|
== Պատմություն ==
=== Անցյալում ===
Ամուսնության նպատակով հարսի առևանգման հին ավանդույթը ի հայտ է եկել [[Հայրիշխանություն|հայրիշխանության]] հաստատումից հետո<ref>{{книга|автор=Жандосов Ж. К., Степанян Ц. А.|заглавие=Общее и особенное в процессе перехода к социализму|ссылка=https://books.google.kzam/books?hl=ru&id=mu8zAQAAIAAJ|издательство=Казахстан|год=1978|страницы=62|страниц=336}}</ref>։ [[Միջին Ասիա]]յում և Ղազախստանում հարսնացուներին հազվադեպ էին առևանգում։ Սովորաբար առևանգում էին, եթե ծնողները չէին տալիս իրենց համաձայնությունը զույգին ամուսնանալու համար կամ էլ երբ նրանք չափազանց երկարացնում էին հարսանիքի կազմակերպումը<ref>{{книга|автор=Кишяков Н. А.|заглавие=Очерки по истории семьи и брака у народов Средней Азии и Казахстана|ссылка=https://books.google.kzam/books?hl=ru&id=7bAFAAAAMAAJ|издательство=Наука|год=1969|страницы=97|страниц=240}}</ref>։ Ղազախների շրջանում ամուսնության գերակայող ձևը միջնորդությամբ ամուսնությունն էր և հարսնացուին «փրկագնով» գնելն էր։ Ղազախները առևանգման տարբեր ձևեր ունեին։ Եթե փեսացուն առևանգում էր արդեն նշանված հարսնացուին (տղան և աղջիկը պայմանավորվում էին «առևանգման» մասին ավելի վաղ<ref>{{книга|автор=Джелбулдин Е.|заглавие=Обычаи и традиции|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=x90SAQAAIAAJ|издательство=Масс-Медиа|год=2001|страницы=13|страниц=134}}</ref>), ում հայրը խախտել էր նշանադրության պայմանները, ապա դա չէր համարվում ծանր հանցագործություն։ Այլ տղայի հետ նշանված հարսնացուի առևանգումը ծանր հանցագործություն էր համարվում<ref>{{книга|автор=Абиль Е.|заглавие=История государства и права Республики Казахстан|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=0m0mAQAAIAAJ|издание=2-е изд|издательство=ИКФ Фолиант|год=2001|страницы=108—109|страниц=184}}</ref>։
=== Ղազախական ԽՍՀ ===
Ըստ խորհրդային պետական աղբյուրների՝ [[Ղազախական ԽՍՀ]]-ում հարսնացուների առևանգման սովորույթն արմատախիլ էր արվել<ref>{{книга|автор=Турсунбаев А. Б.|заглавие=Победа колхозного строя в Казахстане|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=BSZBAAAAIAAJ|издательство=Казахское государственное издательство|год=1957|страницы=246|страниц=325}}</ref><ref name="джунусбаев" />։ Իրականում այդ սովորույթը ոչ մի տեղ չկորավ, այլ վերափոխվեց աղջկա՝ տնից «համաձայնեցված» փախուստի, որը նման էր «առևանգման»։ Չհամաձայնեցված առևանգումների և բռնի ամուսնությունների դեպքերը կրկին երևան եկան խորհրդային ուշ շրջանում և հետխորհրդային տարիներին<ref>{{книга|автор=Pauline Jones Luong|заглавие=The Transformation of Central Asia: States and Societies from Soviet Rule to Independence|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=KefvEz9bfyEC|издательство=Cornell University Press|год=2004|pages=60—61|allpages=332|isbn=9780801488429}}</ref>։
=== Ժամանակակից Ղազախստան ===
Առևանգմանը սովորաբար մասնակցում են ոչինչ չկասկածող «հարսնացուի» ընկերուհիները և ծանոթները, որոնք նրան տանում են անմարդաբնակ վայր, այնուհետև «փեսացուն» բռնի նստեցնում է վերջինիս ավտոմեքենան և տանում է իրենց տուն։ Տուն բերելուց հետո «հարսնացուին» գլխաշոր են կապում, տոնական սեղան է գցվում, երիտասարդ կանայք սկսում են գովաբանել փեսացուին, իսկ նրա մորաքույրներն ու տատիկները սկսում են աղջկան համոզել, որ ամուսնանա տղայի հետ։ Որպեսզի «հարսնացուին» պահեն տանը տատիկը կարող է նույնիսկ պառկել շեմին, քանի որ ղազախների շրջանում մեղք է համարվում անցնել մարդու վրայով՝ հատկապես տարեց մարդու։ Առևանգված աղջիկը պետք է քաջություն ունենա այս ամենի միջով անցնելու համար և չհամաձայնվի նման ճակատագրի հետ<ref>{{статья|заглавие=Операция “Похищение невесты”|ссылка=http://gazeta.caravan.kz/articles/operaciya-pokhishhenie-nevesty-articleID11349.html|издание=Караван|год=9 января 2009}}</ref>։
