«Սիլեզիա (մարզ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չNo edit summary
Տող 1.
{{Թարմացնել}}
{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր}}
'''Սիլեզիա''' ({{lang-pl|Slask}}, {{lang-cz|Slezsko}}, {{lang-de|Schlesien}}), պատմական սլավոնական երկրամաս Օդեր գետի վերին և միջին հոսանքում։
'''Սիլեզիա''' (լեհ․ Slask, չեխ․ Slezsko․ գերմ․ Schlesien), պատմական սլավոնական մարզ օդեր գետի վերին և միջին հոսանքում։ [[10-րդ դար]]ից եղել է Լեհաստանի կազմում։ 12-13-րդ դարերում բաժանվել է բազմաթիվ իշխանությունների։ [[14-րդ դար]]ի սկզբին սիլեզիաի իշխանություններն ընկել են [[Լյուքսեմբուրգ]]ների գերիշխանության տակ։ [[1526]] թվականին Սիլեզիան, բացի երեք իշխանություններից, որոնք 15-րդ դարում վերջին վերամիավորվել էին Լեհաստանին, անցել է Հաբսբուրգների գերիշխանության տակ։ Ավստրալիայի ժառանգության համար պատերազմի ([[1740]]-[[1748]]) ընթացքում սիլեզիաի մեծ մասը (բացի հարավային իշխանություններից) զավթել է Պրուսիան։ Դրանից հետո ուժեղացել է դեռես միջնադարում սկսված սիլեզիաի գերմանացումը, սակայն 19-րդ դարում ևս սիլեզիաի բնակչության զգալի մասը դեռես պահպանում էր լեհական ազգային դիմագիծը։ [[1742]] թվականից ավստրալիական Հաբսբուրգների տիրապետության տակ էին միայն սիլեզիաի հարավային իշխանությունները, որոնք Ավստրո-Հունգարիայի տրոհումից ([[1918]]) հետո մտան Չեխոսլովակիայի կազմի մեջ։ [[1793]] թվականին և [[1844]] թվականին սիլեզիաում տեղի են ունեցել ջուլհակների ապստամբություններ։ Լեհական պետականության վերականգնումից (1918) հետո սիլեզիաի աշխատավորները պայքարել են Լեհաստանի հետ վերամիավորվելու համար (ապստամբություններ [[1919]], [[1920]], [[1921]] թվականին), սակայն իմպերիալիստ, տերությունների դիմադրության պատճառով Լեհաստանին անցավ ([[1922]]) Վերին Սիլեզիայի միայն 1/3 մասը։ [[1938]]-[[1939]] թվականին ամբողջ սիլեզիա ընկավ ֆաշիստ Գերմանիայի իշխանության տակ։ 1945 թվականին խորհրդային բանակը սիլեզիան ազատագրեց հիտլերականներից։ Պոտսդամի կոնֆերանսը ([[1945]]) որոշեց Լեհաստանի արմ․ սահմանը՝ Օդեր և Նայսե գետերով և համապատասխանաբար Սիլեզիաի մեծ մասն անցավ Լեհաստանին, չեխիայում Սիլեզիան մտնում է Չեխոսլովակիայի Հյուսիս-Մորավական մարզի կազմի մեջ։
 
[[10-րդ դար]]ից ընդգրկվել է Լեհաստանի կազմում։ 12-13-րդ դարերում բաժանվել է բազմաթիվ իշխանությունների։ [[14-րդ դար]]ի սկզբին սիլեզիայի իշխանություններն ընկել են [[Լյուքսեմբուրգ]]ների գերիշխանության տակ։ [[1526]] թվականին Սիլեզիան, բացի երեք իշխանություններից, որոնք 15-րդ դարում վերջին վերամիավորվել էին Լեհաստանին, անցել է [[Հաբսբուրգներ]]ի գերիշխանության տակ։ Ավստրիայի ժառանգության համար պատերազմի ([[1740]]-[[1748]]) ընթացքում սիլեզիաի մեծ մասը (բացի հարավային իշխանություններից) գրավել է Պրուսիան։ Դրանից հետո ուժեղացել է դեռևս միջնադարում սկսված Սիլեզիաի գերմանացումը, սակայն 19-րդ դարում ևս Սիլեզիաի բնակչության զգալի մասը դեռես պահպանում էր լեհական ազգային պատկերը։
 
[[1742]] թվականից ավստրիական Հաբսբուրգների տիրապետության տակ էին միայն սիլեզիաի հարավային իշխանությունները, որոնք Ավստրո-Հունգարիայի տրոհումից ([[1918]]) հետո մտան [[Չեխոսլովակիա]]յի կազմի մեջ։ [[1793]] թվականին և [[1844]] թվականին Սիլեզիաում տեղի են ունեցել ջուլհակների ապստամբություններ։ Լեհական պետականության վերականգնումից (1918) հետո Սիլեզիայի աշխատավորները պայքարել են Լեհաստանի հետ վերամիավորվելու համար (ապստամբություններ [[1919]], [[1920]], [[1921]] թվականին), սակայն գերտերությունների դիմադրության պատճառով Լեհաստանին է անցնում ([[1922]]) Վերին Սիլեզիայի միայն 1/3 մասը։
 
[[1938]]-[[1939]] թվականին ողջ երկրամասն ընկնում է [[Նացիստական Գերմանիա]]յի իշխանության տակ։ 1945 թվականին երկրամասն անցնում է [[Խորհրդային միություն|խորհրդային Միության]] տիրապետության տակ։
 
Պոտսդամի կոնֆերանսով ([[1945]]) որոշվում է որոշեց Լեհաստանի արևմտյան սահմանը՝ Օդեր և Նայսե գետերով և համապատասխանաբար Սիլեզիաի մեծ մասով փոխանցել Լեհաստանին։
{{Լեհաստան-անավարտ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=10|էջ=362}}