«Վալկիրիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 55.
=== Առաջին գործողություն ===
[[Պատկեր:Rhinegold and the Valkyries p 100.jpg|մինի|Քրոջն իրեն կին առնելով՝ Զիգմունդը հանում է Նոտունգի սուրը]]
''Հունդինգի խրճիթում''. Անտառային տնակը, որտեղ ապրում են ամուսիններ Հուդինգն ու Զիգլինդեն, փոթորկից ու հետապնդողներից փրկվելով՝ ներս է վազում մի պատանի։ Նա զարմանքով դիտում է տնակի կենտրոնում աճած վիթխարի հացենինհացենուն, որը հուսալի ամրակումամրություն է հաղորդում ամբողջ շինությունը։շինությանը։ Պատանուն՝ Զիգմունդին, ով թեպետ չի ասում իր անունը, հյուրընկալհյուրընկալորեն դիմավորում է տանտիրուհին՝ Զիգլինդեն։ Երիտասարդներն առաջին հայացքից սիրահարվում են իրար։ Կինը պատանուն ըմպելիք է առաջարկում ու համոզում նրան, որ փոթորկալից, զարհուրելի այսայդ գիշերգիշերին ապաստանի իրենց տնակում։
 
Հայտնվում է տանտերը՝ ահարկու և վայրագ ռազմիկ Հունդինգը։ Տանտիրոջ պարտականությունն ստիպում է նրան՝ հյուրընկալել անծանոթին։ Սակայն Հունդինգն անմիջապես նկատում է իր կնոջ և հյուրի արտաքին նմանությունընմանությունն ու ցանկանում պարզել, թե ով է իրենիր հյուրընկալվողը։հյուրը։ Զիգմունդը, չանվանելովչասելով իրենիր անունը, շարադրում է Հունդինգին իր պատմությունը. ժամանակին, երբ ինքը հոր հետ որսորդության էր գնացել, նրանց տունը հարձակման էր ենթարկվել ու հրկիզվել, մայրն սպանվել էր, իսկ երկվորյակ քույրը՝ անհայտ կորել։ Այդ դժբախտությունից հետո հայր ու որդի թափառում էին անտառներում, և հորը ''գայլ'' էին անվանում, իսկ իրեն՝ ''վոլֆինգ՝ գայլի ձագ'': Ապա՝ հայրն էլ կորավ... Իսկ հիմա իրեն անողոք հետապնդում են։ Պատճառն այն է, որ ինքը հանդիպել է մի աղջկա, ում որոշել էին բռնի ամուսնացնել։ Պատանին փորձել է զենքի ուժով պաշտպանել աղջկան, բայց սուրը կոտրվել է, ինչն ստիպել է իրեն փախուստի դիմել։ Իսկ ազգականներն սպանել են աղջկան ու ձեռնամուխ եղել պատանու հետապնդմանը («Friedmund darf ich nicht heißen», «Չես կարող ինձ անվանել խաղաղ»)։ Եվ ՀուդինգըՀունդինգը համոզվում է, որ եկվորն իր թշնամին է, քանի որ ինքն էլ է սպանված աղջկա ազգականը, և որ նա ծնվել է [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանի]] և Վելզեի տոհմից մահկանացու կնոջ ամուսնությունից։ Զիգլինդեն՝ նրա երկվորյակ-քույրը, առևանգվելով հարձակման ժամանակ, ստիպված էր դառնալ Հունդինգի կինը։ Հաջորդ օրը, որոշում է Հունդինգը, Զիգմունդը պետք է կռվեր իր դեմ։
 
