«Ձնահյուս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
Ավելացվել են հղումները համապատասխան աղբյուրներին |
||
Տող 1.
'''Ձնահյուս''' ({{lang-de|Lawine}}, ուշ լատիներենից Lawine - սողանք)— լեռների լանջերից գահավիժող, սողացող ձյան զանգված: Ձնահյուսերը իրենցից մեծ վտանգ են ներկայացնում, դառնալով մարդկային զոհերի (մասնավորապես՝ լեռնագնացների, լեռնադահուկային սպորտի և սնոուբորդ սիրողների), ինչպես նաև ավերածությունների պատճառ: Ձնահյուսերը մարդկանց համար վտանգավոր են իրենց մեծ զանգվածի պատճառով, որը կարող է հասնել մի քանի հարյուր տոննայի: Սրա հետևանքով մարդիկ շնչահեղձ են լինում, կամ մահանում են ոսկորների կոտրվածքներից առաջացած շոկից: Օդը
▲'''Ձնահյուս''' ({{lang-de|Lawine}}, ուշ լատիներենից Lawine - սողանք)— լեռների լանջերից գահավիժող, սողացող ձյան զանգված: Ձնահյուսերը իրենցից մեծ վտանգ են ներկայացնում, դառնալով մարդկային զոհերի (մասնավորապես՝ լեռնագնացների, լեռնադահուկային սպորտի և սնոուբորդ սիրողների), ինչպես նաև ավերածությունների պատճառ: Ձնահյուսերը մարդկանց համար վտանգավոր են իրենց մեծ զանգվածի պատճառով, որը կարող է հասնել մի քանի հարյուր տոննայի: Սրա հետևանքով մարդիկ շնչահեղձ են լինում, կամ մահանում են ոսկորների կոտրվածքներից առաջացած շոկից: Օդը չկարողանալով թափանցել ձյան միջովէ թթվածնի պակասից մարդիկ խեխդվում են: Բացի այսամենից ձնահյուսը կարող է նաև մարդուն գցել ժայռերից և մահացու ջարդուխուրդ անել: Տուժածներին փրկելու համար խանգարում է, այն որ ձյունը փափուկ է և ձայնը չի լսվում ձյան տակ, ինչի հետևանքով գնության կանչերը մնում են անպատասխան:
Ձնահյուսերը, այս կամ այն չափով, տարածված են Ռուսաստանի<ref>[http://www.geogr.msu.ru/avalanche/index.htm Снежные лавины России]</ref>, ինչպես նաև աշխարհի բոլոր լեռնային շրջաններում<ref>[http://www.geogr.msu.ru/avalanche/links.doc/odyframe.htm Снеголавинные ресурсы во всемирной сети]</ref>:
Դրանք հանդիսանում են լեռների ձմեռային սեզոնի հիմնական վտանգավոր բնական երևույթը<ref>[http://www.mountain.ru/useful/lavin/2002/lavin_guid/lavin_guid.shtml Лавинный гид]</ref>: Երբեմն ձնահյուսերն ունենում են մեծ և անդառնալի հետևանքներ:
1999 թվականի փետրվարին 170 հազար տոննա զանգված ունեցող ձնահյուսը ամբողջությամբ ավերեց [[Ավստրիա]]յի Գալտուր ավանը, որի հետևանքով զոհվեց 30 մարդ<ref>[http://www.mountain.ru/useful/lavin/2002/lavin_guid/lavin_guid.shtml Лавинный гид]</ref>: 2012 թվականի մարտին [[Աֆղանստան]]ում ձնահյուսերի մի քանի դեպքի պատճառով ավերվեցին տներ և զոհվեց ավելի քան 100 մարդ<ref>{{cite web| author=| datepublished=| url=http://russian.news.cn/nature/2012-03/12/c_131462631.htm| title=45 человек стали жертвами лавины на востоке Афганистана| publisher=// russian.news.cn| accessdate=2012-3-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/68dABMeRM|archivedate=2012-06-23}}</ref>:
Լեռան լանջին՝ տեղումների տեսքով թափված ձյունը, մնում է շփման ուժի հաշվին (նրա մեծություն կախված է մի շարք գործոններից՝ ձյան խոնավություն, լանջի թեքություն և այլն): Ձնահյուսը սկսում է իջնել, երբ ձյան զանգվածի ճնշման ուժը գերազանցում է շփման ուժին:▼
Լինում են ձնահյուսերով հարուստ տարիներ, երբ նրանք առաջանում են տարբեր վայրերում: Նման տարի է եղել [[1950]]-[[1951]] թվականների սեզոնը, որը ստացել է «Ահաբեկման ձմեռ» անվանումը:
== Առաջացման պատճառներ ==
▲Լեռան լանջին՝ տեղումների տեսքով թափված ձյունը
Ձնահյուսերի առաջացման համար առավել նպաստավոր են 25-45° զառիթափություն ունեցող լանջերը, սակայն հայտնի են դեպքեր, երբ ձնահյուս է ձևավորվել նույնիսկ 15-18° զառիթափություն ունեցող լանջերում: Ընդունված է համարել, որ 15° զառիթափության լանջին 15 սանտիմետր ձյան շերտն արդեն ձնահյուսի վտանգ է պարունակում, բայց մի շարք պայմանների առկայության դեպքում, օրինակ` երբ տաքացումներ են տեղի ունենում, գարնանային ուժեղ ճառագայթման արդյունքում, ձյունը հալվում է, և ջերմաստիճանի կտրուկ անկման հետևանքով առաջանում է իդեալական սառցե լանջ: Այս դեպքում նոր ձյան առատ տեղումները ձնահյուսի առաջացման հավանականությունը մեծացնում են:
50°-ից ավելի թեքություն ունեցող լանջերում ձյան մեծ զանգված չի կուտակվում, քանի որ անընդհատ քիչ-քիչ գլորվում է ցած, սակայն ձնահյուսերի տեսանկյունից անվտանգ են համարվում մինչև 15° և 60°-ից ավելի թեքություն ունեցող լանջերը<ref>Лавиноопасные районы Советского союза. — М.: Изд-во МГУ, 1970</ref>: Չնայած սրան եղել են դեպքեր, երբ ձնահյուս է առաջացել 10-15° թեքություն ունեցող, թույլ զառիթափ լանջերին<ref name="Гражд.защ.01-12">«Гражданская защита», Январь, 2009 год. В. Якшин «Виды лавин», с. 15—17.</ref>:
Ձյան զանգվածի սողանքի պատճառներից են նաև կլիմայական պայմանները՝ եղանակի կտրուկ փոփոխությունը (այդ թվում մթնոլորտային ճնշման տատանումները և օդի խոնավության փոփոխությունը), ձյան առատ տեղումները, անձրևները, ինչպես նաև ձյան զանգվածի վրա մեխանիկական ներգործությունը (երկրաշարժեր):
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}
[[Կատեգորիա:Բնության երևույթներ]]
| |||