«Համաներում»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ամնիստիա''', '''համաներումՀամաներում''' ({{lang-el|''αμνηστια''}} - մոռացության տալը, ներել) պետական ակտով որոշ կատեգորիայի հանցագործություններ կատարած անձին կամ անձանց խմբին [[քրեական պատասխանատվություն]]ից կամ [[պատիժ|պատժից]] ազատելը, պատիժը մեղմացնելը կամ դատվածությունը հանելը<ref>Bryan A. Gardner (ed.). 2009. Blacks Law Dictionary (9th ed.). St. Paul, MN: West, p99</ref>։

[[Մեծ ԲրիտանիայումԲրիտանիա]]յում համաներումը շնորհվում է սովորաբար թագուհու[[թագուհի|թագուհ]]ու կամ խորհրդարանի[[խորհրդարան]]ի կողմից, սովորաբար շնորհվում է քաղաքական հանցագործներին։ Համաներում առաջին անգամ կիրառվել է Աթենքում[[Աթենք]]ում, Թրասիբուլուսում, տարածվել երեսուն անձանց վրա։ Հայտնի համաներումներ են Նապոլեոնի[[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն]]ի համաներումը [[1815]] թվականի [[մարտի 13]]-ին, երբ ազատվեցին 13 բանտարկյալներ, ներառյալ Թալլեյրանդը, Պրուսիական[[Պրուսիա]]կան համաներումը [[1840]] թվականի [[օգոստոսի 10]]-ին, [[1857]] թվականին Ավստրիայի[[Ավստրիա]]յի կայսր [[Ֆրանց Յոզեֆ I|Ֆրանս Յոզեֆ ԱռաջինիԱռաջին]]ի հայտարարած համաներումը, ԱՄՆ նախագահ [[Էնդրյու ՋոնսոնիՋոնսոն]]ի համաներումը ԱՄՆ քաղաքացիական պատերազմից հետո [[1868]] թվականին, Ֆրանսիական համաներումը [[1905]] թվականին։ [[1872]] թվականին ամերիկացի քաղաքագետների[[քաղաքագետ]]ների համար համաներում նշանակում էր ընտրելու իրավունքի և նախկին աշխատանքի իրավունքի վերականգնում, որը տրվում էր Կոնգրեսի[[Կոնգրես]]ի կողմից<ref>Robert W. Burg, "Amnesty, Civil Rights, and the Meaning of Liberal Republicanism, 1862-1872". ''American Nineteenth Century History'' 2003 4(3): 29-60.</ref>։ [[1986]] [[նոյեմբերի 6]]-ին թվականին [[Ռոնալդ ՌեյգանիՌեյգան]]ի կողմից Ներգաղթի բարեփոխման և վերահսկման ակտի հրապարակումով համաներում կիրառվեց ԱՄՆ-ի երեք միլիոն անփաստաթուղթ ներգաղթյալների նկատմամբ։

Համաներումը կիրառվում է այն ժամանակ, երբ իշխանությունը գտնում է, որ քաղաքացիների և օրենքի ներդաշնակությունը և օրենքի նկատմամբ նրա վստահությունն ապահովելը ավելի կարևոր է, քան նախկին հանցանքների համար նրանց պատասխանատվության ենթարկելը։ Պատերազմից հետո համաներումն օգնում է կոնֆլիկտը հաղթահարելուն։ Չնայած [[հայրենիքի դավաճանություն|հայրենիքի դավաճանության]], [[մատնություն|մատնության]] դեմ օրենքները ստեղծվում են հակամարտությունների ժամանակ մատնիչներից խուսափելու համար, շատ կարևոր է նախկին հանցագործներին ներելը, երբ նրանց իր կողմը գրաված թշնամին այլևս չկա։ Համաներումը հաճախ կիրառվում է նաև մաքսանենգների նկատմամբ, ինչպես Չինաստանում[[Չինաստան]]ում զենքերի <ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/5151002.stm | work=BBC News | title=China sets gun amnesty deadline | date=July 5, 2006 | accessdate=April 23, 2010}}</ref> և Կանսասում պիտբուլ շների համար <ref>{{cite web|url=http://www2.ljworld.com/news/2006/aug/13/pit_bull_amnesty_convinces_some_owners_abide_ban/|title=Pit bull amnesty convinces some owners to abide by ban|work=LJWorld.com}}</ref>։

