«19-րդ դար»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''19–րդ դար''' (1 հունվար 1801&nbsp;թվականից – 31 դեկտեմբեր 1900) դար, որը համաշխարհային պատմության մեջ նշանավորվեց [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանական]], [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Առաջին]] և [[Երկորդ ֆրանսիական կայսրություն|Երկորդ Ֆրանսիական]], [[Ուշ կայսերական Չինաստան|Չինական]]<ref>Տես [[Քինգ դինաստիա]]; By 1900, mass civil disorder had begun and continuously grown till their ultimate downfall in 1911.</ref>, [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական]] և [[Մեծ Մողոլների կայսրություն|Մողոլյան]] կայսրությունների անկմամբ։ Արդյունքում հզորացան [[Բրիտանական կայսրություն]]ը, [[Ռուսական կայսրություն]]ը, [[ԱՄՆ|Միացյալ նահանգներնահանգները]]ը, [[Գերմանական կայսրություն]]ը, [[Երկորդ ֆրանսիական գաղութական կայսրություն]]ը և [[Ճապոնական կայսրություն]]ը, բրիտանացիների առավելությամբ 1915 թվականից։ [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիական կայսրության]] պարտությունից հետո, նրա հակառակորդ դաշնակիցները՝ Բրիտանական և Ռուսական կայսրությունները դարձան աշխարհի ուժեղագույն տերությունները։ Ռուսները նվաճեցին կենտրոնական և հեռավոր արևելյան Ասիան։ Բրիտանական կայսրությունը արագորեն հզորացավ դարի առաջին կեսին՝ բվաճելով Կանադան, Ավստրալիան, Հարավային Աֆրիկան և գերբնակեցված Հնդկաստանը, բացի այդ դարի վերջին երկու տասնամյակին Աֆրիկան։ Դարի ավարտին Բրիտանական կայսրությունը վերահսկում էր աշխարհի ցամաքային տարածքի մեկ հինգերորդ մաստ և բնակչության մեկ քառորդ մասը։ Նապոլեոնական ժամանակաշրջանից հետո ստեղծվեց [[Pax Britannica]]-ն, որը օգնեց առևտրին։

Առաջին էլեկտրական սարքավորումները ստեղծվեցին 19–րդ դարում, որը սկսվեց էլեկտրական [[ռելե]]ի ստեղծմամբ 1835 թվականին, [[հեռագիր]]ը և [[Մորզեի այբուբեն]]ը 1837 թվականին, առաւին հեռախոսային զանգը 1876 թվականին<ref>{{cite web|url=http://www.americaslibrary.gov/jb/recon/jb_recon_telephone_1.html|title=The First Telephone Call|publisher=}}</ref>, իսկ առաջին էլեկտրական լամպը 1878 թվականին<ref>{{cite web|url=http://www.wired.com/2009/12/1218joseph-swan-electric-bulb/|title=Dec. 18, 1878: Let There Be Light — Electric Light|date=18 December 2009|work=WIRED}}</ref>:։

19–րդ դարը գիտական հայտնագործությունների ժամանակաշրջան էր, որոնք ահռելի արդյունք ունեցան մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի, քիմիայի, կենսաբանության, էներգետիկայի և մետալուրգիայի ոլորտներում և հող հանդիսացան 20-րդ դարի մեծագույն հայտնագործությունների համար<ref>[http://web.archive.org/web/20070105005042/http://corporate.britannica.com/press/inventions.html Encyclopædia Britannica's Great Inventions]. ''Encyclopædia Britannica''.</ref>:։ [[Արդյունաբերական հեղափոխություն]]ը սկսվեց Մեծ Բրիտանիայում և սփռվեց դեպի մայրցամաքային Եվրոպա, Հյուսիսային Ամերիկա և Ճապոնիա<ref>{{cite web|url=http://americanhistory.about.com/od/industrialrev/a/indrevoverview.htm |title=The United States and the Industrial Revolution in the 19th Century |publisher=Americanhistory.about.com |date=2012-09-18 |accessdate=2012-10-31}}</ref>:։