«Հասկացություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ հստակեցնում եմ աղբյուրը oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 2.
'''Հասկացություն''', [[Տրամաբանություն|տրամաբանության]] մեջ՝ մտքի տարրական ձև, որը արտացոլում է առարկան (առարկայացված իրողությունը) իր էական հատկություններով (օրինակ, [[մարդ]], [[անձրև]], [[գեղեցկություն]])։
Հասկացությունները կազմավորվում են մտավոր գործողությունների, մասնավորապես աբստրակցիայի և ընդհանրացման միջոցով։
== '''Հասկացության տեսակները''' ==
Հասկացությունները կարելի է բաժանել տեսակների՝ ըստ այս կսւմ այլ հատկանիշի:
''Ըստ ծավալի'' հասկացությունները լինում են եզակի և ընդհանուր:
''Եզակի'' է այն հասկացությունը, որի ծավալն ընդգրկում է միայն մեկ առարկա, օրինակ՝ Հայաստան, հարաբերականության տեսության հիմնադիր, Էվկլիդեսյան երկրաչափություն, Մարս և այլն:
'''Ընդհանուր''' է այն հասկացությունը, որի ծավալը տարածվում է մեկից ավելի առարկաների վրա. օրինակ՝ եռանկյուն, դելֆին, ներդաշնակ տատանում, կենդանական աշխարհին վերաբերող բառ:
Ընդհանուր հասկացություններն իրենց հերթին լինում են '''սահմանափակ''' և '''անսահմանափակ''':
''Սահմանափակ'' են այն ընդհանուր հասկացությունները, որոնց ծավալի մեջ ընդգրկված առարկաները հնարավոր է հաշվել, օրինակ, աշխարհամաս, ՄԱԿ-ի անդամ, հայկական եկեղեցի:
''Անսահմանափակ'' են այն ընդհանուր հասկացությունները, որոնց ծավալում ներառված առարկաների թիվը գործնականորեն հնարավոր չէ գրանցել: Այդպիսի հասկացություններ են' աստղ, բարդ նյութ, բառ,
Եզակի և ընդհանուր հասկացությունները, կարող են լինել ''հավաքական'' և ''ոչ-հավաքական'': Եթե հասկացությունն արտացոլում է համասեռ առարկաների խումբ, այն հավաքական է, իսկ եթե սւրտացոլում է այնպիսի առարկա, որր չի կարելի բաժանել միատեսակ տարրերի, այն ոչ հավաքական է: Ընդհանուր հավաքական հասկացություններ են՝ ջոկատ (բաղկացած է ջոկատայիններից), ծաղկեփունջ (բաղկացած է ծաղիկներից), խնձորի այգի (բաղկացած է խնձորենիներից), իսկ եզակի հավաքական հասկացություններ են՝ Սևքարեցի Սաքոյի անվան ջոկատ, ձեռքիս բռնած ծաղկեփունջը, Ստեփան Զորյանի նկարագրած Մարտինի խնձորի այգին։ Ոչ-հավաքական հասկացություններ են՝ ջոկատային, ծաղիկ, ծառ։
Ըստ '''վերացարկման բնույթի''' հասկացությունները կարող են լինել ''կոնկրետ'' (թանձրացական) և ''վերացական'':
''Կոնկրետ'' են այն հասկացությունները, որոնց բովանդակության մեջ ամրագրած հատկությունները ներկայացնում են առարկան իր ամբողջության մեջ. օրինակ՝ ապուր, թիթեղ, գրացանկ, ծերունի, կամար:
''Վերացական'' են այն հասկացությունները, որոնց բովանդակության մեջ ամրագրած հատկությունները կարող են պատկանել առարկայի այս կամ այն կողմին, ինչպես նաև տարասեռ առարկաների՝ անկախ այդ առարկաներից. օրինակ, կանաչություն, խիզախություն, դառնություն, հավասար, փոքր:
Ըստ '''համեմատության''' հասկացությունները կարող են լինել ''հարաբերակցական'' և ''բացարձակ'':
'''Հարաբերակցական''' են այն հասկացnւթյունները, որոնցից մեկի գոյությունը անմիջականորեն ենթադրում է մեկ այլ հասկացության անհրաժեշտությունը. օրինակ, երկար, կարճ, հաստ, բարակ, հեռու, մոտիկ, համարձակ, վախկոտ: Հարաբերակցական հասկացությունները հատուկ երանգ են տալիս գեղարվեստական խոսքին, ժողովրդական ասսւցվածքներին, առածներին, ինչպես, օրինակ, «Խնդումն ու տրտումը միասին են», «Չարիքն ու բարիքը հատուցվում են ըստ արժանվույն», «Թանկից էժանը չկա»:
'''Բացարձակ''' են այն հասկացությունները, որոնք գոյություն ունեն միմյանցից անկախ, և որոնցից մեկի գոյությունն անմիջականորեն չի ենթադրում մեկ այլ հասկացության անհրաժեշտությունը. օրինակ, ադամորդի, բալհովիտ, գազար, դափնեկիր, երկրաբան<ref>[https://chairoflogicphiloscult.files.wordpress.com/2013/02/brutyan.pdf Գ․ Ա․ Բրուտյան, «Տրամաբանություն», Երևան 1998]</ref>։
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=6|էջ=253}}
[[Կատեգորիա:Միտք]]
|