«Կոկորդի քաղցկեղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{wiki}}

 

Կոկորդի քաղցկեղն ունի զարգացման 0,1,2,3,4 ստադիաներ: Շատ հաճախ քաղցկեղը հայտնաբերվում է 2-րդ և 3-րդ ստադիաներում, որի ժամանակ ախտահարված է լինում գրեթե ողջ կոկորդը:

Լարինգոէկտոմիան հիմնավորված օնկոլոգիական միջամտություն է, որի արդյունքում հիվանդները զրկվում են մարդկանց հետ հաղորդակցումից, նկատվում է հոգեկան ծանր վիճակ, և այս ամենը համարվում է գլխավոր պատճառ, որ հիվանդները հրաժարվում են վիրաբուժական միջամտությունից: Վիրաբուժական միջամտությունից բացի հիվանդներն անցնում են նաև քիմիոթերապիայի և ճառագայթային թերապիաների կուրսեր, որոնք տալիս են մեծ արդյունք:

Այժմ գոյություն ունեն ձայնի վերականգման 3 հիմնական մեթոդ` լոգոպեդական, վիրաբուժական, էլեկտրոկոկորդ: Այս մեթոդներից յուրաքանչյուրն ունի իր դրական և բացասական կողմերը:

Լոգոպեդական մեթոդը համարվում է ամենահայտի մեթոդը և չի պահանջում ավելորդ հարմարվածության առաջացում: Հայտնի է, որ կերակրափողի չափսը մեծ չէ և կազմում է 80-120 մլ: Այս քանակության օդը հիվանդին ֆոնացիայի համր չի բավականացնում: Այս մեթոդին տիրապետելու համար մեծ խոչընդոտ է համարվում ֆարինգոսպազմը` նկատվում է հիվանդների 11-15 %-ի մոտ:

 

 

 

 

 

Ներկա ժամանակներում բազմաթիվ հետազոտություններ փաստեցին, որ կոկորդի քաղցկեղի առաջացման պատճառ է հանդիսանում ալկոհոլի չարաշահումը, ինչպես թունդալկոհոլային, այնպես էլ թույլալկոհոլային խմիչքները: Հետազոտությունները ապացուցել են, որ քաղցկեղի առաջացման ռիսկը պայմանավորված է ալկոհոլի քանակով և օգտագործման հաճախականությամբ:

 

Կոկորդի քաղցկեղի առաջացման պատճառներն են`

 

Հաճախ կոկորդի քաղցկեղով մարդիկ մահանում են քաղցկեղի հայտնաբերումից1-2 տարի անց, քանի որ հրաժարվում են վիրահատությունից` չցանկանալով զրկվել ձայնից: Կոկորդի առաջին վիրահատությունը կատարվել է 1873 թվականին: Այդ ժամանակից անհրաժեշտություն է առաջացել գտնել մեթոդ ձայնի վերականգման համար: Ռուսաստանում Ս. Լ. Տապտապովանկատարել է բժշկափորձագիտական հետազոտություն և ստեղծեց մեթոդւկա, որի միջոցով ստեղծվում է կերակրափողային ձայն` կոկորդի հեռացումից հետո: Ռուսաստանում ամեն օր ախտորոշվում են կոկորդի քաղցկեղով 55000 դեպք և որոմց անհրաժեշտ է կոկորդի հեռացում:

 

Սկզբնական շրջանում կոկորդի քաղցկեղի ժամանակ սիմպտոմներ ի հայտ չեն գալիս, երբ սիմպտոմներն ի հայտ են գալիս դա արդեն վկայում է քաղցկեղի մեծացման մասին:

Հիվանդության առաջին ախտանիշը կոկորդում ցավի առկայությունն է և ձայնի խռպոտությունը: Որոշ ժամանակ այդ սիմպտոմներին միանում է դիսֆագիա` դժվարություն կլման ժամանակ, հազ, արյուն թքում, տհաճ հոտ բերանում, հնարավոր է լսողության վատացում, լիմֆատիկ հանգույցների աճ:

Այս կամ այն սիմպտոմի առկայությունը կախված է ուռուցքի տեղակայումից: Եթե քաղցկեղը ձևավորվում է ըմպանի վերին հատվածում, ապա գերակշռում է կոկորդի ցավը` նման անգինայի: Ըմպանի վնասվածության դեպքում հիվանդը զգում է ատամների ցավ, նրանք սկսվում են թափվել և ուղեկցվում է ըպանի քաղցկեղով: Եթե ուռուցքը հայտնաբերվել է կոկորդում` ձայնալարերի մոտ, ապա առաջին հերթին հիվանդը ուշադրություն է դարձնում ձայնի փոփոխմանը` մինչև աֆոնիա: Կարող է առաջանալ կոկորդում ջերմության զգացում, դժվարություն շնչառության ժամանակ: Սիմպտոմների ի հայտ գալը, որը շարունակվում է 2-3 շաբաթ, հարկավոր է դիմել օտորինոլարինգոլոգի, որը կնշանակի անհրաժեշտ հետազոտություններ և կդնի ճիշտ դիագնոզ: Այդ հետազոտությունները իրենց մեջ ներառում են լարինգոսկոպիա, ֆիբրոլարինգոսկոպիա, ռենտգենային հետազոտություն, համակարգչային տոմոգրաֆիա:

Չարորակ ուռուցքների շարքում կոկորդի քաղցկեղը համեմատաբար ավելի տարածված է: Չարորոկ ուռուցքների հեռացումը խանգարում է հիվանդներին շնչառության ժամանակ և կորում է ձայնը պահպանվելով արտիկուլաթիոն ապարատի ճկունությունը և խոսքի նևրոֆիզիոլոգիական մեխանիզմները: Խոսքային հաղորդակցումը կարող է վերականգնվել միայն պսևդոձայնի առաջացման դեպքում: Կեղծ ձայնի ստեղծման համար անհրաժեշտ է նոր հմտություն կերակրափողում` վզի 5-6 ողերի շրջանում: Հիվանդը դեռևս նախավիրահատական շրջանում` դիագնողի դրումից հետո, երբ որոշվում է վիրահատության անհրաժեշտությունը, պետք է իմանան, որ հնարավոր է ձայնի վերականգնում և հետվիրահատական շրջանում անհրաժեշտ է լոգոպեդական պարապմունքներ:

 

Պետք է դիմել բժշկի`օտորինոլարինգոլոգի, եթե ձայնի մեջ նկատվում է խռպոտություն, կոպտություն, եթե վզի վրա ի հայտ են գալիս ուռած լիմֆատիկ հանգույցները, թքի մեջ արյուն: Ըմպանի ուսումնասիրման ժամանակ նա արդեն կարող է զգուշացնել քաղցկեղի առկայության մասին: Բայց հաստատման համար անհրաժեշ է կատարել մի շարք հետազոտություններ:

 

 

 

 

Կոկորդի քաղցկեղի բուժումը իր մեջ ներառում է ճառագայթային թերապիա, քիմիոթերապիա, վիրաբուժական միջամտություն, ինչպես նաև սիմպտոմատիկ բուժում, որը իրականացվում է բուժող բժշկի կողմից տարբեր իրավիճակներում: Նրա համար, որ կոկորդի քաղցկեղը հայտնաբերվի վաղ ստադիայում, անհրաժեշտ է առաջին իսկ կասկածի ժամանակ այցելել բժիշկ-ուռուցքաբանի: Դրա համար անհրաժեշտ է դիմել մասնագիտացված ուռուցքաբանական հաստատություններ:

 

Այժմ կոկորդի վիրահատությունից հետո ձայնի վերականգման կարիք ունեն մոտ 2500 հազար մարդ (տարեկան):

Կախված քաղցկեղի ստադիայից և տեսակից քիմիոթերապիայի միջոցով կարելի է.

 

 

Որոշ դեպքերում քիմիոթերապիան օգտագործվում է որպես բուժման եզակի մեթոդ, առանց որևէ այլ մեթոդի կիրառման: Սակայն քիմիոթերապիային հաճախ զուգակցվում են վիրաբուժական և ճառագայթային մեթոդների հետ: Որպես կանոն քիմիոթերապիայի համակցվածությունը այլ մեթոդների հետ բարձրացնում է բուժման արդյունավետությունը:

Քիմիոթերապիայի այլ մեթոդների հետ համակցվածության դեպքում հնարավոր է.