Վրա է հասնում գիշերը, և ամուսինները ննջարան են գնում։ Սակայն Զիգլինդեն հասցնում է թաքուն հայացքով մատնանշել պատանուն հացենու բունը։ Շուտով կինը, իր ամուսնուն քնաբեր դեղի միջոցով անզգայացնելով, վերադառնում է հյուրի մոտ ու նրան հորդորում է, որ փախուստի դիմիդիմել, այլապես լուսաբացին Հունդինգը նրան մենամարտի կհրավիրի և, անշուշտ, կսպանի։ Պատանին հիշում է, որ ժամանակին հայրն իրեն ասել է, թե մի սուր կընծայի, որն իր տիրոջն անպարտելի է դարձնում։ Այդ պահին դրսում փայլատակում է կայծակը, և Զիգմունդը պարզ տեսնում է հացենու բունըբնի մեջ մինչև կոթը խրված մի սուր։ Զիգլինդեն պատմում է, որ, երբ իր կամքին հակառակ՝ ստիպված էր չսիրած մարդու հետ ամուսնանալ, իրեն ծպտված այցելել էր միաչքանի անծանոթ (Վոտանոր Վոթանն էր), ով իր սուրը մինչև կոթը հացենու բունն էր խրել ու հայտարարել, որ սուրը բաժին կհասնի միայն նրան, ով կարողանակկարողանա բնի միջից այն դուրս քաշել։ Եվ մինչև այժմ ոչ մեկին, այդ թվում և իր ամուսնուն, դա չի հաջողվել։ Զիգմունդը հասկանում է, որ խորհրդավոր այցելուն իր հայրն էր, այսինքն՝ ինքն ու Զիգլինդեն քույր ու եղբայր են։ Հուժկու ձգումով պատանին հացենու բնից դուրս է քաշում հրաշալի սուրսուրը, որն անվանում է Նոտունգ, ու Զիգլինդեի հետ փախչում իր թշնամու տնից՝ հայտարարելով, որ քրոջը կնության է վերցնում (զուգերգ «Schläfst du, Gast?», «Քնա՞ծ ես դու, հյուր», «Winterstürme wichen dem Wonnemond», «Չար քամիները խաղաղվեցին գարնան ճառագայթներից»)։
 
=== Երկրորդ գործողություն ===
[[Պատկեր:Rhinegold and the Valkyries p 112.jpg|մինի|Վոտանը և Բրյունհիլդան քննարկում են Զիգմունդի հետագան]]
''Վայրի և ամայի տեղանք լեռներում''. Մինչդեռ իրականում Զիգմունդի և Զիգլինդեի հայրը գերագույն աստված [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթան]]ն է, իսկ մայրը՝ իմաստուն դիցուհի Էրդան, ով նաև ռազմաշունչ ''վալկիրիաների'' մայրն է։ Գերագույն աստվածը բարձրությունից տեսնում է սիրահարներին և որոշում փրկել որդուն. դրա համար կանչում է իր սիրելի դստերը՝ խիզախ վալկիրիա [[Բրունհիլդա]]յին՝ հրամայելով ամեն գնով պաշտպանել ազնվազարմ պատանուն։ Դրան խիստ առարկում է դիցուհի Ֆրիկան՝[[Ֆրիգգ (դիցաբանություն)|Ֆրիգգը]]՝ ՎոտանիՎոթանի տիկինըկինը, ով պնդում է, որ եղբոր և քրոջ միջև սիրային կապը արատավորում է ընտանեկան օջախ հասկացությունը, ուստիև Բրունհիլդան ոչ միայն չպետք է հոր հրամանը կատարի, այլ ընդհակառակը՝ պետք է հենց Հունդինգին օգնի։ ՎոտանըՎոթանը պաշտպանում էր որդուն՝ որպես նիբելունգների հավանական հաղթողի՝ անկախ աստվածների սահմանված օրենքների։օրենքներից։ Բայց [[Ֆրիգգ (դիցաբանություն)|Ֆրիգգը]] նկատել է տալիս, որ Զիգմունդը իշխանության տակ է այդ իսկ օրենքներով։ Նշանակում է՝ նա պետք է մահանա, իսկ նրա սուրը՝ կոտրվի։ ՎոտանըՎոթանը հասկանում է, որ չի կարող խախտել օրենքները (ամուսնության սրբություն, անթույլատրելի արյունապղծություն) և զիջում է ու փոխում իր հրամանը՝ դուստրը պետք է պաշտպան կանգնի Զիգլինդեի իսկական ամուսնուն։ Դստերն իր զիջման իրական դրդապատճառները բացատրելով՝ գերագույն աստվածը պատմում է նիբելունգի մատանու, վերջինիս նզովքի ու աստվածներին խաբեությամբ բաժին հասած ՎալհյոլՎալհալլա պալատի մասին։ Դեռ չի ծնվել հերոսը, ով ազատ կլինի Ֆաֆների հետ կնքած պայմանիցպայմանագրից և ունակ է գրավել նրանից մատանին։ Այժմ Վոտանն[[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանն]] ստիպված է մահվան դատապարտել իր որդուն՝ այն միակ դյուցազնին, ով կարող էր աստվածներին անխուսափելի կործանումից փրկել։ Սակայն Զիգմունդը չի կարող խուսափել պատժից և վայ [[Բրունհիլդա]]յին, եթե Բրյունհիլդաննա չհարվածի նրանպատանուն իր սրով (զուգերգ «Laß ich’s verlauten», «Մտքերում բացվող»):
 
