Վիքիպեդիա

«Կլիմենտ Վորոշիլով»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 50.
| զավակներ =
 
| ծառայության տարիներ = {{դրոշ|Ռուսաստան}} [[1903]]-[[1917]] թթ․<br />[[Պատկեր:Red Army flag.svg|30px|Կարմիր բանակ]][[1918]]–-[[1953]] թթ․
| պատկանելություն = {{դրոշավորում|Ռուսական կայսրություն}}<br />{{դրոշ|Ռուսաստան}}[[ՌԽՖՍՀ]]<br />{{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[ԽՍՀՄ]]<br />{{դրոշ|Ուկրաինա}}[[ՈՒԽՍՀ]]
| զորքի տեսակ = [[Պատկեր:Red Army flag.svg|30px|Կարմիր բանակ]][[ԽՍՀՄ զինված ուժեր|ԲԳԿԲ]], [[Կարմիր բանակ]], [[հեծելազոր]]
| կոչում = [[Պատկեր:Rank insignia of маршал Советского Союза.svg|30px|Խորհրդային միության Մարշալ ([[1935]] թ․ [[նոյեմբերի 20]])]] [[Խորհրդային Միության մարշալ]]
| հրամանատար էր = [[Պատկեր:Red Army flag.svg|30px|Կարմիր բանակ]][[Առաջին հեծելազորային բանակ|Առաջին հեծելազորային]] [[ԲԳԿԲ]] ([[1918]]-[[1920]])<br />[[Հյուսիս-Կովկասյան զինվորական օկրուգ]] ([[1921]]–-[[1924]] թթ․)<br />[[Մոսկվայի զինվորական օկրուգ]] ([[1924]]–-[[1925]] թթ․)<br />[[Լենինգրադի ռազմաճակատ]]<br />[[Հյուսիս–ԱրևմտյանՀյուսիսարևմտյան ռազմաճակատ]] ([[1941]]-[[1945]])
| ճակատամարտեր = [[Քաղաքացիական պատերազմ Ռուսաստանում (1917–19221917-1922)|Քաղաքացիական պատերազմ]] <br />[[Խորհրդա–լեհականԽորհրդա-լեհական պատերազմ (1919-1921)|Խորհրդա–լեհականԽորհրդա-լեհական պատերազմ]] <br />[[Խորհրդա-ֆինլանդական պատերազմ (1939-1940)|Խորհրդա–ֆինլանդականԽորհրդա-ֆինլանդական պատերազմ]]<br />[[Հայրենական մեծ պատերազմ]]
 
| կուսակցություն = [[ՌՍԴ(բ)Կ]] ([[1903]] թ․), [[ՀԱՄԿ(բ)Կ]], [[ԽՄԿԿ]] ([[1905]] թ․)
Տող 86.
[[Պատկեր:20 years of victory rib.png|30px|Юбилейная медаль «1941-1945 թթ․ Հայրենական մեծ պատերազում հաղթանակի քսանամյակ» հոբելյանական մեդալ]]
[[Պատկեր:20 years saf rib.png|30px|«Բանվորագյուղացիական Կարմիր բանակի 20 տարի» հոբելյանական արծաթե մեդալ]]
[[Պատկեր:30 years saf rib.png|30px|«Խորհրդային բանակի և Նավատորմի 30–ամյակ30-ամյակ» հոբելյանական մեդալ]]
[[Պատկեր:40 years saf rib.png|30px|«ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 40–ամյակ40-ամյակ» հոբելյանական մեդալ]]
[[Պատկեր:50 years saf rib.png|30px|«ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 50–ամյակ50-ամյակ» հոբելյանական մեդալ]]
[[Պատկեր:800thMoscowRibbon.png|30px|«Մոսկվայի 800–ամյակի800-ամյակի հիշատակին» հոբելյանական մեդալ]]<br />
'''[[Պատվավոր հեղափոխական զենք]]'''<br />
Տող 118.
'''Կլիմենտ Եֆրեմովիչ Վորոշիլով''' ({{Հուլյան տոմար|[[հունվարի 23]]}} (փետրվարի 4), [[1881]], գյուղ Վերխնեյե, Բախմուտսկի գավառ (այժմ՝ [[Լուգանսկի մարզ]]ի [[Լիսիչանսկ (քաղաք, Ուկրաինա)|Լիսիչանսկ]]) – [[դեկտեմբերի 2]], [[1969]], [[Մոսկվա]]), [[ռուսներ|ռուս]] պրոֆեսիոնալ հեղափոխական, [[Քաղաքացիական պատերազմ Ռուսաստանում|քաղաքացիական պատերազմ]]ի մասնակից, խորհրդային պետական, կուսակցական և ռազմական գործիչ։ [[1903]] թվականից<ref name="Ե">[http://www.knowbysight.info/VVV/01924.asp Бюро Президиума ЦК в справочнике по истории КПСС и СССР 1898 - 1991․ Կլիմենտ Վորոշիլով]</ref> ՌՍԴ(բ)Կ անդամ, բոլշևիկ, մի քանի բանակի և ռազմաճակատի ՌՀԽ հրամանատար և անդամ ([[1918]]), [[ԽՍՀՄ]] [[Ռազմածովային գործերի Ժողկոմ]]ի և [[ԽՍՀՄ ՌՀԽ|ՌՀԽ]] նախագահ ([[1925]] թ․), [[ՀԱՄԿ(բ)Կ ԿԿ կազմակերպական բյուրո]]յի անդամ ([[1924]]-[[1926]] թթ․), [[Պաշտպանության Ժողկոմ]] ([[1934]]-[[1940]] թթ․), [[1940]] թվականից ԽՍՀՄ Ժողկոմխորհրդի նախագահի տեղակալ և ԽՍՀՄ ԺԿԽ-ին առընթեր Պաշտպանության Կոմտեի նախագահ։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի ժամանակ [[ԽՍՀՄ ՊՊԿ|ՊՊԿ]] անդամ ([[1941]]-[[1945]] թթ․), որից հետո [[ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհուրդ|ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդի]] նախագահի տեղակալ ([[1946]] թ․)<ref>Об образовании Правительства СССР - Совета Министров СССР : Закон от 19 марта 1946 г. // Ведомости Верховного Совета СССР 1946 г. № 10</ref>, [[ԽՍՀՄ]] [[Գերագույն խորհուրդ|Գերագույն խորհրդի]] Նախագահության նախագահ ([[1953]]-[[1960]] թթ․), [[Խորհրդային Միության մարշալ]] ([[1935]] թ․), [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]] ([[1956]], [[1968]]), [[Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս]] ([[1960]]), [[Կենտրոնական կոմիտե (ԽՄԿԿ)|ԽՄԿԿ Կենտկոմի]] անդամ ([[1921]]-[[1961]] թթ․ և [[1966]]-[[1969]] թթ․)<ref name="Ա">[http://hrono.ru/biograf/bio_we/voroshilov.php Ворошилов, Климент Ефремович - Хронос]</ref>։ Էական դերակատարում է ունեցել [[Կարմիր բանակ]]ի «մաքրման» գործում ([[1936]]-[[1938]] թթ․)։
[[1903]] թվականից Կոմունիստական կուսակցության անդամ, [[ՀԱՄԿ(բ)Կ ԿԿ կազմակերպական բյուրո|ԽՄԿԿ ԿԿ քաղբյուրո]]յի անդամ ([[1926]]–-[[1952]] թթ․), [[ԽՄԿԿ ԿԿ Նախագահություն|ԽՄԿԿ ԿԿ Նախագահության]] անդամ ([[1952]]–-[[1960]] թթ․), Կուսակցության 10–2310-23-րդ համագումարների պատգամավոր, ԽՍՀՄ 1-7-րդ գումարումների [[Գերագույն խորհուրդ|Գերագույն խորհրդի]] պատգամավոր։
 
