«Էդուարդ Աղայան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: բ: → բ։, ը: → ը։, ի: → ի։, հ: → հ։ (3), մ: → մ։ (2), ն: → ն։ (2), ս: → ս։, վ: → վ։, տ: → տ։, ր: → ր։ (5), ): → )։ (4), oգտվելով [[Վիքիպեդիա:ԱվտոՎ... |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{այլ կիրառումներ|Էդուարդ Աղայան (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Գիտնական
|
}}
'''Էդուարդ Բագրատի Աղայան''' ([[մարտի 16]], [[1913]], [[Մեղրի]] - [[դեկտեմբերի 29]], [[1991]], [[Երևան]]), հայ լեզվաբան, բանասիրական գիտությունների դոկտոր ([[1942]]), [[պրոֆեսոր]] ([[1946]]), ՀԽՍՀ ԳԱ [[ակադեմիկոս]] ([[1982]]), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ ([[1970]])։
Տող 44 ⟶ 12՝
1932-1991 թթ. աշխատել է ԵՊՀ-ում, 1956-1985 թվականներին եղել է համալսարանի ընդհանուր լեզվաբանության ամբիոնի վարիչ, 1968-1991 թվականներին՝ հայագիտական կենտրոնի ղեկավար, 1986-1989 թվականներին «[[Բանբեր Երևանի համալսարանի]]» հանդեսի գլխավոր խմբագիր, 1953-1956՝ ԵՊՀ գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր, 1948-1950՝ բանասիրության ֆակուլտետի դեկան։ Հայաստանի բուհերում կարդացել է ընդհանուր լեզվաբանություն, լեզվաբանական ուսմունքի պատմություն, լեզվաբանության ներածություն, հայերենի համեմատական քերականություն, հայոց լեզվի պատմություն, գրաբարի, պարսկերենի, լատիներենի քերականություններ, արևելյան բանասիրություն և այլ դասընթացներ։
Էդուարդ Աղայանը տասնամյակներ շարունակ աշխատել է նաև [[ՀՀ ԳԱԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ|ՀԽՍՀ ԳԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ]]ում: 1950-1953 թվականներին եղել է փոխտնօրեն, 1963-1991 թթ.` ընդհանուր և համեմատական լեզվաբանության բաժնի վարիչ, 1947-1948 թվականներին` ՀԽՍՀ լուսավորության նախարարության բուհերի վարչության պետ։ Էդուարդ Աղայանը քանիցս մասնակցել է միջազգային գիտաժողովների (Երևան, [[Մոսկվա]], [[ԱՄՆ]], [[Հնդկաստան]] և այլն)։
1979 թվականից մինչև կյանքի վերջը եղել է լեզվաբանության գծով գիտական աստիճաններ շնորհող մասնագիտական խորհրդի նախագահ։ 1953 թվականին ընտրվել է Երևանի քաղխորհրդի, 1980 թվականին և 1985 թվականին՝ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։
Տող 56 ⟶ 23՝
Ընդհանուր լեզվաբանությանը նվիրված աշխատություններն աչքի են ընկնում նյութի բազմակողմանի դիտարկումներով, ինքնատիպ հարցադրումներով ու փաստարկումներով, շարադրանքի պարզությամբ ու թարմությամբ։ Դրանցում նա նոր խոսք է ասում լեզվի բնորոշման, նրա տարբերակների առանձնացման, լեզվի ծագման ու զարգացման օրինաչափությունների, լեզվի կառուցվածքային մակարդակների, լեզվաբանական մի շարք հասկացությունների (օրինակ, [[վանկ]]ի, [[հնչույթ]]ի, [[ձևույթ]]ի, [[խոսքի մասեր]]ի, լեզվական կառուցվածքի ու համակարգի և այլն)։
Աղայանը նաև հնչյունաբանական, բառագիտական-բառակազմական, ձևաբանական արժեքավոր վերլուծություններ է կատարել հայերենի գիտական քերականության խնդիրների գծով, կիրառել է նկարագրության ժամանակակից մեթոդներ։ Կարևոր հետազոտություններ է կատարել՝ նվիրված հայրենի բառապաշարին, նրա շերտերին, բառակազմական կաղապարներին, տերմինաբանությանը և այլ խնդիրներ։ Էդուարդ Աղայանը մեծ ավանդ ունի նաև հայ բառարանագրության բնագավառում. «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» (Ե., 1976) երկհատոր գիրքը՝ հայերենի բառապաշարի ընդգրկմամբ (136 հազար բառ և 11 հազար դարձվածք) և բառահոդվածների ձևիմաստային բազմաբնույթ դասդասումներով ու պարզաբանումներով մնում է որպես բառարանագրական բացառիկ ձեռքբերում։
Համահեղինակ է հանրակրթական դպրոցի 4-7-րդ դասարանների հայոց լեզվի դասագրքերի, որոնք ունեցել են բազմաթիվ հրատարակություններ։ Նրա գիտական վաստակի մաս է կազմում նաև իր ուսուցիչ Հրաչյա Աճառյանի բազմահատոր աշխատությունների խմբագրման, անավարտ հատվածների լրացման և հրատարակության պատրաստման շնորհակալ աշխատանքը, մասնավորապես «Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի» բազմահատորյակի խմբագրման, «Արմատական բառարանի» տպագրության պատրաստման գործում<ref>[http://www.litopedia.org/index.php?title=%D4%B7%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6 Էդուարդ Աղայանի մասին litopedia.org կայքում]</ref>:
Տող 68 ⟶ 34՝
== Երկեր ==
* Լեզվի ծագումը և զարգացումը, Ե., 1948:
* Լատիներեն լեզվի քերականություն, գիրք 1, Ե., 1950:
* Պատմա-համեմատական մեթոդը լեզվաբանության մեջ, Ե., 1957:
* Բառաքննական և ստուգաբանական հետազոտություններ, Ե., 1974:
* Նախամաշտոցյան հայ գրի ու գրականության, մեսրոպյան այբուբենի և հարակից հարցերի մասին, Ե., 1977:
* Ընդհանուր և հայկական բառագիտություն, Ե., 1984:
* Ակնարկներ հայոց տոմարների պատմության, Ե., 1986:
== Աղբյուրներ ==
* Կենսագրական հանրագիտարան, Ե., ԵՊՀ համալսարան, 2009, էջ 73-75:
* Հ. Զ. Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Ե., «Հայաստան», 1987, էջ 20-22:
* Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական բառարան, հատոր Ա, Ե., «Հայաստան», 1973, էջ 66:
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 88 ⟶ 54՝
{{DEFAULTSORT:Աղայան, Էդուարդ}}
[[Կատեգորիա:Հայ լեզվաբաններ]]
[[Կատեգորիա:ԵՊՀ շրջանավարտներ]]
[[Կատեգորիա:Բանասիրական գիտությունների դոկտորներ]]
[[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]]
| |||