Կիրճի խորքում երևում են Զիգմունդը և Զիգլինդեն։ Հայտնվում է Բրյունհիլդան[[Բրունհիլդա]]ն ու հայտնում Զիգմունդին, որ իրենց հոր՝ գերագույն աստված Վոտանի[[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանի]] կամքով պատանին զոհվելու է Հունդինգի հետ գալիք մենամարտում, բայց հետո հարություն է առնելու և ապրելու աստվածների հետ, ՎալհյոլՎալհալլա պալատում։ Սակայն Զիգմունդը հրաժարվում է հավիտենությունիցհավիտենական կյանքից, քանի որ դրա գինն իր սիրելի կնոջից բաժանվելը պիտի լինի։ Նրա կիրքն ու հուսահատությունը՝ պատրաստ անգամ սպանելու իրեն և ԶիգլինդայինԶիգլինդեին, շարժում են վալկիրիայի խիղճը, ով վճռում է հորինհոր կամքին հակառակվել և, այնուամենայնիվ, պաշտպանել Զիգմունդին («Siegmund! Sieh auf mich!»; «Զիգմո՛ւնդ, մոտ է ժա՛մը»)։
[[Պատկեր:Wagner - die walkure fantasie.ogg|մինի|«Վալկիրիա», ԱՄՆ, Մարին երգչախումբ]]
Վրա է հասնում Հունդինգն ու մենամարտի բռնվում Զիգմունդի հետ։ Այս ընթացքում Բրյունհիլդան[[Բրունհիլդա]]ն ծածկում է Զիգմունդին իր վահանով. վալկիրիայի օգնությամբ պատանին սրախողխող է անում իր ահեղ թշնամուն։ Սակայն հանկարծ հայտնվում է ինքը՝ ՎոտանըՎոթանը, ով տեսել էր դստեր անհնազանդությունը։ Հոր ցասումից ահաբեկված՝ ԲրյունհիլդանԲրունհիլդան ստիպված նահանջում է։ ՎոտանըՎոթանը հարվածով երկու կես է անում Զիգմունդի սուրը, և մահամերձ Հունդինգն իր վերջին հարվածով խոցում է անզեն պատանուն։ ԲրյունհիլդանԲրունհիլդան, ձիով փախցնելով Զիգլինդեին, վերցնում է նաև սրի մասերը։
 
=== Երրորդ գործողություն ===
[[Պատկեր:Rhinegold and the Valkyries p 102.jpg|մինի|Վալկիրիա Բրյունհիլդան]]
Վալկիրիաները փոթորկի միջով առաջ են գնում՝ ՎոտանիՎոթանի զայրույթին հլու։հլու-հնազանդ։ Լսվում է նրանց ռազմաշունչ մարտակոչը, սակայն նրանք չեն համարձակվում պաշտպանել իրենց մեղավոր քրոջը։ Իսկ Զիգլինդեն հղի է իր սիրեցյալ տղամարդուց։ Հոր կամքն անտեսելով՝ ԲրյունհիլդանԲրունհիլդան կնոջն է հանձնում Զիգմունդի սրի երկու կեսն ու բացահայտումհայտնում, որ մինչմինչև նրա որդու՝ Զիգֆրիդի ծնունդը թաքնվելպետք է թաքնվի, մեծացնելապա մեծացնի ու դաստիարակելդաստիարակի որդուննրան ու վստահ լինելլինի, որ հենց նա է հետագայում իր հերոս հոր հրաշալի սրին տիրանալու։ Զիգֆրիդը կդառնա հզորագույն հերոս և կկարողանա վերականգնել կախարդական սուրը։ ՎալկիրիաներըՎալկիրիաներն օգնում են Զիգլինդեին թաքնվել. նա պատսպարվում է թավախիտ անտառում, որտեղ Ֆաֆներ հսկան՝ վերածված վիթխարի վիշապ-օձի, պահպանում է ժամանակին իրեն բաժին հասած Հռենոսի ոսկին։
 