Համաներման հնարավորություն է տալիս խուսափել թանկարժեք պատիժներից, մանավանդ երբ ներգրավված են մեծ թվով օրինախախտներ, ինչպես նաև խթանել հանցագործների ուղղումը, նրանց և հասարակության ներդաշնակության վերականգնումը։ Սրա վառ օրինակ է 1970-ական թվականեներին Վիետնամի[[Վիետնամ]]ի նախագահ Քարթերի[[Քարթեր]]ի կողմից հայտարարված համաներումը զինվորական ծառայությունից խուսափողների ու դասալիքների նկատմամբ<ref>[http://www.pbs.org/newshour/bb/asia/vietnam/vietnam_1-21-77.html Online NewsHour: Remembering Vietnam: Carter's Pardon<!-- Bot generated title -->]</ref>։

With amnesty, immigrants can seek out higher education. A RAND study found that, by the age of 30, a Mexican immigrant woman who becomes a legal resident can obtain a college degree. With a college degree she will pay $5,300 more in taxes and cost $3,900 less in government expenses each year compared to a high-school dropout with similar characteristics. Workers who lacked a high-school diploma in 2006 earned an average of only $419 per week and had an unemployment rate of 6.8 percent. In contrast, workers with a bachelor's degree earned $962 per week and had an unemployment rate of 2.3 percent, while those with a doctorate earned $1,441 and had an unemployment rate of only 1.4 percent (Gonzales, 2010).Համաներման շնորհիվ ներգաղթյալները կարող են ստանալ բարձրագույն կրթություն։ RAND-ի հետազոտությունների համաձայն՝ մինչև 30 տարեկանը մեքսիկացի ներգաղթյալ կինը կարող է կրթություն ստանալ ու քոլեջի դիպլոմ ունենալ։ Դիպլոմ ունենալու դեպքում նա կվճարի 5300 դոլարով ավելի շատ հարկեր, և կառավարությունը նրա վրա կծախսի 3900 դոլարով ավելի քիչ<ref>Gonzales, R. G. (2010). Getting A Return on Investment: The California DREAM Act. Retrieved November 1, 2010, from University of California, Berkeley Law School : {{cite web|url=http://www.law.berkeley.edu/3267.htm |title=Archived copy |accessdate=2010-11-12 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728073827/http://www.law.berkeley.edu/3267.htm |archivedate=2011-07-28 |df= }}</ref>։

Համաներում կիրառվում է ողջ աշխարհում։ Այն ամրագրված է [[ԱՊՀ]] բոլոր երկրների, նախկին Հարավսավիայի[[Հարավսավիա]]յի երկրների, Ավստրիայի[[Ավստրիա]]յի, Ալբանիայի[[Ալբանիա]]յի, Անդորրայի[[Անդորրա]]յի, Բուլղարիայի[[Բուլղարիա]]յի, Վիետնամի[[Վիետնամ]]ի, Դանիայի[[Դանիա]]յի, Եգիպտոսի[[Եգիպտոս]]ի, Իրաքի[[Իրաք]]ի, Իտալիայի[[Իտալիա]]յի, [[ԿԺԴՀ]]-ի, Չինաստանանի, Լատվիայի[[Լատվիա]]յի, Լիտվայի[[Լիտվա]]յի, Պորտուգալիայի[[Պորտուգալիա]]յի, Ռումինիայի[[Ռումինիա]]յի, [[Սան-ՄարինոյիՄարինո]]յի, Թուրքիայի[[Թուրքիա]]յի, Ֆիլիպինների[[Ֆիլիպիններ]]ի, Ֆրանսիայի[[Ֆրանսիա]]յի օրենսդրության մեջ<ref name="dod401-2"/>։ Միևնույն ժամանակ, համաներման կիրառության ոլորտը տարբեր երկրներում նույնը չէ։ Որոշ երկրներում համաներում կարող է կիրառվել հանցագործների մեծ մասի նկատմամբ, մյուսներում՝ միայն բացառիկ դեպքերում։ Օրինակ՝ [[Լատինական ԱմերիկայիԱմերիկա]]յի երկրներում համաներում կիրառվում է որպես կանոն քաղաքական հանցագործների նկատմամբ<ref name="dod401-2"/>

