IOZVd|archivedate=2012-10-17}}</ref>: Մակերեսը՝ 661 848 կմ²:
* [[Մանիտոբա (նահանգ)|Մանիտոբա]] ({{lang-en|Manitoba}}), վարչական կենտրոնը՝ Վինիպեգ, տարածքը՝ 650․1 հազ․ կմ², բնակչությունը 1 200 000 մարդ<ref> «Geography of Manitoba»։ Արխիվացված օրիգինալից-ից 2011-08-27-ին։ Վերցված է 2010-08-06</ref>։
* [[ԲրիտանականՆյու ԿոլումբիաԲրանսուիկ]] ({{lang-en|BritishNew ColumbiaBrunswick}}), վարչական կենտրոնը՝ Ֆրեդերիկտոն, տարածքը՝ 94872,75 հազար կմ քառակուսի։ Վարչական կենտրոնը՝ Վիկտորիա²<ref>{{cite book|author=Հ., Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|publisher=«Լույս»|location=Երևան|year=19871989|page=էջ 92150}}</ref>։
* [[Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր]] ({{lang-en| Newfoundland and Labrador}}), վարչական կենտրոնը՝ Սենթ Ջոնս քաղաք, բնակչությունը 533,8 հազար մարդ (2001 թ-ի տվյալներով)։
*[[Մանիտոբա (նահանգ)|Մանիտոբա]] ({{lang-en|Manitoba}}), վարչական կենտրոնը՝ Վինիպեգ, տարածքը՝ 650․1 հազ․ կմ², բնակչությունը 1 200 000 մարդ<ref> «Geography of Manitoba»։ Արխիվացված օրիգինալից-ից 2011-08-27-ին։ Վերցված է 2010-08-06</ref>։
*[[Նյու Բրանսուիկ]] ({{lang-en|New Brunswick}}), վարչական կենտրոնը՝ Ֆրեդերիկտոն, տարածքը՝ 72,5 հազար կմ²<ref>{{cite book|author=Հ, Ղ Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|publisher=«Լույս»|location=Երևան|year=1989|page=էջ 150}}</ref>։
*[[Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր]] ({{lang-en| Newfoundland and Labrador}}), վարչական կենտրոնը՝ Սենթ Ջոնս քաղաք, բնակչությունը 533,8 հազար մարդ (2001 թ-ի տվյալներով)։
* [[Նոր Շոտլանդիա]] ({{lang-en|Nova Scotia}}), տարածքը՝ 54․6 հազար կմ քառակուսի, վարչական կենտրոնը՝ Հալիֆաքս։
* [[Օնտարիո (նահանգ)|Օնտարիո]] ({{lang-en|Ontario}}), կենտրոնը՝ [[Տորոնտո]] ։ Կանադայի մայրաքաղաք [[Օտտավա |Օտտավան]] նույնպես գտնվում է Օնտարիոյում։ Նահանգի տարածքը կազմում է 1 076 395 կմ², իսկ բնակչությունը՝ 12 160 282 (2006 թ-ի մարդահամարի տվյալներով)։
* [[Էդուարդ արքայազնի կղզի]] , ({{lang-en| Prince Edward Island}}),, վարչական կենտրոնը՝ Շարլոթթաուն, տարածությունը 5․6 հզ․ կմ² է, բնակչությունը՝ մոտ 138 000 մարդ (2004)։
* [[Քվեբեկ]] ({{lang-en|Quebec}}), վարչական կենտրոնը՝ Քվեբեկ քաղաք, բնակչությունը՝ 735000 մարդ<ref> Les armoiries du Québec. — Government of Quebec. Ստուգված է հունվարի 8-ին 2016</ref>, տարածքը՝ 1667441 կմ²։
* [[Սասկաչևան (նահանգ)|Սասկաչևան]] ({{lang-en|Saskatchewan}}), տարածքը՝ 651,9 հազար կմ², վարչական կենտրոնը՝ Ռիջայնա։
*[[Օնտարիո (նահանգ)|Օնտարիո]] ({{lang-en|Ontario}}), կենտրոնը՝ [[Տորոնտո]] ։ Կանադայի մայրաքաղաք [[Օտտավա |Օտտավան]] նույնպես գտնվում է Օնտարիոյում։ Նահանգի տարածքը կազմում է 1 076 395 կմ², իսկ բնակչությունը՝ 12 160 282 (2006 թ-ի մարդահամարի տվյալներով)։
*[[Էդուարդ արքայազնի կղզի]] , ({{lang-en| Prince Edward Island}}),, վարչական կենտրոնը՝ Շարլոթթաուն, տարածությունը 5․6 հզ․ կմ² է, բնակչությունը՝ մոտ 138 000 մարդ (2004)։
*[[Քվեբեկ]] ({{lang-en|Quebec}}), վարչական կենտրոնը՝ Քվեբեկ քաղաք, բնակչությունը՝ 735000 մարդ<ref> Les armoiries du Québec. — Government of Quebec. Ստուգված է հունվարի 8-ին 2016</ref>, տարածքը՝ 1667441 կմ²։