Կ․ Ե․ Վորոշիլովը ռեկորդային տևողությամբ՝ 34,5 տարի ([[1926]]-[[1960]] թթ․) եղել է ԽՄԿԿ ԿԿ անդամ։
Տող 129.
17-ամյա Վորոշիլովն Ալչևսկում անդամագրվել է սոցիալ-դեմոկրատական խմբակին։ Այդ տարիքում նա ծանոթացել է [[Կարլ Մարքս]]ի և [[Ֆրիդրիխ Էնգելս]]ի «[[Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստ]]ին», մասնակցել է առաջին գործադուլներին, ձերբակալվել և հեռացվել է աշխատանքից։ Վորոշիլովը երեք տարի դեգերել է Ռուսաստանի հյուսիսային գավառներում՝ գոյատևելով պատահական վարձու աշխատանքներով<ref name="Դ">Ռոյ Ալեքսանդրովիչ Մեդվեդև [http://www.telenir.net/istorija/blizhnii_krug_stalina_soratniki_vozhdja/p5.php#metkadoc2 Ближний круг Сталина. Соратники вождя. КРАСНЫЙ МАРШАЛ ВОРОШИЛОВ․ Трудное детство] Տեխնիկական և մարդասիրական գրականություն {{ref-ru}}</ref>։
 
[[1903]] թվականին վերադառնալով Դոնբաս՝ աշխատել է [[Լուգանսկ]]ի Գարտմանի շոգեքարշաշինական գործարաններում, որտեղ անդամակցել է քաղաքային նորաստեղծ սոցիալ–դեմոկրատականսոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպությանը և բոլշևիկյան թևին հարելով՝ [[1904]] թվականին դարձել է Լուգանսկի բոլշևիկյան կոմիտեի անդամ, իսկ [[1905]] թվականին՝ Լուգանսկի խորհրդի նախագահ, ՌՍԴԲԿ 4-րդ ([[1906]] թ․ [[Ստոկհոլմ]]) և 5-րդ ([[1907]] թ․ [[Լոնդոն]]) համագումարների պատգամավոր։ ՌՍԴԲԿ 4-րդ համագումարում առաջին անգամ հանդիպել է [[Լենին]]ին, նաև մտերմացել է [[Ստալին]]ի հետ (այդ ժամանակ՝ Կոբա կամ Իվանովիչ կեղծանուններով)։ Համագումարի աշխատանքների ըմթացքում Վորոշիլովը Վոլոդին կամ Վոլոդիա [[կեղծանուն|կեղծանվամբ]] կատարել է Լուգանսկի բանվորների մարտական խմբերի համար զենք–զինամթերքզենք-զինամթերք գնելու աշխատանք՝ կազմակերպելով մի քանի փոխադրումներ [[Ֆինլանդիա]]յից։ Նաև Լուգանսկում ստեղծել է ռումբ պատրաստելու լաբորատորիա։լաբորատորիա<ref name="Ա"/>։ Վորոշիլովը հետագայում գրել է․
{{քաղվածք|Երջանիկ եմ, որ իմ առաջին քայլերն արել եմ դոնբասյան [[պրոլետարիատ]]ի միջավայրում, [[Սանկտ Պետերբուրգի պատմություն#Երեք հեղափոխությունների քաղաք|երեք հեղափոխությունների]] մասնակից եմ եղել, տեսել և լսել եմ մեծն Լենինին, անձամբ ծանոթ եմ եղել նրան և կատարել եմ նրա հանձնարարությունները․․․|}}
[[1907]] թ․ Լոնդոնում, ՌՍԴԲԿ 5–րդ5-րդ համագումարում բազմաթիվ հայտնի բոլշևիկների թվում ծանոթացել և մտերմացել է [[Միխայիլ Ֆրունզե|Մ․ Վ․ Ֆրունզեի]] և [[Միխայիլ Կալինին|Մ․ Ի․ Կալինինի]] հետ։ Այդ թվականին նա հանդիպել է Եկատերինա Դավիդովնա Գորբմանի հետ, որը շուտով դարձել է Վորոշիլովի կինը։
 
[[Ռուսական հեղափոխություն (1905–19071905-1907)|1905-1907 թթ․ հեղափոխության]] պարտությունից, Լուգանսկի բոլշևիկյան կազմակերպության ցրվելուց հետո Վորոշիլովը ձերբակալվել և աքսորվել է Արխանգելսկի գավառ։ [[1908]] թ․–ինթվականին նա փախել է Բաքու, որտեղ [[Ստալին]]ի և [[Կամո (Սիմոն Տեր-Պետրոսյան)|Կամոյի]] հետ աշխատել է բոլշևիկյան կոմիտեում։ [[1908]]–-[[1917]] թթ․-ինթթվականին Վորոշիլովն ընդհատակյա կուսակցական աշխատանքներ է կատարել [[Բաքու|Բաքվում]], [[Պետերբուրգ]]ում, [[Ցարիցին]]ում։ Բազմիցս ձերբակալվել և աքսորվել է ([[1908]]-[[1912]] թթ․)։ [[1913]] թ․–ինթվականին [[Ռոմանովներ|Ռոմանովների տան]] 300-ամյակի կապակցությամբ [[համաներում|համաներմամբ]] ազատ է արձակվել։
 
Դոնբասում ձերբակալումից պաշտպանվելով Վորոշիլովն աշխատանքի է անցել Ցարիցինի զենքի գործարանում։ Սակայն [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի սկսվելուն պես, զորագրումից խուսափելով, ընտանիքի հետ միասին տեղափոխվել է [[Պետրոգրադ]]։ Այստեղ կապեր է հաստատել քաղաքի բոլշևիկյան անլեգալ կազմակերպության հետ։հետ<ref name="Ա"/><ref name="Դ"/>։
 