 

 

Քիմիոթերապիան տարբեր կերպ է ազդում տարբեր մարդկանց վրա: Ինքնազգացողությունը քիմիոթերապիայի ժամանակ կախված է հիվանդի վիճակից, քաղցկեղի տեսակից, ուռուցքի զարգացման ստադիայից, պրեպարատների տեսակի օգտագործումից և դրանց դոզայից: Բժիշկը չի կարող իմանալ, թե ինչպես կանցնի բուժումը:

 

Վիրաբուժական միջամտությունը իրենից ներկայացնում է վիրահատություն, որի ժամանակ հեռացվում է ուռուցքը, կոկորդի որոշ մասը, որտեղ տեղակայված է ուռուցքը, կամ ողջ կոկորդը: Տարբերում են կոկորդի քաղցկեղի վիրահատման մի քանի տեսակներ: Այս կամ այն մեթոդի ընտրությունը կախված է կոկորդի քաղցկեղի ստադիայից, չափսերից, ուռուցքի տեղակայման աստիճանից:

Տոտալ լարինգոէկտոմիա-այս վիրահատության ժամանկա հեռացվում է ողջ կոկորդը:

Մասնակի լարինգոէկտոմիա-սրա ժամանակ հեռացվում է կոկորդի մի մասը, որտեղ տեղակայված է ուռուցքը:

Կորդէկտոմիա-այս վիրահատության ժամանակ հեռացվում են ձայնալարերից մեկը կամ երկուսը:

 

Նորմայում մարդու խոսքը ապահովվում են ձայնալարերի տատանման և օդի արտաշնչման արդյունքում: Ձայնալարերի հեռացումից հետո նորմալ ձայնի պահպանումը անհնար է: Գոյություն ունի ձայնի վերականգման 3 հիմնական միջոց: Ձայնալարերի հեռացման դեպքում կերակրափողային խոսք, տրախեակերակրափողային և էլեկտրոկոկորդ: Այս բոլոր մեթոդները օգտագործում են ըմպանը, քիմքը, լեզուն, ատամները և շուրթերը վիբրացիայի առաջացման համար, որոնք ձևավորում են խոսքը:

Կերակրափողային խոսք- սա հատուկ տեխնիկա է, որը ստեղծում է ձայն կերակրափողի օգնությամբ: Այս տխնիկային տիրապետելը ունի որոշ դժվարություններ, սակայն չի պահանջում հավելյալ վիրահատություններ:

Էլեկտրոկոկորդ- սա հատուկ սարք է, որը տեղադրվում է վզի առջևի վերին մասում, որի միջոցով սետղծվում է ձայն` կեղծ, մեխանիկական: Էլոկտրոկոկորդը հիվանդների մեծամասնությանը տիրապետել խոսքի: Սակայն ձայնի տեմբրը նման է ռոբոտի ձայնի և թողնում է տհաճ տպավորություն: Հիվանդները հաճախ ամաչում են իրենց այդ ձայնից և հրաժարվում այդ կերպ հաղորդակցվել:

Տրախեոկերակրափողային-դա հատուկ փական է, որը տեղադրվում է վիրահատական ճանապարհով տրախեայի և կերակրափողի միջև: Այդ փականը արտաշնչման ժամանկա առաջացնում է օդի տատանում` առաջացնելով ձայն:

Որոշ դեպքերում վիրահատության ժամանակ բժիշկը տեղադրում է տրախեոստոմ` լրացուցիչ ակոսիկ վզի առջևի մասում, որի միջոցով օդը ներթափանցում է թոքեր:

 

Հիվանդները վիրահատությունից և ճառագայթային թերապիայից հետո ստանան լոգոպեդական օգնություն` ձայնի վորականգման համար: Ճառագայթային թերապիայի ժամանակ լոգոպեդական աշխատանքները արգելվում են: Լոգոպեդական աշխատանքները սկսելու համար անհրաժեշտ է ունենալ օտորինոլարինգոլոգի եզրակացությունը չարորոկ ուռուցքների, մետաստազների մասին: Կոկորդի ախտահարվածության դիագնոստիկան և բուժումը օտորինոլարինգոլոգիայի դժվարին խնդիրներից է, ինչպես նաև լոգոպեդիայի այնպիսի բաժնի, որը կոչվում է ֆոնոպեդիա:

 

Անցած դարի սկզբինկերակրափողային ձայնի մեխանիզմն ու տեխնիկաներ ը նկարագրել է Մ. Սերամանը: Ողջ աշխարհում ամեն օր կոկորդի քաղցկեղով հիվանդանում է ~ միլիոն մարդ, որոնք չեն հետևում քաղցկեղային հիվանդություններին:

20-25 տարի առաջ Հունաստանում խոսք անգամ չէր կարող լինել կոկորդի հեռացումից հետո ձայնի վերականգման համար, քանի որ այդպիսի վիրահատությունները կատարվում էին հազվադեպ և նրանց ձայնի վերականգման համար մեթոդներ չկային: Վերջին տասնամյակներում ինչպես Հունաստանում, այնպես էլ ողջ աշխարհում մեծացել է քաղցկեղով հիվանդների թիվը, ինչպես նաև կոկորդի քաղցկեղով:

Կոկորդի հեռացումը իր մեջ ներառում է մի շարք պաթոլոգիական փոփոխություններ.

