|
[[Պատկեր:Uhličitan sodný.JPG|250px|մինի|աջից|Սոդա]]
[[Պատկեր:Sodium-carbonate-3D-balls-ionic.png|250px|մինի|աջից|Նատրիումի կարբոնատի մոլեկուլը]]
'''Սոդա''', [[ածխաթթու|ածխաթթածխաթթվի]]վի [[նատրիում]]ական [[աղեր]]ի տեխնիկական և կենցաղային անվանումը։ Տարբերում են [[կալցինացված սոդա]]՝ Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>, խմելու սոդա՝ NаНСО<sub>3</sub>, և բյուրեղական սոդա՝ Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>{{*}}nH<sub>2</sub>O(n= 10, 7 և 1)։ [[Նատրիումի հիդրօքսիդ]]ին՝ NaOH, տեխնիկայում և կենցաղում անվանում են կաուստիկ սոդա։
== Կիրառություն ==
Սոդան հայտնի է հին ժամանակներից, հին եգիպտացիները [[Լիճ|լճլճերի]]երի [[Ջուր|ջրջրերից]]երից ստացվող սոդան օգտագործում Էին [[ապակի]] ստանալու համար և որպես լվացող միջոց։ [[Հռոմ]]եացիներն այդ նպատակներով օգտագործում Էին [[արևելք]]ից բերվող «նիտրումը»՝ բնական սոդան։ [[Բնություն|Բնության]] մեջ սոդան հանդիպում է տրոն՝ Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>{{*}}NaHCO<sub>3</sub>{{*}}2H<sub>2</sub>O, սոդա (նատրիտ, նատրոն)՝ Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>{{*}}10H<sub>2</sub>O և թերմոնատրիտ Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> H<sub>2</sub>O հանքանյութերի ձևով։ Զգալի քանակներով սոդա են պարունակում Նատրոն ([[Տանզանիա]]), [[Սերլս]] ([[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]) լճերը, նաև անդրբայկալյան և [[Արևմտյան Սիբիր]]ի սոդային լճերը։ Արդյունաբերական նշանակություն ունի [[Գրին-Ռիվեր]]ի ([[Վերջինիա]], ) Էոցենային շերտում հայտնաբերված տրոնը։
[[Պատկեր:Sodium carbonate-2009-23-04b.svg|250px|մինի|աջից|Նատրիումի կարբոնատ]]
== Արդյունաբերական ստացում ==
Սոդաի ստացման [[արդյունաբերություն|արդյունաբերարդյունաբերական]]ական առաջին եղանակը առաջարկել է [[ֆրանսիա]]ցի քիմիկոս Ն․ Լեբլանը ([[1887]]-[[1889]] թվականներ)․ Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, [[ածխածին]](C) և [[կալցիումի կարբոնատ]] (СаСO<sub>3</sub>) պարունակող խառնուրդը բովում են (1000°С), ստացված սոդան լուծում ջրում, որտեղից նստեցված Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>{{*}}H<sub>2</sub>O-ն շիկացնելով կալցինացնում։ Ավելի շահավետ է [[բելգիա]]ցի [[Քիմիա|քիմիքիմիկոս]]կոս է․ Սոլվեի առաջարկած ([[1861]] թվական) [[ամոնիակ]]ային եղանակը, որը սոդայի ստացման հիմնական արդյունաբերական եղանակն է։ Որպես հումք օգտագործում են [[նատրիումի քլորիդ]]ի լուծույթը և կրաքարը։ Օգտագործվում է նաև [[ամոնիակ]], որը չի ծախսվում։ Սոդայի ստացումն իրականացվում է հետևյալ սխեմայով՝
* CaCO<sub>3</sub>=CaO + CO<sub>2</sub>,
* CO<sub>2</sub>+ 2NH<sub>3</sub>+ H<sub>2</sub>O=(NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>,
* (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>+H<sub>2</sub>O+CO<sub>2</sub>=2NH<sub>4</sub>HCO<sub>3</sub>,
* NH<sub>4</sub>HCO<sub>3</sub>+ NaCl=NaHCO<sub>3</sub> + NH<sub>4</sub>Cl,
* 2NaHCO<sub>3</sub>=Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>+ CO<sub>2</sub>+H<sub>2</sub>O
[[Ամոնիումի քլորիդ]]ի լուծույթը [[կրակաթ]]ի հետ տաքացնելով ստանում են ամոնիակ, որն օգտագործվում է նորից։
== Կիրառություն ==
Սոդան քիմիական արդյունաբերության հիմնական նյութերից է։ Օգտագործվում է ապակու, [[օճառ]]ի, [[թուղթ|թղթթղթի]]ի և ներկարարական արտադրություններում, [[շոգեկաթսա]]ներում (ջուրը փափկացնելու համար)։ [[Նատրիումի հիդրոկարբոնատ]]ն օգտագործվում է զովացուցիչ ըմպելիքների, [[հաց]]ի, թխվածքի արտադրության և բժշկության (ստամոքսահյութի թթվայնությունը իջեցնելու, [[կոկորդ]]ը ողողելու, [[մաշկ]]ի լվացումների համար են) մեջ։
{{ՀՍՀ|հատոր=10|էջ=488}}
| 