Համաներման ինստիտուտը բացակայում է անգլո-ամերիկյան իրավական համակարգի երկիներում, ինչպես նաև ռոմանա-գերմանական իրավական համակարգի որոշ երկրներում, ինչպիսիք են Գերմանիան[[Գերմանիա]]ն, Իսպանիան[[Իսպանիա]]ն, Հոլանդիան[[Հոլանդիա]]ն, Նորվեգիան[[Նորվեգիա]]ն, Շվեդիան[[Շվեդիա]]ն, Էստոնիան[[Էստոնիա]]ն<ref name="dod401-2">{{книга|автор=Додонов В. Н.|заглавие=Сравнительное уголовное право. Общая часть|ответственный=под общ. ред. С. П. Щербы|место={{М}}|издательство=Юрлитинформ|год=2009|страницы=401-402|страниц=448|isbn=978-5-93295-470-6}}</ref>։ Լեհաստանում[[Լեհաստան]]ում համաներման կիրառումը հակասահմանադրական է ճանաչվել<ref name="dod402">{{книга|автор=Додонов В. Н.|заглавие=Сравнительное уголовное право. Общая часть|ответственный=под общ. ред. С. П. Щербы|место={{М}}|издательство=Юрлитинформ|год=2009|страницы=402|страниц=448|isbn=978-5-93295-470-6}}</ref>։

Սովորաբար համաներումը տարածվում է ոչ միայն քրեական հետապնդման փուլում գտնվող անձանց, այլև արդեն դատապարտվածների վրա։ Համաներումը կարող է ազատել քրեական պատասխանատվությունից, ազատել պատժից, կրճատել պատիժը կամ փոխարինել այն ավելի մեղմ պատժով, ազատել լրացուցիչ պատճատեսակից, հանել պատիժը կրած անձի դատվածությունը<ref name="dod402" />։ Առանձին երկրներում, օրինակ Ֆրանսիայում, համաներումը կիրառվում է միայն այն անձանց նկատմամբ, ում գործով կա ուժի մեջ մտած մեղադրական դատավճիռ<ref name="dod402" />։ Շատ երկրներում, ինչպիսիք են նախկին Հարավսլավիայի երկրները, Հոնդուրասը[[Հոնդուրաս]]ը, Իրաքը, Կուբան[[Կուբա]]ն, Մոլդովան[[Մոլդովա]]ն, Ֆրանսիան, ընդունված է այն տեսակետը, որ համաներման կիրառումը երրորդ անձանց ունեցած հավակնություններից անձին չի ազատում։ Վիետնամում, ընդհակառակը, համաներումը վերաբերում է նաև մեղադրյալի քաղաքացիաիրավական պատասխանատվությանը<ref name="dod402" />։

Շատ երկրների օրենսդրությունում չեն թվարկվում այն հանցագործությունները, որոնց համար համաներում չի կիրառվում, չնայած համաներումը սովորաբար վերաբերում է ոչ վտանգավոր հանձագործներին ու ոչ մեծ ծանրության հանցանքներին։ Բրազիլիայի սահմանադրության համաձայն՝ համաներումը չի տարածվում անօրինական փոխադրումների, [[Ահաբեկչություն|ահաբեկչության]], դեղամիջոցների անօրինական արտադրության մեջ մեղադրվող անձանց վրա։ Եթովպիայի[[Եթովպիա]]յի սահմանադրությամբ արգելված է համաներում կիրառել մարդկության դեմ հանցագործություններ կատարած անձանց վրա։ Էկվադորի սահմանադրությունն արգելում է համաներում կիրառել ցեղասպանություն, խոշտանգում, առևանգում, քաղաքական կամ գաղափարական շարժառիթներով սպանություն կատարած անձանց նկատմամբ <ref name="dod402" />։