[[Փետրվարյան հեղափոխություն]]ից ([[1917]] թ․) հետո Վորոշիլովն ընտրվել է Պետրոգրադի խորհրդի անդամ, ՌՍԴԲ(բ)Կ 7-րդ (ապրիլյան) համառուսաստանյան կոնֆերանսի և 6-րդ համագումարի պատգամավոր<ref name="Բ">[http://www.marshals.su/BIOS/Voroshilov.html Խորհրդային Միության մարշալներ և նավատորմի ադմիրալներ, Վորոշիլով Կլիմենտ Եֆրեմովիչ]</ref>, [[1917]] թ.-ի [[մարտ]]ից՝ Լուգանսկի խորհրդի և քաղաքային դումայի նախագահ, 1917 թ.-ի [[նոյեմբեր]]ին՝ Պետրոգրադի [[ՌՀԿ]]–ի-ի կոմիսար։ [[Ֆելիքս Ձերժինսկի|Ֆ․ Է․ Ձերժինսկու]] հետ միասին աշխատանքներ է կատարել [[Համառուսաստանյան արտակարգ հանձնաժողով]]ի (ՎՉԿ) կազմակերպման համար։
 
== Ռազմական գործունեություն ==
1918 թ․ ամռանը Ռուսաստանում վերջնականապես ձևավորվել է միակուսակցական կառավարություն։ Քաղաքացիական պատերազմն ակտիվ փուլ է թևակոխել և սկսվել է օտարերկրյա ինտերվենցիան Ռուսաստանի դեմ։
 
[[1918]]–-[[1920]] թթ․ Վորոշիլովը ջոկատի, բանակի, ռազմաճակատի հրամանատար է եղել։ [[1918]] թ.-ի [[մարտ]]ին ստեղծել է Լուգանսկի առաջին սոցիալիստական ջոկատը, որը մասնակցել է գերմանա–ավստրականգերմանա-ավստրական զորքերի հարձակումից [[Խարկով]]ի պաշտպանությանը։ [[քաղաքացիական պատերազմ|Քաղաքացիական կռիվներին]] ղեկավարելով ցարիցինյան զորախմբավորումները, Լուգանսկից մինչև Ցարիցին («Վորոշիլովյան արշավ») 700-կիլոմետրանոց արշավ է կատարել, ծանր մարտեր մղելով [[գեներալ]] [[Պյոտր Կրասնով|Պ․ Ն․ Կրասնովի]] սպիտակ կազակական զորքերի դեմ։ Այդ կռիվներում Վորոշիլովն աչքի է ընկել անձնական համարձակությամբ, բայց ոչ ռազմական տաղանդով։ Կազակական ամսագիրը գրել է․
{{քաղվածք|․․․նա ռազմավար չէ բառի լայն իմաստով, բայց ընդունակ է համառ դիմադրության։|«Դոնսկայա վալնա», [[1919]] թ․ [[փետրվար]]}}
Քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում Վորոշիլովը եղել է Հարավային ռազմաճակատի հրամանատարի տեղակալ, Ռազմական խորհրդի անդամ, 10-րդ բանակի հրամանատար, Ուկրաինայի ներքին գործերի ժողկոմ, Խարկովի զինվորական օկրուգի, 14–րդ14-րդ բանակի և ներքին Ուկրաինայի ռազմաճակատի հրամանատար։ Առաջին հեծյալ բանակի կազմակերպիչներից մեկն է եղել, այդ բանակի ՌՀԽ անդամ, որի դրոշի ներքո էլ մասնակցել է գեներալ [[Անտոն Դենիկին|Ա․ Ի․ Դենիկինի]], [[հետման|հեթման]]<ref>Հին [[գերմաներեն]] hauptmann (haupt–գլխավորhaupt – գլխավոր, գլուխ և mann–մարդmann – մարդ), լեհերեն ''hetman'' նշանակել է զինված ջոկատի հրամանատար, կապիտան։ Ներկայումս գերմանալեզու պետությունների [[զինված ուժեր]]ում [[կապիտան]] կոչմանն է համապատասխանում։</ref> [[Սիմոն Պետլյուրա|Ս․ Վ․ Պետլյուրա]]յի, լեհ [[մարշալ]] [[Յուզեֆ Պիլսուդսկի|Յու․ Պիլսուդսկիի]], [[բարոն]] [[Պյոտր Վրանգել|Պ․ Ն․ Վրանգելի]] դեմ մղված պայքարին։ ՌԿ(բ)Կ 8-րդ համագումարում ([[1919]] թ.-ի [[մարտ]]) Վորոշիլովը ներկայացրել է «զինվորական ընդդիմությունը»։ [[1921]] թ.-ին մասնակցել է [[Կրոնշտադտի ապստամբություն (1921)|Կրոնշտադտի հակախորհրդային խռովության]] ճնշմանը։ [[1921]]–-[[1924]] թթ.-ին Վորոշիլովը եղել է ՌԿ(բ)Կ ԿԿ Հարավ–ԱրևելյանՀարավարևելյան բյուրոյի անդամ, Հյուսիսային Կովկասի զինվորական օկրուգի, [[1924]]–-[[1925]] թթ.-ին՝ Մոսկվայի զինվորական օկրուգի զորքերի հրամանատար, [[ԽՍՀՄ ՌՀԽ]] անդամ։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Վորոշիլոնվը եղել է Հյուսիս–ԱրևմտյանՀյուսիսարևմտյան ուղղության զորքերի գլխավոր հրամանատար, Լենինգրադյան ռազմաճակատի զորքերի հրամանատար, [[պարտիզաններ|պարտիզանական]] շարժման գլխավոր հրամանատար։
 
== Պետական և քաղաքական գործունեությունը ==
[[1925]] թ.-ից Վորոշիլովը եղել է [[ԽՍՀՄ ռազմածովային ժողկոմ]], ԽՍՀՄ ՌՀԽ նախագահ, [[1934]] թ.-ից՝ [[ԽՍՀՄ պաշտպանության ժողկոմ]], [[1940]] թ.-ից՝ [[ԽՍՀՄ ԺԿԽ]]–ի-ի նախագահի տեղակալ և ԽՍՀՄ ԺԿԽ–ինԺԿԽ-ին կից Պաշտպանության կոմիտեի նախագահ։
 
Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Վորոշիլոնվը եղել է [[ԽՍՀՄ Պաշտպանության պետական կոմիտե]]ի անդամ։ [[1943]] թ.-ին Վորոշիլովը մասնակցել է [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ#Թեհրանի խորհրդաժողովը|Թեհրանի կոնֆերանսի]] աշխատանքներին։
 
[[1945]]–-[[1947]] թթ.-ին Վորոշիլովը եղել է [[Հունգարիա]]յում Դաշնակցային վերահսկող հանձնաժողովի նախագահ, [[1946]] թ.-ից [[ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհուրդ|ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդի]] նախագահի տեղակալ, [[1953]] թ.-ից՝ [[Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի Նախագահության]] նախագահ, [[1960]] թ.-ից՝ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի Նախագահության անդամ։
 
