«Ածուխ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չNo edit summary
չNo edit summary
Պիտակներ՝ Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից
Տող 1.
[[Պատկեր:Резной торф.jpg|thumb|Տորֆ]]
Ածուխները'''Ածուխ''', պինդ, ածխածնով հարուստ այրվող [[օգտակար հանածոներհանածո]] են, որոնքորն առաջացել ենէ [[Երկիր|Երկրի]]] ընդերքում՝ միլիոնավոր տարիների ընթացքում՝ հնագույն բույսերի մնացորդների բարդ քիմիական և երկրաբանական փոխարկումների հետևանքով։ Միլիոնավոր տարիներ առաջ ներկայիս քաղաքների, դաշտերի ու անտառների տեղում աճել են հնագույն ծառեր։ Ժամանակի ընթացքում այդ ծառերը մահացել են, ընկել ճահճոտ հողին, իսկ դրանց տեղում աճել են նորերը և այդպես շարունակ։ Աստիճանաբար կուտակվել է այդ ծառերի մնացորդների հաստ մի շերտ։ Տարիների ընթացքում [[միկրոօրգանիզմներ]]ի ազդեցությամբ և օդի դժվարացած ներհոսքի պայմաններում այդ շերտի ոչ լրիվ քայքայման հետևանքով առաջացել է տորֆ։[[տորֆ]]։ Վերջինս ծածկվել է գետերով հարթավայրեր բերվող տիղմով և ավազով։ Ժամանակի ընթացքում [[հանքային լուծույթ]]ների, բարձր ճնշման և ջերմաստիճանի պայմաններում [[տորֆ]]ըտորֆը փոխարկվել է սկզբում գորշ ածխի, այնուհետև՝ քարածխի, ավելի ուշ՝ [[անտրացիտ]]ի։ Ածխածնի պարունակությունը գորշ ածուխներում կազմում է 55–78%, քարածուխներում՝[[քարածուխ]]ներում՝ 75–92%, անտրացիտում՝ մինչև 98%: Ածխածնի պարունակության մեծացմամբ բարձրանում է հանածոյի ջերմատվությունը։ Ածուխներին հաճախ անվանում են «արեգակնային պահածո»: Եվ դա ունի իր տրամաբանությունը, որովհետև տարիների ընթացքում արեգակնային էներգիան կուտակվում է բույսերում, որոնք այդ էներգիայի օգնությամբ ջրից, [[ածխաթթու գազ]]ից և [[հանքային աղ]]երից [[սինթեզ]]ում են իրենց կենդանի մարմինը։ Արդյունահանված ածուխներն այրվում են և ջերմության ձևով մեզ վերադարձնում հեռու-հեռավոր ժամանակներում բույսերի ամբարած այդ [[էներգիա]]ն։ '''Ածուխ'''ները կազմված են [[օրգանական]] (այրվող) և [[անօրգանական]] (չայրվող) բաղադրիչներից։ Օրգանական մասը կազմում են [[բիտում]]ները, [[հումինային թթու]]ներն ու մնացորդային ածուխը։ Անօրգանական հանքային մասը կազմում են [[ջուր]]ը (գորշ ածխի մոտ 50%-ը) և [[կալցիում]]ի, [[երկաթ]]ի, [[ալյումին]]ի, [[կալիում]]ի, [[նատրիումի սիլիկատ]]ները, [[ֆոսֆատ]]ները, [[սուլֆիդ]]ներն ու [[սուլֆատ]]ները։ Ածխի համաշխարհային ընդհանուր պաշարները գնահատվում են 13,5 տրիլիոն տոննա, որից 51,5%-ը [[քարածուխ]]ն է, 48,5%-ը՝ [[գորշ ածուխ]]ը։ Ածուխները հրաշալի [[վառելանյութ]] են, օգտագործվում են նաև որպես հումք մետաղաձուլության և քիմիական արդյունաբերության մեջ։
 
* Գորշ ածուխն ունի գորշ երանգավորում և թույլ փայլ։ Ի տարբերություն քարածխի և անտրացիտի՝ նրա ածխացման աստիճանը ցածր է։ Պարունակում է ավելի քիչ բուսական մնացորդներ, քան տորֆը։ Գորշ ածուխները երիտասարդ կամ թերհաս ածուխներ են, այսինքն՝ դեռևս չեն փոխակերպվել քարածխի։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ածուխ» էջից