«Կիմոնո»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կիմոնո''' ({{lang-ja|着物}}, ''կիմոնո'', «հագուստ»; {{lang-ja|和服}}, ''վաֆուկու'', «ազգային հագուստ»), [[Ճապոնիա]]յի ավանդական հագուստ։   [[XIX դար]]ի կեսերից համարվում է ճապոնական «ազգային հագուստ»: 

# '''կիմոնո'''  (着物) — հանդերձանք<ref>Կիմոնո բառը՝ «着物» բաղկացած է «着» (''կի''  — հագուստ, հանդերձանք) և «物» (''մոնո''  — իր) նշաններից:</ref>

Դրանցից ամենահինը առաջին տարբերակն է։ XIX դարի կեսերին Ճապոնիայի արևմտականացման  սկզբին, նրանց թույլատրվեց հագնել ցանկացած  [[հագուստ]]:  Դեռևս XVI դարում [[Պորտուգալիա|պորտուգալացի]] միսիոներներ  [[Հիսուսի միաբանություն|ճիզվիտները]], Եվրոպայում հաշվետությունների ժամանակ, հաղորդեցին, որ ճապոնացիները հագուստը անվանում '''կիմոնո''' (kimono) բառով։ Այդ անվանումը տարածվեց շատ օտար լեզուներում։ Թեև ճապոնացիները ''  կիմոնո ''բառով նկատի ունեին թանկարժեք հագուստը, սակայն Եվրոպայում և Ամերիկայում այդ բառով նկատի ունեին հենց ճապոնական հագուստը։

XIX դարի վերջում, Ճապոնիայում ավելացավ [[Արևմուտք (քաղաքականություն)|արևմտական]] ոճի հագուստ կրողների թիվը։  Արևմտյան և ճապոնական զգեստների տարբերությունան պատճառով, ճապոնացիները ստիպված էին ''«կիմոնո»'' բառին հակտացնել ընդհանուր հասկացություն։ Առաջացավ ավանդական հագուստը նշելու նոր բառ՝  ''«վաֆուկու»''<ref>Ճապոներենում նշանակում է «արևմտյան հագուստ» (洋服):</ref> Մինչև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի  ավարտը, այդ բառը դարձավ հիմնական, ճապոնական ավանդական հագուստը մատնանշելու համար։  Սակայն հետպատերազմյան շրջանում, ամերիկյան հասկացությունների ազդեցության տակ, ''«կիմոնո»'' բառը դարձավ ''«վաֆուկու»'' տերմինի հոմանիշը։ 

Համապատասխանաբար, ժամանակակից [[ճապոներեն]]ում ''«կիմոնո»''  բառը, ստացել է երկու նշանակություն։  Լայն իմաստով, դա նշանակում է ցանկացած հագուստ, իսկ նեղ իմաստով՝ ''վաֆուկուի'' տեսակ։

Հնագիտական գյուտերը ճապոնական կղզախմբերում հաստատում են այն թեզը, որ  [[ճապոնացիներ]]ը  հագնում էին կանեփից պատրաստված պարզ հագուստներ Ձյումոնի դարաշրջանում։  Առաջին հազարամյակի սկզբից մինչ մ.թ.ա,  մայրցամաքային նորաձեւության ազդեցության տակ, Ճապոնիայում հայտնվել են կորեա-մանչժուրական տեսակի հագուստներ։

Ամենավաղ կիմոնոները, որոնք հայտնվել են մեր թվարկության հիգերորդ դարում, շատ նման են հանֆույին՝ չինական ավանդական հագուստին։ Ութերորդ դարում չինական նորաձևությունը փոխվում է, նմանվելով ժամանակակից կանացի հագուստներին։ Հեյան դարաշրջանում (794-1192) կիմոնոն ավելի ոճավորվեց, թեև շատերը դեռ դրա վրայից հագնում էին երկայնափեշ։ Մուրոմատի դարաշրջանում  (1392-1573), կոսոդե-կիմոնոն, որը առաջ համարվում էր ներքնզգեստ, սկսեցին կրել առանց դրա վրայից հակամա տաբատի, դրա համար հայտնվեց կոսոդեյի օբի գոտին։  Էդո դարաշրջանում (1603-1867) թևքերի երկարությունը մեծացավ, հատկպեդ ավելի ձգվեց չամուսնացած կանանց մոտ։  Օբին ավելի լայն դարձավ, հայտնվեց այն կապելու տարբեր ձևեր։ Այդ ժամանակվանից կիմոնոյի տեսքը գրեթե անփոփոխ մնաց։