[[1921]]–-[[1961]] թթ.-ին և [[1966]] թ.-ից Վորոշիլովը եղել է [[ԽՄԿԿ ԿԿ]] անդամ, [[1926]]–-[[1952]] թթ.-ին՝ [[ՀԱՄԿ(բ)Կ ԿԿ կազմակերպական բյուրո|ԽՄԿԿ ԿԿ քաղբյուրո]]յի անդամ, [[1952]]–-[[1960]] թթ.-ին՝ [[ԽՄԿԿ ԿԿ Նախագահություն|ԽՄԿԿ ԿԿ Նախագահության]] անդամ։ Վորոշիլովը եղել է կուսակցության 10–2310-23-րդ համագումարների պատգամավոր, ԽՍՀՄ 1–71-7-րդ գումարումների Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։
 
Վորոշիլովը մահացել է [[1969]] թ․ [[դեկտեմբերի 2]]–ին-ին, Մոսկվայում։ Թաղված է [[Մոսկվա]]յում, [[Կարմիր հրապարակ]]ի [[Կրեմլյան պատի պանթեոն]]ում:
 
== Զինվորական ընդդիմություն ==
Ռազմահեղափոխական խորհրդի նախագահ [[Լև Տրոցկի|Լ․ Դ․ Տրոցկին]] և Վորոշիլովը Կարմիր բանակի ձևավորման ընթացքում սուր հակասություններ են ունեցել, քանի որ Վորոշիլովը հրաժարվում էր հին բանակի զինվորական մասնագետների սպայական կազմից։ Վորոշիլովի թիկունքում Ստալինն էր, որին արդեն այդ ժամանակ գրեթե անվիճելիորեն ենթարկվում էր Վորոշիլովը։ Ցարիցինից Ստալինի հեռանալուն պես, Տրոցկին Վորոշիլովին ազատել է 10–րդ10-րդ բանակի հրամանատարությունից։ Ուկրաինան այդ ժամանակ ազատագրվում էր գերմանական օկուպացիայից, և Վորոշիլովը նշանակվել է Ուկրաինայի խորհրդային հանրապետության ներքին գործերի ժողկոմ։ ՌԿ(բ)Կ 8-րդ համագումարում ([[1919]] թ.-ի [[մարտ]]) շատերի կողմից քննադատված «զինվորական ընդդիմության» առաջնորդներից մեկը Վորոշիլովն է եղել։եղել<ref name="Դ"/>։ Այդ համագումարում [[Լենին]]ն ասել է․
{{քաղվածք|Հին պարտիզանությունն է ապրում մեր մեջ և դա հնչում է Վորոշիլովի և [[Ֆիլիպ Գոլոշչոկին|Գոլոշչոկին]]ի բոլոր ելույթներում։ ․․․Ընկեր Վորոշիլովն ասում է մենք չունեինք որևէ զինվորական մասնագետ և մենք ունեցանք 60 000 կորուստ։ ․․․Ցարիցինյան բանակի հերոսությունը գնահատելի է, բայց ասել՝ մենք հաղթահարեցինք առանց զինվորական մասնագետների, մի՞ թե սա կուսակցության ուղու պաշտպանություն է․․․ Մեղավոր է ընկեր Վորոշիլովը, քանի որ չի ուզում հրաժարվել այդ հին [[պարտիզաններ|պարտիզանությունից]]։
․․․Գուցե չլինեին այդ 60 000 զոհերը, եթե այնտեղ մասնագետներ լինեին, եթե լիներ կանոնավոր բանակ․․․|Լենինի ժողովածու, հատոր 37, էջ 138, 139 {{ref-ru}}}}
== Առաջին հեծյալ բանակի հրամանատար ==
Ուկրաինայում քաղաքացիական պատերազմը հատուկ դաժանությամբ և դժվարությամբ է առանձնացել։ Այդ ընթացքում Վորոշիլովը մասնակցել է ատաման [[Նիկիֆոր Գրիգորև|Գրիգորևի]], [[Նեստոր Մախնո|Մախնոյի]] դեմ կռիվներին, հետո գլխավարել է 14–րդ14-րդ բանակը [[Դնեպրոպետրովսկ|Եկատերինոսլավի]] պաշտպանության ժամանակ, Ուկրաինայի ներքին ճակատի հրամանատարն է եղել։
 
[[Առաջին հեծյալ բանակ]]ի ձևավորումից հետո, [[1919]] թ․ աշնանից մինչև [[1921]] թ․ մարտը Վորոշիլովը եղել է այդ բանակի ՌՀԽ անդամ։ Վորոշիլովը, Բուդյոնին և [[Եֆիմ Շադենկո|Շադենկոն]] գլխավորել են [[Կենտրոնական դաշնային շրջան (ՌԴ)|Կենտրոնական Ռուսաստանում]] [[Սպիտակ գվարդիա|սպիտակգվարդիական]] [[հեծելազոր]]ային ստորաբաժանումների դեմ Առաջին հեծյալ բանակի կռիվները, հետո հետապնդել են նահանջող [[Անտոն Դենիկին|Դենիկինին]]։ Հեծյալ բանակը կռիվներ է մղել [[Հյուսիսային Կովկաս]]ում, [[Տավրիդա]]յում և [[Ղրիմ]]ում, պայքարել է գեներալ [[Պյոտր Վրանգել|Վրանգել]]ի դեմ, Մախնոյի ու [[Սիմոն Պետլյուրա|Պետլյուրայի]] ջոկատների դեմ, որով էլ ավարտվում է Առաջին Հեծյալ բանակի ուղին։ Կուսակցության X–րդX համագումարում Վորոշիլովը հանդես է եկել Առաջին հեծյալ բանակի կուսակցական կազմակերպության անունից։ Նա ընտրվել է համագումարի նախագահության անդամ և մի քանի նիստ նախագահել է։ [[1921]] թ․ գարնանը համագումարի մի քանի պատվիրակների հետ մասնակցել է [[Կրոնշտադտ (քաղաք)|Կրոնշտադտի]] խռովությունների ճնշմանը։ճնշմանը<ref name="Դ"/>։ Բանակի հրամանատար [[Սեմյոն Բուդյոնի|Ս․ Մ․ Բուդյոնի]]ն ասել է․
{{քաղվածք|Իմ հեծելազորն անվանում են Բուդյոնովյան, իսկ ես ինքս Վորոշիլովական եմ։|Վ․ Ա․ Եգորշին, «[[Ֆելդմարշալ]]ներ և [[մարշալ]]ներ», Մ․ [[2000]] թ․ {{ref-ru}}}}
Որպես Առաջին հեծյալ բանակի ՌՀԽ անդամ, Վորոշիլովը երկրում բռնաճնշումների իրականացման կողմնակից է եղել դեռևս քաղաքացիական պատերազմի տարիներից։ Նա աչքի է ընկել ոչ միայն որպես զինհրամանատար, այլև՝ քաղաշխատող։ Նա Շադենկոյի և Բուդյոնու հետ միասին մասնակցել է ժամանակին ճանաչում վայելող քաղաքացիական պատերազմի հերոս, Կարմիր բանակի առաջին հեծելազորի կազմակերպիչներից, «հանրապետության առաջին սուր» (первая шашка) [[Բորիս Դումենկո|Բ․ Մ․ Դումենկոյի]] ձերբակալմանը, դատին և գնդակահարությանը։ «Դումենկոյի գործի» վերաբերյալ Օրջոնիկիձեի և Տուխաչևսկու խնդրանքներին չանսալով (կանչել Հեղափոխական տրիբունալ, չշտապել ձերբակալել և դաժան վճիռն իրականացնել)՝ դատավճռի հնչեցումից անմիջապես հետո գնդակահարման վճիռն ի կատար է ածվել ([[1920]] թ․ [[մայիսի 11]])։<ref>Старов Н. Первая шашка Республики // Известия. 1988. 15 авг.</ref><ref>[http://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=8009 Устранение преемника Думенко комкора Жлобы – новое преступление Сталина, Ворошилова и Буденного] // Боярчиков А. И. Воспоминания / предисл. В. В. Соловьева. – М. : АСТ, 2003. 320 էջ – (Мемуары). ISBN 5-17-015844-0</ref>։
 
