«Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ →‎top: clean up, փոխարինվեց: |Տեղը ըստ խտության = → |տեղը ըստ խտության = oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1.
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր
|գույն1 = {{Գույն|Ադրբեջան}}
|հայերեն անվանում = Նախիջևանի Ինքնավար մԱՐԶ
|բնօրինակ անվանում = {{lang-az|Naxçıvan Muxtar Respublikası}}
|զինանշան =
|զինանշանի նկարագրում =
|դրոշ =
|դրոշի նկարագրում =
|երկիր = Ադրբեջան
|հիմն =
|կարգավիճակ = Ինքնավար Հանրապետություն
|մտնում է =
|ներառում է =
|վարչական կենտրոն = [[Նախիջևան (ՆԻՀ)|Նախիջևան]]
|խոշորագույն քաղաք = Նախիջևան
|խոշոր քաղաքներ =
|կազմավորման թվական =
|ղեկավար = Վասիֆ Թալիբով
|ղեկավարի պաշտոն = Բարձրագույն Մեջլիսի Նախագահ
|ղեկավար2 =
|ղեկավարի պաշտոն2 =
|ՀՆԱ =
|ՀՆԱ-ի թվական =
|տեղը ըստ ՀՆԱ-ի =
|ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով =
|տեղը ըստ ՀՆԱ-ի մեկ շնչի հաշվով =
|լեզու = Ադրբեջաներեն
|բնակչություն = 400․000400 000
|լեզուներ =
|բնակչություն = 400․000
|մարդահամարի թվական = 2009
|տոկոսը բնակչությունից =
|տեղը ըստ բնակչության =
|խտություն = 75
|տեղը ըստ խտության =
|ազգային կազմ =
|կրոնական կազմ =
|տարածք = 5 363
|տոկոսը տարածքից =
|տեղը ըստ տարածքի =
|առավելագույն բարձրություն =
|միջին բարձրություն =
|նվազագույն բարձրություն =
|լայնք =
|երկայնք =
|միավորը երկրի քարտեզին =
|քարտեզի չափ =
|վարչական միավորի քարտեզ = Nakhichevan detail map.png
|պատմական շրջան =
|ժամային գոտի =
|հապավում =
|ISO =
|FIPS =
|հեռախոսային կոդ =
|փոստային ինդեքսներ =
|Ինտերնետ-դոմեն =
|ավտոմոբիլային կոդ =
|կայք =
|վիքիպահեստում =
|ծանոթագրություններ =
}}
 
Տող 68 ⟶ 21՝
 
== Աշխարհագրություն ==
Նախիջևանը (ներկայիս Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության տարածքը) իր պատմական գավառներով [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի բնական հարմարավետ պայմաններ ունեցող և գեղեցկատես անկյուններից մեկն է։ Նրա այժմյան տարածքը 5368 կմ² է, որը ձգված է հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ-արևելք։ Ամբողջ մակերևույթը խազատված է բազմաթիվ մեծ ու փոքր լեռնագյուղերով և միմյանց զուգահեռվելով ձգվում են դեպի մեծ ու փոքր դաշտերն ու գետահովիտները։ Այս կազմվածքով առաջացած են բազմաթիվ նեղ ու խոր կիրճեր, հովիտներ։ Ունի մոտ 170 կմ երկարություն և ամենալայն մասում 70-75 կմ լայնություն։ Լեռնաշխարհը բաժանվում է բնակլիմայական պայմաններով իրարից տարբերվող երկու մասից, որի լեռնային մասը հարթավայրայինի նկատմամբ ունի 1300-1500 մ բարձրություն։ Այսպես տարածքի հարթավայրային մասը (կամ տարածքի 63%-ը), ծովի մակարդակից գտնվում է 750-1500 մ բարձրության վրա, միջլեռնային մասը (կամ տարածքի 30%-ը), 1500–2500 մ, իսկ բարձրլեռնային մասը (կամ տարածքի 7%-ը)՝ 2500-3500 մ բարձրության վրա։ Ամենացածր կետը [[Գողթն գավառ]]ի [[Քոթամ գյուղի]] մոտ է, որը ծովի մակարդակից ունի 600 մ, իսկ ամենաբարձր կետը [[Կապուտջուղ]] լեռնագագաթն է, որը ունի 3806 մ բարձրություն։ Կլիման այստեղ բարեխառն է։ Ձմռանը սովորաբար լինում է 15°–20°, իսկ ամասնը՝ +35° +38°։ Իրանի հետ ունի 163 կմ սահման, որը սկսվում է Գողթն գավառի Քոթամ գյուղի մոտից մինչև [[Շարուր գավառ]]ի [[Դահնա]] լեոնաբլուրը։ Այստեղից էլ Նախիջևանը ընդամենը 8-11 կիլոմետրով սահմանակից է [[Թուրքիա]]յի հետ։
 
