«Տելուր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →Բնության մեջ: +{{աղբյուր}}, փոխարինվեց:  < → < oգտվելով ԱՎԲ |
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 91.
Տլուրը հազվագյուտ տարր է․ պարունակությունը [[երկրակեղև]]ում 1•10<sup>−7</sup> % ըստ զանգվածի<ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=Глинка Н. Л.|заглавие=Общая химия|место=М.|издательство=«Химия»|год=1977, переработанное|страницы=395|страниц=720}}</ref> (տարածվածությամբ 75-րդը)։ Ցրված է [[մագմա]]յին [[ապարներ]]ում և [[կենսոլորտ]]ում։
Հանդիպում է [[պիրիտ]]ում, [[Ծծումբ|ծծմբի]], [[արծաթ]]ի, [[Ոսկի|ոսկու]], [[կապար]]ի հանքանյութերում։ Առաջացնում է մոտ 40 [[միներալ]]՝
* կալավերիտ - AuTe<sub>2</sub>,
* ալտաիտ - PbTe
* տետրադիմիտ Bi<sub>2</sub>Te<sub>2</sub>S և այլն։
Տելուրը բուսական և կենդանդանական [[հյուսվածքներ]]ի մշտական բաղադրիչներից է։ Մարդու օրգանիզմ է ներմուծվում կերակրի և ջրի հետ (օրական 0,6 մգ), արտաթորվում է հիմնականում (80 %) [[մեզ]]ի հետ։ Տելուրը և նրա միացությունները խիստ թունավոր են․ կասեցնում են [[կաթնասուններ]]ի աճը, նպաստում մազաթափությանը<ref>{{Cite journal|url = http://ajplegacy.physiology.org/cgi/pdf_extract/211/1/6|pmid = 5911055|journal = AJP – Legacy|title = Comparative metabolism of selenium and tellurium in sheep and swine|volume = 211|issue = 1|pages = 6–10|author = Wright, PL|author2 = B|year = 1966}}</ref><ref>{{Cite journal|doi = 10.1007/BF01726117|title = Tellurium-intoxication|year = 1989|last1 = Müller|first1 = R.|last2 = Zschiesche|first2 = W.|last3 = Steffen|first3 = H. M.|last4 = Schaller|first4 = K. H.|journal = Klinische Wochenschrift|volume = 67|pages = 1152–5|pmid = 2586020|issue = 22}}</ref><ref>{{Cite journal|doi = 10.1007/BF02785282|title = Biochemistry of tellurium|first = Andrew|last = Taylor|journal =Biological Trace Element Research|volume = 55|issue = 3|year = 1996|pages =231–239|pmid = 9096851}}</ref>։
Տող 115.
|| [[Պատկեր:Altaite-170095.jpg|x100px]]<br />[[Ալտաիտ]]<br />PbTe<br />
|| [[Պատկեր:Sylvanite-105026.jpg|x100px]]<br />[[Սիլվանտիտ]] <br />(Au,Ag)Te<sub>2</sub><br />
|| [[Պատկեր:Tetradymite-220545.jpg|x100px]]<br />[[Տետրադիմիտ
|| [[Պատկեր:Zemannite-77637.jpg|x100px]]<br />Mg<sub>0,5</sub>ZnFe[TeO<sub>3</sub>]<sub>3</sub>•4,5 H<sub>2</sub>O<br />
|-
|}
== Ստացում և արտադրություն ==
[[Պատկեր:World Tellurium Production 2006.svg|մինի|340px|2006 թվականին տելւրի արդյունաբերությունը ամբողջ աշխարհում]]
{| class="wikitable sortable float-right" style="text-align:center;"
Տող 161.
Կիսահաղորդիչ է, արգելված գոտու լայնությունը 0,34 էվ։ Մաքուր Տելուրը p-տեսակի կիսահաղորդիչ է (-100 °C-ից ցածր՝ ո)<ref name="bse">''Теллур'' — статья из [[Большая советская энциклопедия|Большой советской энциклопедии]]</ref>։
Քիմիմիական հատկություններով նման է ծծմբին և [[սելեն]]ին (ունի ավելի լավ արտահայտված մետաղական հատկություններ)։
<center>
{| class="wikitable sortable float-right" style="text-align:center;"
Տող 176.
Տաքացնելիս օքսիդանում է օդում։
Թթվածնում այրվում է և առաջացնում TeO<sub>2</sub> (ջրում վատ լուծվող, սպիտակ բյուրեղական նյութ է, լուծվում է ալկալիներում և [[թթուներ]]ում)։
:: <math>\mathsf{Te + O_2 \rightarrow TeO_2}</math>
Տելուրային թթուն (Н<sub>2</sub>ТеO<sub>3</sub>) թույլ թթու է։ Տելուրի (VI) օքսիդը՝ ТеО<sub>3</sub> թթվային է, տաքացնելիս (400 °С) քայքայվում է։ Տելուրի (II) օքսիդը՝ ТеО գոյություն ունի 1000 °C-ից բարձր ջերմաստիճաններում (գազ է)։
| |||