Հայտնվում է ահեղ, մռայլ Վոտանը[[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանն]] ու հայտարարում իր վճիռը. հանդուգն Բրյունհիլդան[[Բրունհիլդա]]ն այլևս չի լինի վալկիրիա, այլ երկար ու խորը կախարդական քուն է մտնելու՝ մինչև իրեն արթնացնի պատանի այն դյուցազունը, ում վիճակված է չքնաղ վալկիրիայի ամուսինը դառնալ։ Իր դստեր վերջին խնդրանքին անսալով՝ [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանը]], կրակի աստված [[Լոկի|Լոգեի]] օգնությամբ, ԲրյունհիլդայինԲրունհիլդային շրջապատում է հրե օղակ-պատնեշով, որը կկարողանար հաղթահարել միայն հերոս՝այն վալկիրիայինհերոսը, արժանիոր փրկիչկլինի վալկիրիայի ազատարարն ու ապագաարժանի ամուսին։ամուսինը։
 
Ժայթքում է կրակն ու մոլեգին բոցավառվում՝ անհաղթահարելի հրեղեն լեզուներով շրջապատելով բարձրաբերձ ժայռը, որի գագաթին ննջում է [[Բրունհիլդա]]ն՝ կախարդված քնով։ ՎոտանըՎոթանը տխուր հեռանում է («Leb wohl, du kühnes, herzliches Kind!»; «Մնաս բարով, իմ փարոս, իմ հպարտություն»)։
[[Պատկեր:Richard Wagner - Ride of the Valkyries original.ogg|մինի|աջից|Վալկիրիաների թռիչքը. Ամերիկյան սիմֆոնիկ նվագախումբ]]
 
==Երաժշտություն==
«Վալկիրիա»-ն քնարական-դրամատիկական զարգացումներով օպերա է: Նրանում միահյուսված են մի քանի դրամատիկական ճակատագրեր՝ սիրահար Զիգմունդի և Զիգլինդեի՝ հակադրվելով հասարակության մեջ գործող օրենքներին, հայր աստված [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանի]] հրաժարվելը իր զավակներից, ապա [[Բրունհիլդա]]յի կողմից հոր կամքիկամքին անտեսումը՝հակառակվելը՝ հանուն նրանից հալածվող հերսոներիհերոսների: Գործողությունների զարգացումը լի է անսպասելի շրջադարձերով ու խիստ պայքարով: Իսկ դրանց ընթացքում հերոսների ներաշխարհները բացահայտվում են ավելի լայնորեն, քան քառագրության մյուս մասերում, և օգտագործված են ավելի նուրբ ու ոգեցունց մեղեդիներ: '''Առաջին արարն''' աչքի է ընկնում հիանալի ամբողջականությամբ և նվիրված է Զիգմունդի ու Զիգլինդեի բազմակողմանի բնութագրմամբ: Նվագախմբային կատարումը ներկայացնում է մոլեգնող ամպրոպի տեսարան. անդադար տեղացող անձրևի շրշյունի մեջ կարելի է զգալ հալածվողի տագնապ ու շփոթմունք: ԱյնԱյդ բնապատկերի միջից դուրս են գալիս Զիգմունդի և Զիգլինդեի քնարական երաժշտության թեմաները: Առաջին տեսարանում, որտեսարանը հերոսների երկխոսությունն է՝ կառուցված կարճ ասերգային խոսքերով: Այդ մեղեդային թեմաները սրտառուչ հնչողություն ունեն նվագախմբի հետ՝ բացահայտելով սիրահարների գաղտնի մտքերն ու աննկարագրելի զգացմունքնրըզգացմունքները:
Նրանց հակադիր է Հունդինգի բնութագիրը, որ արտահայտվում է նվագախմբային սուր, կտրուկ և կցկտուր ռիթմերով: Կոշտ և վշտալից է Զիգմունդի երկար պատմությունը. «Խաղաղարար կոչվելու համարձակություն չունեմ, ուրախ լինելու կարողություն չունեմ»: Հերոսի զգացմունքներն առատորեն հորդում են նրա մենախոսության մեջ. դրա առաջին մասը («Սրի մասին հայրս պատմել է ինձ») ունի հերոսական նկարագիր: Նվագախմբի կատարման մեջ մեկ անգամ չէ, որ հնչում է թրի կարճ և ավյունով լեցուն արտահայտությունը, ասես այն շողշողում է լույսի տակ: Իսկ մենախոսության երկրորդ մասը («Գիշերը պատել է աչքերս խավարով») երգեցիկ է և նուրբ քնարական: Առաջին գործողությունն ամփոփվում է Զիգմունդի և Զիգլինդեի սիրո մեծ տեսարանով: Այստեղ հատկապես առանձնանում է «Գարնանային երգը» («Ձմռան մռայլությունն այժմ հաղթահարված է գարունով»), որը ժողովրդական երգի շնչով գեղեցիկ մեղեդի է:
 