Նախիջևանը (ներկայիս Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության տարածքը) իր պատմական գավառներով [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի բնական հարմարավետ պայմաններ ունեցող և գեղեցկատես անկյուններից մեկն է։ Նրա այժմյան տարածքը 5368 կմ² է, որը ձգված է հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ-արևելք։ Ամբողջ մակերևույթը խազատված է բազմաթիվ մեծ ու փոքր լեռնագյուղերով և միմյանց զուգահեռվելով ձգվում են դեպի մեծ ու փոքր դաշտերն ու գետահովիտները։ Այս կազմվածքով առաջացած են բազմաթիվ նեղ ու խոր կիրճեր, հովիտներ։ Ունի մոտ 170 կմ երկարություն և ամենալայն մասում 70-75 կմ լայնություն։ Լեռնաշխարհը բաժանվում է բնակլիմայական պայմաններով իրարից տարբերվող երկու մասից, որի լեռնային մասը հարթավայրայինի նկատմամբ ունի 1300-1500 մ բարձրություն։ Այսպես տարածքի հարթավայրային մասը (կամ տարածքի 63%-ը), ծովի մակարդակից գտնվում է 750-1500 մ բարձրության վրա, միջլեռնային մասը (կամ տարածքի 30%-ը), 1500–2500 մ, իսկ բարձրլեռնային մասը (կամ տարածքի 7%-ը)՝ 2500-3500 մ բարձրության վրա։ Ամենացածր կետը [[Գողթն գավառ]]ի [[Քոթամ գյուղի]] մոտ է, որը ծովի մակարդակից ունի 600 մ, իսկ ամենաբարձր կետը [[Կապուտջուղ]] լեռնագագաթն է, որը ունի 3806 մ բարձրություն։
Կլիման այստեղ բարեխառն է։ Ձմռանը սովորաբար լինում է 15°–20°, իսկ ամասնը՝ +35° +38°։ Իրանի հետ ունի 163 կմ սահման, որը սկսվում է Գողթն գավառի Քոթամ գյուղի մոտից մինչև [[Շարուր գավառ]]ի [[Դահնա]] լեոնաբլուրը։ Այստեղից էլ Նախիջևանը ընդամենը 8-11 կիլոմետրով սահմանակից է [[Թուրքիա]]յի հետ։
 
Նախիջևանի պատմական գավառների գրաված տարածքում կա 130-ից ավելի անվանակոչումներ ունեցող մեծ ու փոքր լեռներ, չորս տասնյակից ավելի ձորեր ու ձորակներ, երեք տասնյակի հասնող դաշտեր ու գետահովիտներ, հինգ բարձրլեռնային փոքրիկ ու քաղցրահամ լճակներ։ Նախիջևանի տարածքը եզերող [[Զանգեզուրի լեռնաշղթա|Զանգեզուրի]] և [[Վայքի լեռնաշղթա]]ների խորխորատ, մեծ ու փոքր ձորերից ու ձորակներից սկզբնավորվում և հոսում են մոտ 400 գետեր ու գետակներ։ Այդ գետերից 330-ը ունեն մինչև 5 կմ երկարություն, 31-ը՝ 6-10 կմ, 24-ը՝ 11-25 կմ, 7-ը՝ 26 - 50 կմ և 4-ը՝ 51-100 կմ երկարություն։ Այս գետ-գետակները, ինչպես նաև լճակները սնվում են մակերեսային (հալոցքային) և ստորերկրյա (գրունտային) ջրերով ու մթնոլորտային տեղումներով։ Այս լեռնաշխարհի տարբեր անկյուններում բխում են նաև 200-ի հասնող մեծ ու փոքր հանքային աղբյուրներ, կան բնական ու ձեոակերտ այլևայլ հուշարձաններ, որոնց շուրջը հազարամյակներ աոաջ մեր նախնիները հիմնել են իրենց բնակավայրերն ու բերդաքաղաքները, ստեղծել նյութական ու հոգևոր մշակույթը։ Ահա այս ամենից ստորև զետեղել ենք այն կարևոր տեղանքները, որոնք բնորոշում են Նախիջևան լեռնաշխարհը, որոնց մի մասի հետ կապված են նաև դարերի խորքից եկող հուշ ու ավանդություն, եղելություն և արդեն սրբության վերածված պատմական հիշողություն։
 
== Վարչական բաժանում ==
 
[[Պատկեր:Nakhichevan-subdivisions.png|մինի|200px|աջից|ՆԻՀ-ի վարչական քարտեզը]]
 
Ադրբեջանի կազմում ապօրինաբար գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետությունը (ՆԻՀ) վարչատարածքային առումով բաղկացած է 7 [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջաններից]]: Առանձին և հատուկ [[վարչատարածքային միավոր]]ի կարգավիճակ ունի նաև ՆԻՀ մայրաքաղաքը՝ հայոց վաղնջական քաղաքնեից մեկը՝ [[Նախիջևան (քաղաք)|Նախիջևանը]] ([[Նախճավան]]):
 
Տող 92 ⟶ 41՝
 
== Պատկերասրահ ==
 
<center><gallery>
Պատկեր:Julfa-khachkars.jpg|Ջուղայի խաչքարերի գերեզմանոցը՝ մինչ նրա ոչնչացումը ադրբեջանցիների կողմից
Պատկեր:Jugha-khachkar-CIMG1581.JPG|Ջուղայի այս 2 խաչքարերը այժմ գտնվում են Վաղարշապատում
</gallery></center>
 
== Տես նաև ==
 
* [[Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացում]]
* [[Նախիջևանի խանություն]]
Տող 122 ⟶ 69՝
{{Ադրբեջանի վարչական բաժանում}}
{{Կովկաս}}
{{Արտաքին հղումներ}}
 
[[Կատեգորիա:Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն]]