*[[Սասկաչևան (նահանգ)|Սասկաչևան]] ({{lang-en|Saskatchewan}}), տարածքը՝ 651,9 հազար կմ², վարչական կենտրոնը՝ Ռիջայնա։
== Պատմություն ==
Մի քանի մարզեր նախկին բրիտանական գաղութներ էին։ [[Քվեբեկ|Քվեբեկը]]ը ի սկզբանե եղել է [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]]յի գաղութը, մինչդեռ մյուսներն ավելացվցին, որի արդյունքում Կանադան մեծացավ։ Իր մարզերով և տարածքներով Կանադան համարվում է աշխարհում երկրորդ մեծ երկիրը։
== Տարածքներ ==
* [[Հյուսիսարևմտյան տարածքներ]] ({{lang-en|Northwest Territories}}), [[1967 թվական|1967 թվականից]] տարածքի կենտրոնը Յելոունաուֆ քաղաքն է։ Տարածքի մակերեսը կազմում է 1 346 106 կմ² (երրորդը ամբողջ Կանադայում), որի 15,2% զբաղեցնում է Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսը։ Բնակչությոնը կազմում է 42 940 մարդ (2009 թվականի մարդահամարի տվյալներով)։
* [[Նունավուտ]] ({{lang-en|Nunavut}}), տարածքի կենտրոնը Իկալուիտ քաղաքն է, Նունավուտի մակերեսը կազմում է 2 093 190 կմ² (ամենամեծն է ամբողջ Կանադայում), իսկ բնակչությունը՝ 33 220 մարդ (13-րդը ամբողջ Կանադայում)։
* [[Յուկոն (Կանադայի տարածք)|Յուկոն]] ({{lang-en|Yukon}}), տարածք Կանադայի հյուսիսարևմտյան մասում։ Բնակչությունը կազմում է 31 000 մարդ, մայրաքաղաքը Ուայթհորսն, տարածքը կազմում է 482 443 կմ²:
*[[Նունավուտ]] ({{lang-en|Nunavut}}) , տարածքի կենտրոնը Իկալուիտ քաղաքն է, Նունավուտի մակերեսը կազմում է 2 093 190 կմ² (ամենամեծն է ամբողջ Կանադայում), իսկ բնակչությունը՝ 33 220 մարդ (13-րդը ամբողջ Կանադայում)։
*[[Յուկոն (Կանադայի տարածք)|Յուկոն]] ({{lang-en|Yukon}}) , տարածք Կանադայի հյուսիսարևմտյան մասում։ Բնակչությունը կազմում է 31 000 մարդ, մայրաքաղաքը Ուայթհորսն, տարածքը կազմում է 482 443 կմ²:
== Կանադայի վարչական բաժանման քարտեզ ==
{{Կանադայի վարչական բաժանման քարտեզ}}
== Մարզային օրինսդիր կառույցներ ==
<gallery class="center" widths="165" heights="120">
File:British Columbia Parliament Buildings - Pano - HDR.jpg|[[Բրիտանական Կոլումբիա]] Պառլամենտի շենք
File:Alberta-Provincial-Legislature-Building-Edmonton-Alberta-Canada-01.jpg|[[Ալբերտա]] Մարզային օրենսդիր կառույց
File:Saskatchewan legislative building.jpg|[[Սասկաչևան (նահանգ)|Սասկաչևան]] Օրենսդիր կառույց
File:Parliamentwinnipeg manitoba.jpg|[[Մանիտոբա (նահանգ)|Մանիտոբա]] Օրենսդիր կառույց
File:Pink Palace Toronto 2010.jpg|[[Օնտարիո (նահանգ)|Օնտարիո]] Օրենսդիր կառույց
File:Québec - Hôtel du Parlement 3.jpg|[[Քվեբեկ]] Պառլամենտի շենք
File:ConfederationBuildingStJohnsNewfoundland.JPG|[[Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր]] Կոնֆեդերացիայի շենք
File:New Brunswick Legislative Assembly 2011.JPG|[[Նյու Բրանսուիկ]] Օրենսդիր ժողով
File:Province House (Nova Scotia).jpg|[[Նոր Շոտլանդիա]] Մարզային պալատ
File:282 - Birthplace of Canada Charlottetown PEI.JPG|[[Էդուարդ արքայազնի կղզի]]
</gallery>
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.stats.gov.nl.ca/Statistics/Census2001/PDF/2001Origin.Կանադայի բնակչության հարցերով պետդեպարտամենտ]
| 