|
[[Պատկեր:Pierre de Fermat.jpg|thumb|225px|Պիեռ դե Ֆերմա]]
'''Պիեռ դե Ֆերմա''' (ծն. [[օգոստոսի 17]], [[1601]] կամ [[1607]]/[[1608|8]]<ref name=barner>[http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=14213014 Կլաուս Բարներ (2001): ''How old did Fermat become?''] Internationale Zeitschrift für Geschichte und Ethik der Naturwissenschaften, Technik und Medizin. ISSN 0036-6978. հատոր 9, թիվ 4, էջ. 209-228.</ref> - [[հունվարի 12]], [[1665]]) - [[ֆրանսիա]]ցի [[փաստաբան]] և [[մաթեմաթիկոս]]։ Պիեռ դե Ֆերման համարվում է ժամանակակից երեք մաթեմաթիկականմաթեմատիկական հիմքերի ստեղծողը: Ֆեռման,Ֆերման և [[Դեկարտ]]ի հետ,ը հանդիսանում են [[Անալիտիկ Երկրաչափության]] հիմնադիրները, ընդ որում Ֆերման Դեկարտից առաջ էր անցել, կիրառելով Անալիտիկ երկրաչափությունը տարածական խնդիրների վրա: ՖեռմանՖերման զարգացրեց [[Դիոֆանտ ԱլեքսանդրիացԱլեքսանդրիացի]]ու (3-րդ դար մ.թ.) [[«Արիֆմետիկա»]] հանճարեղ աշխատությունը և հիմնեց [[Թվերի տեսություն]]ը։ [[Պասկալ]]ի հետ համատեղ, իրարից անկախ, հիմք էն դրել [[Հավանականության Տեսություն|Հավանականության Տեսության]]ը: Հանրահայտ են հավանականության տեսության և օպտիկայի իր գործերը [[«Ֆերմայի Սկզբունք»]], որը հանդիսանում է ժամանակակից ֆիզիկայի հիմնաքարը ([[«Մինիմալ Ներգործության Սկզբունք»]]), և թվերի տեսության երկու թեորեմը՝թեորեմները՝ [[«Ֆերմայի Փոքր Թեորեմ»]], որը լուծեց 1759թ. [[Էյլերը]] ([[«Էյլերի Թեորեմ»]]), և [[«Ֆերմայի Մեծ Թեորեմ»]], որը բոլորովին վերջերս է ստացել իր լուծումը: Ֆերմայի հանճարեղ Մեծ, կամ Վերջին Թեորեմը (X° + Y° = Z°) 350 տարուց ավել հանդիսանում էր ժամանակակից մաթեմաթիկայի անհասանելի բարձրունքներից մեկը։ Իր լուծման թվացյալ պազությամբ այն գրավում էր շատ մաթեմաթիկական մտքեր։ 1994թ.-ին Ֆերմայի մեծ թեորեմը գիտական հասրակությունիցհասաակությունից 8 տարի առանձնացած անմնացորդ աշխատանքի հետևանքով ապացուցեց [[Պրիսնտոնի Համալսարան]]ի պրոֆեսոր [[Էնդրյու Ուայլս]]ը։ Հաստատումը տպագրվել է 1995թ. [[«Annals of Mathematics»]] հանդեսում:
== Կենսագրություն ==
{{unreferenced}}
Պիեռ դե ՖերմաՖերման ծնվել է օգոստոսի 17, 1601թ [[բուրժուա]] Դոմինիկ Ֆերմայի (ով համդիսանում էր նաև [[Բոմոն-դե-Լոման]]ի քաղաքագլխի խորհրդական-օգնական) և իրավաբանի ընտանիքից սերած Կլեր Դե-Լոնգի ընտանիքում հարավ [[Ֆրանսիա]]կան Բոմոն-դե-Լոման քաղաքում։ Ստացել է լուրջ կրթություն, սկզբից [[Բոմոնի քոլեջ]]ում, հետո [[Օռլեան]]ում, ուր ստանում է իրավաբանության բակալավրի աստիճան։ [[1630]]թ. տեղափոխվում է [[Տուլուզ]], ուր գործի է անցնում տեղի դատարանում խորհրդատուի պաշտոնում, ուր աշխատում է մինչև կյանքի վերջ։ [[1631]]թ. ամուսնանում է մոր կողմից հեռու բարեկամուհու՝ Լուիզ դե-Լոնգի հետ։ Ունենում են 5 զավակ, որոնցից առաջնեկը՝ Կլեման-Սամուելը դարձել է [[բանաստեղծ]] և [[գիտնական]]։ Հենց նրան ենք պարտական Ֆերմայի աշխատությունների առաջին տպագրությամբ՝«դոկտոր Պետր դե Ֆերմայի տարբեր մաթեմաթիկական աշխատանքներ, ընտրված իր գրած կամ իրեն գրած նամակներից, մաթեմաթիկական և ֆիզիկայի հարցերով գիտնական այրերի հետ ֆրանսերեն, լատիներեն և իտալերեն լեզուներով» անվանումով, որը լույս տեսավ հետմահու 1679թ.: Ինքը Ֆերման կյանքի օրոք համարյա չի տպագրել իր գործերը: Ֆերման հայտնի էր իր լայն նամակագրությումբ դարի լավագույն գիտնականների և մտածողների հետ՝ [[Մերսեն]], [[Պասկալ]], [[Գյույգենս]], [[Լալուվյեռ]], [[Ռոբերվեյլ]], [[Դեկարտ]], [[Տորիչելլի]] և այլոք։ Բայց իր իսկական գնահատականը Ֆեռման ստացավ մահից 70 տարի հետո, երբ նրա գործերը, հենց այդ նամակագրության հետքերով, հայտնաբերեց և տպագրեց Էյլերը: Ֆերման տիրապետում էր [[լատիներեն]], [[հին ֆրանսերեն]], [[իսպաներեն]], [[իտալերեն]] և հունարեն։ Հանդիսանում էր անտիկ արվեստի մեծ գիտակ, գրում էր բանաստեղծություններ լատիներեն, ֆրանսերեն և իսպաներեն, մեկնաբանում էր անտիկ գրողների գործերը։ Բայց հունական ֆիլոլոգիային գերադասեց սիրած մաթեմաթիկան։ {{cquote|Շատերը կգան ու կգնան, իսկ գիտությունը կշարունակի հարստանալ։ }}Կարկավիին հղված այս իր վերջին նամակներից մեկում գրված նախադասությունը հայտնի է որպես «[[Ֆերմայի Կտակ]]»։ Պիեռ դե Ֆերման մահացավ 1665թ1665 թ.-ի 12հունվարին հունվարի12-ին գործնական ճամփորդություններից մեկի ժամանակ։
== Աղբյուրներ ==
|