'''Երկրորդ արարը''' լի է դրամատիկական իրադարձություններով: Նրա առաջին կեսը նվիրված է [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանի]] դրամայի պատկերմանը, իսկ երկրորդն առնչվում է Զիգմունդի ճխխվածխճճված ճակատագրին: Վալկիրիա Բրունհիլդայի ռազմաշունչ երգին փոխարինում է [[Ֆրիգգ (դիցաբանություն)|Ֆրիգգի]] քնարական [[արիոզո]]յովն, որով նա հանդիմանում է Վոթանին՝ դավաճանության համար («Քեզ համար ինչ են ամուսնության սրբությունն ու երդումը»): Իսկ արարի կենտրոնական մասն է Վոթանի հսկայական մենախոսությունը՝ նրա փիլիսոփայական խոհերը աշխարհի և աստվածների ճակատագրերի մասին, կառուցված միմյանց հաջորդող հակասական դրվագներով: Զիգլինդեի կերպարն այստեղ հայտնվում է փախուստի տեսարանում՝ տագնապով լեցուն, շփոթված, ջղային, հուսահատ կանչերով:
Օպերայի լավագույն դրվագներից մեկն է Զիգմունդի և մահվան գուժկան [[Բրունհիլդա]]յի երկխոսությունը, որը կառուցված է հոգեցունց և թախծոտ մեղեդիներով: Արարը փակվում է մենամարտի կարճ տեսարանով:
 
'''Երրորդ արարի''' կենտրոնում [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանի]] և [[Բրունհիլդա]]յի կերպարներն են: Այն սկսվում է «Վալկիրիաների թռիչքը» գունեղ սիմֆոնիկ տեսարանով: Բրունհիլդայի և վալկիրիաների մեծ տեսարանը քնարական դրվագ է, որտեղ հնչում է Զիգֆրիդի ծննդյան մասին մարգարեությունը: Նրանում հնչում են երաժշտական թեմաներ, որոնք քառագրության հաջորդ մասերում դառնում են դրանց երաժշտության համար բնութագրական: Դրանք են «Հերոսական փառք ու պատիվ ես կրում քո արգանդում, ով կին» հերոսական ու հպարտ թեման և «Դու հրաշք ես գործել» կրքոտ, լավատեսությամբ տոգորված և հրճվալից մեղեդին: Դրամատիկական է [[Բրունհիլդա]]յի պատժի տեսարանը՝ համեմված վալկիրիաների հուզիչ [[օկտետ]]ով: Նրանում զարգացման երեք ալիք է բարձրանում՝ առանձնանալով [[Օդին (դիցաբանություն)|Վոթանի]] երեք [[արիոզո]]յով, որոնցից առավել սրտառուչը վերջինն է («Քեզ չեմ ուղարկի ռազմիկների մոտ ճակատամարտի»): Տպավորիչ է [[Բրունհիլդա]]յի արդարանալու տեսարանը («Արդյոք այնքան ամոթալի՞ էր իմ արարքը, որ պատժեցիր ինձ համար այդքան խայտառակ պատիժ սահմանեցիր»)՝ խորունկ դրամատիզմով հագեցած մեղեդիով: Վոթանի լավագույն մարդկային գծերն ի հայտ են գալիս օպերայի ավարտին («Հրաժեշտը Բրունհիլդային և կրակի թովչանքը»), որը հարուստ է առատորեն հորդող և բացառիկ գեղեցկությամբ աչքի ընկնող մեղեդիներով: Խիստ հուզումնալից է հնչում դրանցից առաջինում («Եթե ես պետք է քեզ հավետ հրաժեշտ տամ, սիրելիս»): Զսպված վշտով լի է կենտրոնական դրվագը («Ներեցեք, աչքեր իմ»): Իսկ հրի թովչանքը ներկայացնող ավարտի տեսարանում կարևոր դեր ունի պարային բոցաշունչ, ճկուն և արտասովոր երաժշտական թեման՝ միահյուսված օրորոցային երգի մեղմ ու թախծալից թեմայի հետ:
 
== Աստղագիտության մեջ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Վալկիրիա» էջից