== Զինվորական օկրուգների հրամանատար ==
Քաղաքացիական պատերազմն ավարտվելուց հետո, Խորհրդային սոցիալիստական համրապետությունների միության (ԽՍՀՄ) ձևավորման սկզբում, չլինելով պրոֆեսիոնալ զինվորական, Վորոշիլովը ղեկավարել է [[Հյուսիս–ԿովկասյանՀյուսիսկովկասյան զինվորական օկրուգ]]ը ([[1921]]-[[1924]] թթ․)։ Այդ տարիների ընթացքում էլ Վորոշիլովը մտերմացել է [[Հյուսիսային Կովկաս]]ի կուսակցական ղեկավար [[Անաստաս Միկոյան]]ի հետ։
 
[[1924]] թ․ Վորոշիլովը նշանակվել է ԽՍՀՄ ՌՀԽ անդամ ([[Սերգո Օրջոնիկիձե|Օրջոնիկիձեի]] հետ), շատ չանցած՝ ՌՀԽ Նախագահության անդամ։ [[1924]] թ․ [[մայիս]]ին Կլիմենտ Վորոշիլովը նշանակվել է [[Մոսկվայի զինվորական օկրուգ]]ի հրամանատար՝ քաղաքացիական պատերազմի հերոս, Արևելյան ռազմաճակատում [[Ալեքսանդր Կոլչակ|Կոլչակի]] դեմ կռիվներում աչքի ընկած Ն․ Ի․ Մուրալովի փոխարեն։ Իսկ Մուրալովը նշանակվել է Վորոշիլովի տեղը՝ Հյուսիս–ԿովկասյանՀյուսիսկովկասյան օկրուգի հրամանատար։ (Այս նշանակումները միտված էին Տրոցկու և նրա մտերիմ զինակիցների ՌՀԽ լիազորությունները սահմանափակելուն և Մոսկվայի կայազորից հեռացնելուն։)
 
[[1925]] թ․ [[հունվար]]ին կուսակցության ԿԿ–նԿԿ-ն ընդունել է Տրոցկու հրաժարականը և [[Ռազմածովային գործերի ժողկոմ]] և ԽՍՀՄ ՌՀԽ նախագահ է նշանակվել Մ․ Վ․ Ֆրունզեն, իսկ Վորոշիլովը նրա տեղակալ՝ համատեղեով Մոսկվայի օկրուգի հրամանատարության պաշտոնի հետ։հետ<ref name="Դ"/>։
 
== Պաշտպանության ժողովրդական կոմիսար ==
Տող 179.
[[Պատկեր:Mustafa Kemal and Voroshilovon 29 october 1933.jpg|thumb|[[Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Աթաթուրք]] և Վորոշիլով, [[1933]] թ․ [[հոկտեմբերի 29]]]]
Վորոշիլովն այդ պաշտոնում գլխավորապես ներկայացուցչական և քաղաքական դերակատարում է ունեցել։ Նա քիչ է զբաղվել ռազմագիտությամբ և ռազմավարական խնդիրների ուսումնասիրությամբ՝ ի տարբերություն [[Բորիս Շապոշնիկով|Բ․ Մ․ Շապոշնիկովի]], որը բանակի շտաբերի գործունեության խնդիրներն է ուսումնասիրել<ref>«Мозг армии» գիրք</ref>, [[Միխայիլ Տուխաչևսկի|Մ․ Ն․ Տուխաչևսկիի]], որը ռազմավարության գիտակ է եղել<ref>книга «Вопросы современной стратегии» գիրք</ref>, [[Կոնստանտին Բրանիսլավովիչ Կալինովսկի|Կ․ Բ․ Կալինովսկիի]], որը տանկային միավորումների դերն է ուսումնասիրել<ref>«Танки» գիրք</ref> և այլն։ Վորոշիովին պակասել է ընդհանուր և հատուկ ռազմական կրթությունը պրոֆեսիոնալ զինվորական դառնալու համար։ Նա ասել է․
{{քաղվածք|Գուցե իմ աշխատանքում ինձ ավելի հեշտ լիներ իրականացնել իմ կուսակցական պարտականությունները, եթե ես օժտված լինեի Ֆրունզեի ունակություններով։ունակություններով<ref>Чистяков Б. Наркомвоенмор номер три // Смена (Ленинград). 1989. 19 февр.</ref>։|Չիստյակով Բ․}}
Սակայն միաժամանակ [[1927]] թ․ [[նոյեմբեր]]ին ֆրանսիական պատվիրակության հետ զրուցելիս հպարտությամբ ասել է․
{{քաղվածք|Ես բանվոր եմ, փականագործ և չունեմ հատուկ զինվորական պատրաստություն։ Ես չեմ ծառայել հին, ցարական բանակում։ Իմ ռազմական ուղին սկսվել է նրանից, որ 1906-1907 թթ․ անլեգալ զենք եմ տեղափոխել Ֆինլանդիայից Դոնեցկի ավազան և այնտեղ մեր կազմակերպության հետ ստեղծել եմ բոլշևիկյան բանվորների զինվորական դրուժինաներ։ Աշխատել եմ գործարաններում, հետո նստել եմ բանտերում, ինչպես պատիվ է յուրաքանչյուր հարգարժան բոլշևիկի․․․<ref>Ворошилов К. Е. Статьи и речи. М., 1937. С. 174-175</ref>|Վորոշիլով Կ․ Ե․ Հոդվածներ և ելույթներ, Մ․, 1937 թ․ էջ 174-175 {{ref-ru}}}}
Կոմկուսի XVII համագումարի ելույթում Վորոշիլովը վստահեցրել է, որ 1934 թվականի սկզբին Կարմիր բանակը տեխնիկապես ավելի լավ էր զինված, քան ֆրանսիական և ամերիկյան բանակները և նույնիսկ ավելի մեքենայացված էր, քան այդ ժամանակներում տեխնիկապես հագեցածությամբ աշխարհում լավագույնը համարվող անգլիական բանակը։
 