[[19–րդ դար]]ի երկրորդ կեսին, Մեյձի դարաշրջանում, արևմտականացումը հանգեցրեց ճապոնական հագուստի հեղափոխությանը։  Եվրոպական նորաձևությունը սկսեց դուրս մղել ճապոնական ավանդական զգեստը։ Այս գործընթացը աստիճանական և մակերեսային էր մինչև [[1945]] թվականը, անդրադառնալով միայն կառավարող խավին։  Սակայն հասարակ ճապոնացիների ապրելակերպի «ամերիկանացումը» հանգեցրեց նրան, որ կիմոնոն դուրս մղվեց առօրյա կյանքից։ 

Կիմոնոն հիշեցնում է Т-աձև խալաթ։  Նրա երկարությունը կարող է տարբեր լինել։ Հագուստը մարմնին ամրացնում են ''օբի'' գոտիով  (帯), որը գտնվում է իրանի վրա։  Եվրոպական [[կոճակ]]ների փոխարեն  օգտագործում են փոքրիկ գոտիներ և առասանակներ։ Կիմոնոյի ամենակարևոր առանձնահատկությունը ''սոդե'' թևքերն են  (袖), որոնք, որպես կանոն, շատ ավելի լայն են ձեռքերի հաստությունից։  Նրանք ունեն պարկանման ձև։ Թևքերի  անցքը միշտ հենց թևքերի բարձրությունից ավելի քիչ են։  Քանի որ ճապոնական ավանդական հագուստը, որը նման է խալաթի, չկա բաց օձիք եվրոպական հագուստների նման։  Ընդհանուր առմամբ, այն հարմար է և չի խանգարում մարդու շարժվելուն։

Կտորները, որոնցից կարում են կիմոնոն, որպես կանոն առաձգական չեն։  Գոտիի համար օգտագործում են մահուդ։ Հագուստի ձևածքը սովորաբար ուղղանկյուն է և  տարբերվում է եվրոպական նմանօրինակներից, որոնք ունեն բարդ կլորաձև կառուցվածք։ Դրա շնորհիվ խնայում են մատերիալը։  Դրա ուղղանկյունաձև մնացորդները կարող են կրկին օգտագործվել տնային տնտեսության մեջ։

Կիմոնո կարելու համար օգտագործում է փափուկ թելեր, որոնք նվազեցնում են կտորի ձգվելու հավանականությունը։  Սակայն նման զգույշ վերաբերմունքը մատերիալի նկատմամբ, որը քիչ է եղել Ճապոնիայում, բացասաբար է անդրադառնում հագուստի դիզայնի վրա։ Կիմոնոյի վնասվելու դեպքում կարող են կտորի վրայից նորից կարել։ 

Օրինակ, [[Եվրոպա]]յում  կանանց [[սեղմիրան]]ները

օգտագործվել են իրանը նեղացնելու համար, իսկի որ կիմոնոյով գեղեցիկ երևալու համար, «իդեալական կազմվածքը» բավարար չէր։  «Իդեալական կազմվածքը» և դիմահարդարումը համարվում էին միջավայրի անբաժանելի մասը։ Միջնադարում հաստատվել է «գեղեցիկ ճապոնուհու» էտալոնը։ 

Դմեքը պետք է լինի հարթ, իսկ օվալը՝ երկար։ Անձը պետք է լինի հարթ, իսկ նրա օվալ — երկար. Գեղեցիկ էր համարվում շդլիկ աչքերը, նեղ ու բարձր հոնքերով։ Բերանը պետք է լինի փոքր և նմանվել փոքր կարմիր ծաղիկին։ Փոքր պրոֆիլավորված դեմքից խիստ դուրս ցցվում էր  միայն քիթը։ Կնոջ մաշկը պետք է լիներ ձյան պես սպիտակ, որովհետև ճապոնուհիները դեռ վաղուց սովորություն ունեին դեմքը և մարմնի այլ մասերը սպիտակացնել։  Նման իդեալական գեղեցիկ ճապոնուհիների կերպարը հաջող կերպով ցուցադրված են 17-19-րդ դարերի ճապոնական փորագրություններում։