Այս մարդիկ կտրվում են իրենց շրջապատից` չզգալով իրենց հասարակության լիարժեք անդամ:

 

 

 

1-ին փուլ-Նախապատրաստական: Ուսումնասիրվում է հիվանդի հոգեկան վիճակը, անցկացվում է հոգեթերապիա: Այս փուլում կատարվում են շնչառական վարժություններ`

 

2-րդ փուլ- Պսևդոձայնի ձևավորում և կերակրափողային ձայնի ստեղծում: Որի ժամանակ կիրառվում են մի քանի վարժություններ`

 

3-րդ փուլ- Այս փուլում տեղի է ունենում կերակրափողային ձայնի ավտոմատիզացիա: Հիվանդին խնդրում են արտաբերել կարճ արտահայտություններ: Հետզհետե խոսքը դառնում է պարզ և հասկանալի:

Ձայնարտաբերության ճիշտ դաստիարակումը անց է կացվում սովորական կորեկցիոն մեթոդներով: Կարևորը օդի հոսքի ուղղության մշտական հսկումն է: Դժվար դեպքրում կարելի է կիրառել քթանցքների ժամանակավոր սեղմում, որի ժամանակ հնչյունն արտասանվում է առավել հնչելի ու ցայտուն:

 

 

4-րդ փուլ- Տեղի է ունենում կերեկրափողային ձայնի ձևավորում:

 

 

Այժմ ողջ աշխարհում կոկորդի հեռացումից հետո տարածված է ձայնային պրոթեզավորումը: Ձայնային պրոթեզավորումը ստեղծվել է 1980 թվականին ամերիկացի լարինգոլոգների և ֆոնիատորների կողմից և հիմնովին մտել կիրառության մեջ աշխարհի գրեթե բոլոր օնկոլոգիական հաստատություններում: Որի համար տրախիայի և կերակրափողի վերին հատվածում փոսիկ, անչք են առաջացնոմ: Ձայնային պրոթեզը թույլ է տալիս արտաշնչման ժամանակ ճդը ուղղել տրախիայից կերակրափող, որի արդյունքում առաջանում է կերակրափողի պատի և ըմպանի ներքին հատվածի տատանումներ: Այս եղանակով առաջանում է ձայն: Ձայնի բարձրությունը, էմոցիոնալությունը, որակը հիվանդներին թույլ է տալիս ազատ շփվել շրջապատողների հետ:

Այս մեթոդին տիրապետելը բավականին հեշտ է: Հիվանդների 90%-ը բարեհաջող է անցնում ձայնի վերականգնումը այս մեթոդի օգտագործման շնորհիվ:

Ձայնային պրոթեզավորումն կարող է իրականացվել անմիջապես վիրաբուժական միջամտության ժամանակ: Ձայնային պրոթեզի օգտագործման միջին ժամանակահատվածը 6 ամիս է, որից հետո ձայնայն պրթոեզը փոխարինվում է նորով: Այս մեթոդը ևս ունի թոեություններ:

Մագնիսային փականները բավականին թանկ են և այդ պատճառով շատ հիվանդներ մագնիսային փականի փոխարեն օգտագործում են իրենց մատը:

 

Հյուսիսային Իրանում իրականացված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ չափազանց տաք թեյի կանոնավոր օգտագործումը էապես ավելացնում է կերակրափողի քաղցկեղի առաջացման հավանականությունը:

 

 

Հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա հեղինակները խորհուրդ են տալիս թեյը խմել ոչ շուտ, քան այն եռալուց 4 րոպե անց:

 

Գազարը ոչ միայն օգտակար է տեսողության համար, այլև կարող է նվազեցնել սրտանոթային հիվանդությունների առաջացման հավանականությունը, ինչպես նաև պաշտպանել քաղցկեղից: Գիտնականները հավաստում են, որ ամբողջ խնդիրը կարոտինիդների մեջ է` հակաօքսիդանտների մի խումբ, որոնք նաև առկա են դդումի մեջ:

 

Խրոնիկ հիվանդությունները, ինչպիսիք են սրտի հիվանդությունները և քաղցկեղը, հարուցվում են ԴՆԹ-ի, սպիտակուցների և ճարպերի թթվածնային վնասվածքով: Բացահայտվել է, որ կարոտինոիդները, ներառյալ բետա-կարոտինը, ալֆա-կարոտինը և լիկոպինը, արգելակում են այդ վնասը;