Սակայն միաժամանակ 1930–ական1930-ական թվականներին Կարմիր բանակի ղեկավարման ու տեխնիկապես վերազինման հետ կապված ՌՀԽ–ումՌՀԽ-ում հաճախ տարաձայնություններ են եղել, քանի որ Վորոշիլովն ու Բուդյոնին շարունակում էին չափազանցնել հեծյալ միավորումների դերը սպասվող պատերազմում, խոչընդոտելով բանակի մոտոմեքենայացման գործընթացը։ Փոփոխությունների անհրաժեշտությունից ելնելով 1934 թվականին Ռազմածովային ժողկոմիսարիատը դարձավ Պաշտպանության ժողկոմիսարիատ։ Վորոշիլովի տեղակալներից մեկը նշանակվեց Մ․ Ն․ Տուխաչևսկին։
{{քաղվածք|․․․Պետք է ասել, որ Վորոշիլովը շատ բթամիտ է, բայց ունի մի դրական հատկանիշ, որ գիտունիկ չի ձևանում և բոլորի հետ հաճույքով համաձայնվում է։է<ref name="ReferenceA">Норд Л. Маршал Тухачевский. Париж, 1978. С. 102</ref>։|[[Միխայիլ Տուխաչևսկի|Մ․ Ն․ Տուխաչևսկի]], [[Կրասնայա զվեզդա]], [[1937]] թ․ [[մայիսի 21]]}}
Սակայն Կարնիր բանակի մեքենայացումը երկար է տևել։ Նույնիսկ 1938 թվականին Վորոշիլովը պնդել է․
{{քաղվածք|Հեծելազորը աշխարհի բոլոր բանակներում ճգնաժամ է ապրում, շատ բանակներում գրեթե չի գործում… Մենք այլ տեսակետ ունենք… Մենք վստահ ենք, որ մեր անվեհեր հեծելազորը բազմիցս կստիպի իր մասին խոսել որպես հզոր և հաղթական Կարմիր հեծելազոր… Կարմիր հեծելազորը շարունակում է մնալ հաղթական և կործանիչ ուժ և կարող է ու կլուծի մեծագույն խնդիրներ բոլոր մարտական ճակատներում։ճակատներում<ref>''Ненароков А.'' Броня и кони // Московские новости. 1988. 3 апр.</ref>։|}}
Նման համառ դիմակայությունը ընդդեմ վաղուց հասունացած փոփոխությունների հակասում է Վորոշիլովի մեկ այլ տեսակետին․
{{քաղվածք|Հրաձգային կրակով ծայրագույնս հագեցած ժամանակակից ռազմաճակատը հազիվ թե հնարավոր լինի առանց տանկի հաղթահարել։հաղթահարել<ref>Чистяков А. Наркомвоенмор номер три // Смена (Ленинград). 1989. 19 февр.)</ref>։|}}
Հեծելազորի մարտական նշանակության մասին Վորոշիլովի վերաբերմունքը արժանացել է բոլոր նրանց քննադատությանը, ովքեր հասկանում էին գալիք պատերազմի բնույթը և չէին կարող համակերպվել պաշտպանության ժողկոմի տեսակետի հետ։ Այդ շարքում էր Տուխաչևսկին, որն իր ձերբակալության նախորդ օրը գրել է․
{{քաղվածք|Կարմիր բանակը հենվում է Քաղաքացիական պատերազմի դասերի վրա, այլ ոչ թե նոր զինատեսակները հաշվի առնելու և ուսումնասիրելու վրա… Որոշները նույնիսկ պնդում են, որ Կարմիր բանակի մարտիկին հարձակմանը նախապատրաստելու համար ավելի քիչ հրանոթային արկեր կպահանջվի, քան կապիտալիստական բանակի զինվորին, բացատրելով կարմիր բանակայինի մարտական ոգու առավելությամբ։ Իրականում մարտի դաշտում նման ինքնասիրահարվածությունը կարող է հանգեցնել անտեղի արյունոտ կորուստների և մեծ անհաջողությունների։անհաջողությունների<ref name="ReferenceB">Анфилов В. Самые тяжкие годы // Литературная газета. 1989. 22 марта.</ref>։|}}
ԽՍՀՄ Պաշտպանության ժողկոմի տեսակետի հետ, հետևաբար նաև Ստալինի տեսակետի հետ չհամաձայնվողների ճակատագիրը կանխորոշված էր…<ref name="Դ" />
Տող 197.
[[Պատկեր:5marshals 01.jpg|thumb|ԽՍՀՄ առաջին 5 Մարշալները։ Ձախից աջ նստածները [[Միխայիլ Տուխաչևսկի]], Կլիմենտ Վորոշիլով, [[Ալեքսանդր Եգորով]], կանգնածները՝ [[Սեմյոն Բուդյոնի]], [[Վասիլի Բլյուխեր]]]]
ԽՍՀՄ–ումԽՍՀՄ-ում [[մարշալ]]ի կոչումը ներդրվել է [[1935]] թվականին, և առաջինն այդ կոչումը շնորհվել է Վորոշիլովին, [[Սեմյոն Բուդյոնի|Բուդյոնիին]], [[Վասիլի Բլյուխեր|Բլյուխերին]], [[Միխայիլ Տուխաչևսկի|Տուխաչևսկիին]] և [[Ալեքսանդր Եգորով|Եգորովին]]։ Բայց [[1937]]-[[1939]] թթ․ Բլյուխերը, Տուխաչևսկին և Եգորովը որպես [[ժողովրդի թշնամի]] [[մահապատիժ|գնդակահարվել]] են։ Վորոշիլովն իր հավանությունն է տվել ԲԳԿԲ բարձրագույն հրամանատարական կազմի մեղադրականներին ([[Միխայիլ Տուխաչևսկի|Մ․ Ն․ Տուխաչևսկու]], [[Իոնա Յակիր|Ի․ Է․ Յակիրի]], [[Իերոնիմ Ուբորևիչ|Ի․ Պ․ Ուբորևիչի]] և այլն գործերը)։
 