Տղամարդկանց կիմոնոները լինում են տարբեր չափսերի, իսկ կանացի կիմոնոները հիմնականում նուն չափսի են լինումkimono լինում են տարբեր չափերի, իսկ կանանց, հիմնականում, նույն չափսի, ու հարմարացվում են ծալվածքների միջոցով։ Կատարյալ կիմոնոյի թևքերը վերջանում են դաստակների մոտ։ Տղամարդկանց կիոմոնոները պետք է չիջնեն դաստակից։  Կանացի կիմոնոները ավելի երկար են, որպեսզի կարողանան օհասիորի անեն, դա  հատուկ ծալվածք է, որը երևում է օբիի տակից։ Շատ բարձրահասակ կամ գեր մարդիկ, ինչպիսիք են [[սումո]]յի ընբիշները, պատվիրում են կիմոնոները, չնայած մնում են ավել կտորներ, որոնց կարող են հեշտորեն տալ գրեթե ցանկացած ձև։

Կիմոնոն պատրաստում են մեկ ամբողջ կտոորից։ Գորվածքը սովորաբար ունի մոտ  քառասուն սանտիմետր լայնություն և տասնմեկ ու կես մետր երկարություն։ Դա բավարար է, որպեսզի կարեն մեկ կիմոնո չափահաս մարդու համար։ Պատրաստի կիմոնոները պարունակում են գործվածքների չորս շերտեր՝ դրանցից երկուսը ծածկում են մարմինը, իսկ մնացածից կարում են թևքերը։ Անցյալ կիմոնոն լվանալուց առաջ քանդում էին և դրանից հետո ձեռքով կարում էին։

Կիմոնոն և օբին պատրաստում են [[մետաքս]]ից, կրեպ-մետաքսից, սատինից, ժամանակակից կիմոնոները պատրաստում են էժանագին կտորներից՝ կրեպ-սատինից, բամբակից, պոլիեսթերից և այլ սինթետիկ թելերից։ Մետաքսը այնուամենայնիվ, համարվում է իդեալական նյութ է հագուստի պատրաստման համար։ 

աքսեսուարներ։ Վնասված փեշերով կիմոնոն կրում են հակամայի տակից։ Նախկինում  փորձառու մանածագործները հեռացնում էին կիմոնոյի թելերը և դրանք կրկին օգտագործում։

[[Պատկեր:Hall_of_Japan_04.JPG|մինի|321x321փքս|Կիմոնոյով հարսը [[Կունստկամերա]]յում  ([[Սանկտ Պետերբուրգ]])]]

Շատ ժամանակակից ճապոնուհիներ կորցրել են ինքնուրույն կիմոնո հգնելու հմտությունը։ Ավանդական կիմոնոները ունեն տասներկու կամ ավելի մասեր, դրա համար ստիպված են լինում դիմել մասնագետի՝ օտոկոսիին ({{lang-ja|男衆}}, տղամարդ ծառա) և օնագոսիին&nbsp;({{lang-ja|女子衆}}, կին ծառա) կամ <span>օննասյուին</span>&nbsp;({{lang-ja|女衆}}, կին ծառա)։ Գեյշաները նույնպես հագնվում են այդ մասնագետների օգնությամբ։ 

Հիմա կանացի և տղամարդկանց կիմոնոների տարբերությունը կայանում է կտորի գունավորման մեջ։ Հիմնականում օգտագործվում են սև, մու կապույտ, կանաչ և  շագանակագույն գույները; Սումոյի ըմբիշները կրում են ֆուկուսիի գույնի կիմոնոները  (կարմրամանուշակագույն)։

* [http://www.hanamiweb.com/kimono.html Hanami Web  — Kimono] {{ref-en}}