«Ազոտ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (- <ref +<ref) |
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 88.
Շուտով ֆրանսիացի քիմիկոս [[Անտուան Լորան Լավուազիե|Անտուան Լավուազիեն]] եկավ եզրակացության, որ այդ «խեղդող» գազը մտնում է մթնոլորտի բաղադրության մեջ և անվանեց այն «azote» ({{lang-el|ἄζωτος}} (ազոտոս), անկենդան)։ [[1784]] թվականին անգլիացի քիմիկոս Հենրի Կավենդիշը բացահայտեց ազոտի առկայությունը սելիտրայում (այստեղից գալիս է ազոտի լատինական անվանումը, որն առաջարկվել է ֆրանսիացի քիմիկոս [[Ժան Անտուան Շապտալ]]ի կողմից [[1790]] թվականին իր «Քիմիական տարրեր»<ref>{{cite book|author=Chaptal, J.A.|title=Élémens de chimie|year=1790|volume=1|pages=126|url=http://archive.org/stream/elmensdechimie01chap#page/126/mode/2up}}</ref> գրքում։
== Անվան ծագում ==
Մոտ 200 տարի առաջ գիտնականները հայտնաբերեցին, որ մթնոլորտում պարունակվում է այնպիսի մի գազ, որը պիտանի չէ շնչառության համար և չի նպաստում այրմանը։ Պարզվեց նաև, որ [[մթնոլորտ]]ը հիմնականում (4/5 մասով) կազմված է այդ գազից։ Նոր հայտնաբերված գազն անվանեցին «ազոտ»: Սովորական լաբորատորպայմաններում ազոտը «չէր ցանկանում» միանալ ուրիշ տարրերի հետ։ Սակայն շուտով հայտնի դարձավ, որ բնության մեջ ազոտը հաճախ հանդիպում է ուրիշ տարրերի հետ միացություններ կազմած, գոյացնելով, օրինակ, ''բորակ'': Սա մարդուն հայտնի էր վաղուց և օգտագործվում էր դաշտերը պարարտացնելու համար։ Այստեղից էլ առաջացել է ազոտի լատիներեն անվանումը «նիտրոգենիում», հայերեն՝ բորակածին։
«Ազոտ» անունը, ամենատարածված անվանումն է, նշանակում է «անկենդան»:
== Բնության մեջ
[[Բնություն|Բնության]] մեջ ազատ (մոլեկուլային) վիճակում ազոտը մտնում է մթնոլորտային օդի բաղադրության մեջ (ծավալային՝ 78.09% և զանգվածային՝ 75.6%), իսկ կապված վիճակում՝ երկու սելիտրաների. [[նատրիում]]ի նիտրատ (NaNO<sub>3</sub>, հանդիպում է [[Չիլի]]ում, այստեղից էլ անվանումը՝ չիլիական սելիտրա), [[կալիում]]ի նիտրատ (KNO<sub>3</sub>, հանդիպում է [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում՝]] հնդկական սելիտրա) և մի շարք այլ միացությունների տեսքով։
Տող 123.
կամ հետևյալ եղանակով՝
: <math>\mathsf{NH_4NO_2 \rightarrow N_2 \uparrow + 2H_2O }</math>
* Եվս մեկ լաբարատոր եղանակ ազոտի ստացման. կալիումի երկքրոմատի տաքացումով և [[ամոնիումի սոլֆատ]]ով՝
:: <math>\mathsf{K_2Cr_2O_7 + (NH_4)_2SO_4 \rightarrow (NH_4)_2Cr_2O_7 + K_2SO_4}</math>
:: <math>\mathsf{(NH_4)_2Cr_2O_7 \rightarrow N_2 \uparrow + Cr_2O_3 + 4H_2O}</math>
* Իսկ ավելի մաքուր ազոտ կարելի է ստանալ [[անօրգանական պարարտանյութեր]]ի քայքայումով՝
:: <math>\mathsf{2NaN_3 \rightarrow 2Na + 3N_2 \uparrow}</math>
Տող 177.
Միացություններում ազոտը ցուցաբերում է −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5 օքսիդացման աստիճաններ․
* '''Ազոտի միացությունները -3 [[օքսիդացման աստիճան]]ում''' են նիտրիդների հետ, որոնցից գործնականում ամենակրևորը ամոնիակն է,
* '''Ազոտի միացություններին -2 օքսիդացման աստիճանը''' քիչ է բնորոշ՝ ներկայացված են պերնիտրադներով, որոնցից ամենակարևոր ջրածնի պերենիտրադն է N<sub>2</sub>H<sub>4</sub> կամ հիդրազին,
* '''Ազոտի միացություններն -1 օքսիդացման աստիճանն''' ունեն NH<sub>2</sub>OH (հիդրօքսիլամինի) միացությունում
* '''Ազոտի միացություններն +1 օքսիդացման աստիճանն''' ունեն ազոտի(I) օքսիդում՝ N<sub>2</sub>O (ազոտի օքսիդ, ծիծաղեցնող գազ)
* '''Ազոտի միացություններն +2օքսիդացման աստիճանն''' ունեն ազոտի(II) օքսիդում՝ NO(ազոտի մոնօքսիդ)
* '''Ազոտի միացություններն +3 օքսիդացման աստիճանն''' ունեն ազոտի(III) օքսիդում՝ N<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, ազոտային թթու, ազոտի եռակի ֆտորիդ (NF<sub>3</sub>)
* '''Ազոտի միացություններն +4 օքսիդացման աստիճանն''' ունեն ազոտի(IV) օքսիդում՝ NO<sub>2</sub> (ազոտի երկօքսիդ, դարչնագույն գազ)
* '''Ազոտի միացություններն +5 օքսիդացման աստիճանն''' ունեն ազոտի(V) օքսիդում՝ N<sub>2</sub>O<sub>5</sub>, ազոտական թթուն և աղերը, նիտրատի։
== Կիրառություն ==
| |||