1930-ական թթ․ երկրորդ կեսի «խոշոր մաքրումը» հատուկ դաժանությամբ է անդրադարձել Խորհրդային միության զինծառայողական կազմի վրա։ Կարմիր բանակի և Ռազմածովային նավատորմի ղեկավար կազմի լավագույն մասը [[1936]]-[[1938]] թթ․ անխնա ոչնչացվել է։ Այդ մարդիկ ոչ թե մահացել են պատերազմի դաշտում, այլ [[Լուբյանկա]]յի և այլ բանտերի նկուղներում, նաև «աշխատանքային ճամբարներում»։ Որևէ տվյալ չկա, որ հենց Պաշտպանության ժողկոմ Վորոշիլովն է կազմել գնդակահարությունների և ձերբակալությունների այդ «ցուցակները», բայց բավարար է, որ նա հավանություն է տվել և շատերի տակ նրա ստորագրությունն է Ստալինի և [[Նիկոլայ Եժով|Եժովի]] հետ միասին։ Ոչ մի զինվորական չէր կարող մարդ ձերբակալել առանց պաշտպանության ժողկոմի գիտության։
[[1937]] թ [[օգոստոս]]ին տեղի է ունեցել Մ․ Ն․ Տուխաչևսկու, [[Իոնա Յակիր|Ի․ Է․ Յակիրի]], [[Իերոնիմ Ուբորևիչ|Ի․ Պ․ Ուբորիչևի]], [[Բորիս Ֆելդման|Բ․ Մ․ Ֆելդմանի]], [[Ավգուստ Իվանովիչ Կորկ|Ա․ Ի․ Կորկի]] և մյուսների ռազմական դատը և գնդակահարությունը, ինչպես նաև ինքնասպան եղել Վորոշիլովի տեղակալ [[Յան Բորիսովիչ Գամարնիկ|Յա․ Բ․ Գամարնիկը]]։ Այս իրադարձություններից անմիջապես հետո Պաշտպանության ժողկոմ Վորոշիլովը և Ներքին գործերի ժողկոմ Եժովը ստորագրել են ԽՍՀՄ Զինվաժ ուժերի հրամանը, ըստ որի «ԽՍՀՄ–ումԽՍՀՄ-ում և հատկապես Կարմիր բանակում ստեղծվել է տարբեր պետությունների լրտեսների ճյուղավորված ցանց։ Պահանջվում է բոլորին, ովքեր լրտեսական կապեր ունեն՝ խոստովանել, իսկ ով ինչ–որինչ-որ բան գիտի կամ կասկածներ ունի լրտեսական գործունեության մասին՝ մատնել»։<ref name="Դ" />։
{{քաղվածք|Մենք արդեն մաքրվել ենք լրտեսական կեղտից, բայց դեռևս ունենք [[գեստապո]]յի գործակալներ։գործակալներ<ref name="ReferenceB">Анфилов В. Самые тяжкие годы // Литературная газета. 1989. 22 марта.</ref>։|Կ․ Ե․ Վորոշիլով, [[1939]] թ․ [[մարտի 23]]–ին-ին ԽՄԿԿ XVIII համագումար}}
Այդ տարիների ռեպրեսիաները ծանր հարված են հասցրել Բանվորագյուղացիական Կարմիր բանակի ռազմունակությանը, արյունաքամ է եղել կադրային կազմը։ [[Հիտլեր]]ը պատրաստվելով ԽՍՀՄ վրա հարձակմանը բարենպաստ է համարել ԽՍՀՄ–իԽՍՀՄ-ի զինվորական կադրերի ոչնչացման այդ փաստերը։ [[Ֆելդմարշալ]] [[Ֆյոդոր ֆոն Բոկ]]ը գրել է․
{{քաղվածք|Ռուսական բանակի՝ որպես ռազմական ուժի հետ կարելի է հաշվի չնստել, քանի որ արյունոտ ռեպրեսիաները քայքայել են նրա ոգին, վերածելով իներտ մեքենայի։մեքենայի<ref>Чистяков Б. Наркомвоенмор номер три // Смена (Ленинград). 1989. 19 февр</ref>։|}}
[[Պատկեր:Katyn - decision of massacre p1.jpg|thumb|[[Լավրենտի Բերիա]]յի զեկույցի առաջին էջը [[1940]] թ․ գարնանը 15 000 [[լեհեր|լեհ]] սպաների և որոշ 10 000–ից000-ից ավելի մտավորականների [[Կատինի անտառ]]ում և [[խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] այլ վայրերում գնդակահարելու մասին։ Առաջակը ընդունվել է [[Իոսիֆ Ստալին]]ի, Կլիմենտ Վորոշիլովի, [[Անաստաս Միկոյան]]ի, [[Վյաչեսլավ Մոլոտով]]ի, [[Միխայիլ Կալինին]]ի և [[Լազար Կագանովիչ]]ի ստորագրությամբ։ստորագրությամբ<ref>[[Անաստաս Միկոյան|Միկոյան]]ը ստորագրել է նաև [[Կատինի սպանդ]]ը իրականացնելու որոշման տակ։[http://www.aravot.am/2014/07/11/479314/] «[[Առավոտ (օրաթերթ)|Առավոտ]]» 11 2014 – Լուրեր Հայաստանից</ref><ref>[http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"fulltext":&#91;"Janowiec and Others"&#93;,"languageisocode":&#91;"ENG"&#93;,"documentcollectionid2":&#91;"JUDGMENTS"&#93;,"itemid":&#91;"001-127684"&#93;}| Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան «Յանովիչը և այլք ընդդեմ Ռուսաստանի» գործը]</ref>։]]
== Խորհրդա-ֆինլանդական պատերազմ (1939-1940) ==
=== Իրադրությունը բանակում ===
Բարձրակարգ զինվորական կադրերի նկատմամբ մասսայական բռնաճնշումները [[Կարմիր բանակ]]ի կարգապահության վրա ծանր անդրադարձ են ունեցել։ Բարձրաստիճան հրամանատարների նկատմամբ զինվորների ու կրտսեր հրամանատարների վստահությունը նվազելուն զուգընթաց նոր կադրերի ընտրությունը հաճախ իրականացվել է ըստ անկետայի տվյալների։ Ընդ որում՝ [[դասակ]]ի հրամանատարները [[գումարտակ]]ի, նույնիսկ գնդի հրամանատարներ են նշանակվել, գնդի և գումարտակի հրամանատարները՝ [[դիվիզիա]]յի հրամանատարներ։ Զինվորական ակադեմիան երկու–երեքերկու-երեք տարի գրեթե չի գործել, թուլացել է ռազմական–ինժեներականռազմական-ինժեներական և նախագծային աշխատանքը։ Ռազմական փորձի պակասությունը զգալի նշանակություն է ունեցել [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի սկզբում, քանի որ Կարմիր բանակի նկատմամբ պահանջները ավելացել էին։
 
