«Դելիի սուլթանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{Խմբագրում եմ|--'''[[Մասնակից:Omicroñ'R|<font color="red" face="Microsoft JhengHei">Omicroñ</font>]][[Մասնակցի քննարկում:Omicroñ'R|<font color="#292626" face="Microsoft JhengHei">'R</font>]]'''}}
{{Պատմական երկիր
| Անվանում = Դելիի սուլթանություն <br> {{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}}
Տող 56 ⟶ 55՝
* {{Դրոշավորում|Պակիստան}}
}}
'''Դելիի սուլթանություն''' ({{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}}, {{lang-fa|پادشاهی دهلی}}), առաջին խոշոր [[Իսլամ|մուսուլմանական]] [[Պետություն|պետությունը]] [[Հնդկաստան|ժամանակակից Հնդկաստանի]] տարածքում, որը գոյություն է ունեցել երկրի հյուսիսային հատվածում 1206—1526[[1206]]-[[1526]] և 1539—1555[[1539]]-[[1555|1555 թվականներին]]:
 
Պետության առաջին մայրաքաղաքը եղել է Դելին՝[[Դելի|Դելին]]՝ ժամանակակից [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] մայրաքաղաքը: Դելիի սուլթանության պաշտոնական լեզուն եղել է [[Պարսկերեն|պարսկերենը]], սակայն բնակչության մեծամասնությունը խոսումխոսել է հինդի լեզվով:
 
== Պատմություն ==
Սուլթանության սկզբնավորումն անմիջականորեն կապված էր իսլամական Գուրիդների արքայատոհմի հետ, ովքեր հաստատվել են այս տարածքներում գալով [[Աֆղանստան|Աֆղանստանի]] Գոր լեռնային երկրամասից: [[12-րդ դար|12-րդ դարում]] Մուհամադ Ղուրին Լահորը դարձրեց երկրի մայրաքաղաք և իրեն ենթարկեցրեց [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] հյուսիսարևմտյան հատվածը: Հրամանատար Քութբ ադ-դին Այբեքը գրավեց Հնդկաստանի տիրույթները [[1192|1192 թվականի]] Տարաորի և [[1194|1194 թվականին]] Չանադավարեի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո: Նա ապստամբեց տեղի կառավարության դեմ և իրեն հռչակեց Դելիի առաջին սուլթան՝ Հնդկաստանում սկիզբ դնելով առաջին խոշոր մուսուլմանական թագավորության ստեղծմանը:
 
Դելիի առաջին սուլթանները լինելով [[թյուրքեր]], մշակութային և քաղաքական տեսանկյունից կախում են ունեցել իրականալեզու աշխարհից: Դելիի երրորդ սուլթանը եղել է Շամս ադ-դին Իլթութմիշ իբն Յալամը ամրացրել է ռամավարական կարևոր նշանակություն ունեցող հյուսիսային հնդկական տափաստանային տարածքները Դելիի սուլթանության կազմում:
 
Եռեսնամյա երկպառակտությունից հետո Դելիի գահը մնաց թափուր: [[1265|1265 թվականին]] Դելիի գահն անցավ Ղիյաս ադ-դին Բալբանը: Նա պաշտանեց սուլթանությունը ռազմատենչ ռաջպուտներից և մոնղոլների ներխուժումից: [[13-րդ դար|13-րդ դարում]] Դելիի սուլթանությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Այն կապված էր Դելիում սուլթան Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահի կառավարման հետ: Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահը [[1297|1297 թվականին]] գրավեց [[Գուջարաթ|Գուջարաթը]], իսկ 1301-1312 թվականներին սուլթանությանը միացրեց [[Ռաջաստան|Ռաջաստանը]]: Նա նաև պաշտպանեց երկրի սահմանները չագատայցիների ներխուժումից: Սակայն նա և իր կողմնակիցները սուլթանության զորքերը երկրի հարավում կենտրոնացնելով նպաստավոր պայմաններ ստեղծեցին սուլթանության կործանման և քայքայման համար:
 
Մուհամմադ իբն Թուղլաքը երկրի մայրաքաղաքը [[Դելի|Դելիից]] տեղափոխեց [[Դեկանի սարահարթ|Դեկանի սարահարթում]] գտնվող համարնուն քաղաք: Մուսուլմանական բանակը կենտրոնացվեց երկրի հարավում: Արևմտյան Հնդկաստանում ստեղծվեց մի նոր իրանական պետություն՝ ի դեմս Մադրայիի սուլթանության:
 
Թուղլաքը փորձեց լուծել երկրի տարաբնույթ խնդիրները: Նա երկրի հարավում սկսեց կառուցել Դաուլաթաբադ քաղաքը, որը հավակնում էր դառնալ մայրաքաղաք: Սակայն այս նախաձեռնությունը ձախողվեց և արդեն [[1347 թվական|1347 թվականին]] դեկանյան արիստոկրատիան հրաժարվեց ճանաչել Դելիի սուլթանի գերիշխանությունը: 1398-1399 թվականին [[Լենկթեմուր|Լենկ Թեմուրի]] արշավանքները խորապես թուլացրեցին երկիրը: Դրանից հետո, որ սուլթանական դարձավ լոկ տարածաշրջանային քաղաքական ուժ:
 
1526 թվականին Բաբուրը ստեղծեց Մեծ Մաղոլի կայսրությունը, որը սկսեց նվաճել [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] տարածքների մեծ մասը: [[1555 թվական|1555 թվականին]] սուլթանությունը վերջնականապես կործանվեց:
 
== Տե՛ս նաև ==
* [[Մեծ Մողոլների կայսրություն]]
* [[Մարատհական կայսրություն]]