Բացի «իրական» առևանգման՝ առանց աղջկա և նրա ծնողների համաձայնության, ժամանակակից Ղազախստանում լայնորեն տարածված է<ref>{{книга|автор=Мустафина Р. М.|заглавие=Представления, культы, обряды у казахов: в контексте бытового ислама в южном Казахстане в конце XIX—XX вв.|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=lUl5AAAAMAAJ|год=1992|страницы=45|страниц=172}}</ref> երկկողմանի համաձայնությամբ հարսնացուի առևանգման «նմանակումը»<ref name="джунусбаев">{{книга|автор=Джунусбаев М. Дж.|заглавие=Образ жизни семьи в Казахстане|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=sv24AAAAIAAJ|издательство=Чимкентский педагогический институт|год=1991|страницы=132|страниц=147}}</ref>, երբ փեսացուի նյութական վիճակը թուլ չի տալիս [[ղազախական հարսանիք|լիարժեք հարսանիք]] կազմակերպել<ref>{{книга|заглавие=Россия и мусульманский мир, Выпуски 7-12|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=iSkXAQAAIAAJ|издательство=Институт научной информации по общественным наукам РАН|год=2005|страницы=213}}</ref>։ Հարսնացուի առևանգումից հետո արարողությունը կազմակերպվում է միայն փեսացուի ծնողների տանը, որտեղ նկատվում է վիթխարի հարսանեկան ավանդույթների կրճատման միտում<ref>{{книга|автор=Жданко Т. А.|заглавие=Семейный быт народов СССР|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=gtwaAAAAYAAJ|издательство=Наука|год=1990|страницы=458|страниц=519}}</ref><ref>{{книга|автор=Кауанова Х. А.|заглавие=Образ жизни и быт рабочих семей: на материалах Казахстана|ссылка=https://books.google.kzam/books?id=NNJBAAAAYAAJ|издательство=Издательство «Наука» Казахской ССР|год=1982|страницы=98—100|страниц=157}}</ref>։
Ղազախստանի Հանրապետության քրեական կոդեքսը (հոդված 125) մարդու առևանգման համար նախատեսում է պատիժ՝ 4-7 տարի ազատազրկում։ Եթե առևանգումը կատարվել է մի խումբ մարդկանց կողմից նախապես պայմանավորվածության հիման վրա և բռնի ուժի կիրառմամբ, որը կյանքի կամ առողջության համար վտանգ է ներկայացրել, առարկաների կամ զենքի կիրառմամբ, որոնք կիրառվել են որպես զենք և այս ամենը կիրառել են անչափահասի դեմ, կնոջ դեմ, հղի կնոջ դեմ, երկու կամ ավելի անձանց դեմ՝ շահադիտական նպատակներով, ապա դրա համար նախատեսվում է 7-12 տարի ազատազրկում՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա։ Եթե հանցագործությունը կատարվել է հանցավոր խմբի կողմից կամ կատարվել է առևանգվածին շահագործելու նպատակով կամ հանգեցրել է տուժածի մահվան՝ անզգուշության հետևանքով կամ ունեցել է այլ ծանր հետևանքներ, ապա այն պատժվում է 10-15 տարի ազատազրկմամբ՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա։ Առևանգվածին կամավոր կերպով բաց թողնելը ազատում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նրա գործողություններում չկա այլ հանցագործության բաղկացուցիչ<ref>{{cite web|url=http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31575252#sub_id=1250000|title=Уголовный кодекс Республики Казахстан от 3 июля 2014 года № 226-V|accessdate=2016-01-28}}</ref>։
|