Վորոշիլովը, Բուդյոնին և ԽՍՀՄ նոր մարշալներ Ս․ Կ․ Տիմոշենկոն, Գ․ Ի․ Կուլիկը ամեն կերպ ձգտել են կարգ ու կանոն հաստատել բանակում, բայց առանձնապես արդյունավետ չի եղել նրանց ներդրումը։ներդրումը<ref>Никулин Ю. Почти серьезно… М., 1982. էջ 75-76</ref>։
 
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը սկսվելուց հետո արևմուտքում ավելի բարենպաստ ռազմավարական սահման ունենալու նպատակով խորհրդա–ֆինլանդականխորհրդա-ֆինլանդական սահմանը հեռացնելու Ստալինի որոշման արդյունքում սկսվել է [[Խորհրդա-ֆինլանդական պատերազմ (1939-1940)|Խորհրդա–ֆինլանդականԽորհրդա-ֆինլանդական պատերազմը]]:
=== Վորոշիլովի մասնակցությունը ===
Վորոշիլովն անձամբ ղեկավարել է մարտական գործողությունները, հաճախ եղել է մարտի դաշտում։ 1939–19401939-1940 թթ․ դաժան ձմռան պայմաններում Խորհրդային Միությունը մեծ քանակությամբ զոհեր է ունեցել։
{{քաղվածք|Ստալինը քննադատում էր Պաշտպանության նախարարությունը, հատկապես Վորոշիլովին… Ես համաձայն էի Ստալինի հետ, մյուսներն էլ էին համաձայն, քանի որ Վորոշիլովը երկար տարիներ եղել էր Պաշտպանության նախարար… Ես հիշում եմ Կունցևոյի ամառանոցում, երբ Ստալինը բարկացած, նյարդայնացած քննադատում էր Վորոշիլովին։ Վորոշիլովը նույնպես փրփրեց, կարմրեց, վեր կացավ տեղից և պատասխանեց Ստալինին․ «Դո՛ւ ես մեղավոր դրանում, դո՛ւ ոչնչացրեցիր ռազմական կադրերը…»<ref>Хрущев Н. С. Воспоминания. Нью-Йорк, 1981. Кн. 2. էջ 39-40</ref>|[[Նիկիտա Խրուշչով]]}}
[[1940]] թ. [[հունվար]]ից Վորոշիլովը չի մասնակցել ռազմական գործողություններին։ Ստալինը գործող բանակի հրամանատար է նշանակել մարշալ [[Սեմյոն Տիմոշենկո|Ս. Կ. Տիմոշենկոյին]]: Այս պատերազմի արդյունքները 1940 թ. ապրիլին տեղի ունեցած [[Գլխավոր շտաբ|Գլխավոր ռազմական խորհրդի]] նիստի քննարկման թեմա է դարձել։ Այդ խորհրդակցության ժամանակ պաշտպանության ժողկոմ Վորոշիլովի բացթողումների մասին բազմիցս և բավական կտրուկ խոսել է հատկապես Ստալինի անձնական քարտուղար [[Լև Մեխլիս|Լ. Զ. Մեխլիս]]ը: Ըստ Ստալինի ոչ պաշտոնական հրահանգների Կարմիր բանակի մարտունակությունը բարձրացնելու նպատակով, մի շարք միջոցառումների թվում արդարացվել ու ազատ են արձակվել բռնադատված հրամանատարների մի մասը։ Միաժամանակ որոշում է ընդունվել ԽՍՀՄ պաշտպանության ժողկոմի պաշտոնից Վորոշիլովին հեռացնելու մասին՝ այդ պաշտոնում նշանակելով Տիմոշենկոյին։ Վորոշիլովի հեղինակությունը փրկելու նպատակով նրան պարգևատրել են Լենինի շքանշանով և նշանակել Ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի նախագահ։ 1941 թվականի փետրվարին [[Գլխավոր շտաբի ռազմական ակադեմիա]]ն Վորոշիլովի անունով է կոչվել։ Սակայն կուսակցական և ռազմական հիերարխիայում Վորոշիլովի ազդեցությունը նկատելիորեն թուլացել է։է<ref name="Շ">[http://bookz.ru/authors/roi-medvedev/blijnii-_991/page-18-blijnii-_991.html ''Рой Медведев''. Ближний круг Сталина. Соратники вождя, էջ 18]</ref> ։
== Վորոշիլովը Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին ==
Հայրենական մեծ պատերազմի սկզբում, Կարմիր բանակի ծանր պարտություններից հետո, Արևմտյան ռազմաճակատը համախմբելու նպատակով Գերագույն Գլխավոր հրամանատարության ռազմակայանը Վորոշիլովին, Շապոշնիկովին և Կուլիկին Արևմտյան ռազմաճակատ է ուղարկել, սակայն նրանց չի հաջողվել նույնիսկ զորքը կանոնավորել, որպեսզի կանգնեցնեն նահանջը։ Իրադրությունը փոխելու նպատակով Վորոշիլովն ու Շապոշնիկովն առաջարկել են ստեղծել պաշտպանության նոր ուղղություն ոչ թե [[Բերեզինա (Դնեպրի ստորին վտակ)|Բերեզինա գետի]], այլ ավելի արևելյան՝ [[Դնեպր]] գետի հոսանքի ուղղությամբ։ Այդպիսով [[Սմոլենսկ]]ի համար մղված կռիվներում դեպի արևելք գերմանացիների առաջխաղացումը ժամանակավորապես հաջողվել է կասեցնել։ Պատերազմում կրած պարտություններում էական է եղել Վորոշիլովի դերը, քանի որ
Տող 223.
Առաջին շրջանի անհաջողություններից ուշքի գալուց հետո Ստալինը կրկին իր ձեռքն է վերցրել երկրի և բանակի ղեկավարումը։ [[1941]] թվականի [[հուլիսի 1]]-ին Ստալինը Վորոշիլովին Մոսկվա կանչելով դարձրել է նորաստեղծ Պետական պաշտպանության կոմիտեի (ՊՊԿ) անդամ, որպես [[գլխավոր շտաբ|Գլխավոր հրամանատարության ռազմակայան]]ի Հյուսիս-Արևմտյան ճակատի ղեկավար։ [[Հուլիսի 11]]-ին Վորոշիլովը ոչ մեծ շտաբով մեկնել է Լենինգրադ, որպեսզի ստանձնի Հյուսիս-արևմտյան նահանջող ճակատի հրամանատարությունը։ Չնայած նրա ներկայությունը բզկտված և հոգնած զորքում առանձապես ոգևորություն չի առաջացրել, այնուամենայնիվ տարբեր ձեռնարկություններում միտինգներ և ժողովներ են կազմակերպվել, երգեր ու ձոներ են ուղղվել Վորոշիլովին։ Լենինգրադի մամուլը ողջունել է նրա գալուստը.
{{քաղվածք|Հյուսիս-Արևմտյան ուղղության զորահրամանատար ընկեր Վորոշիլովի նշանակումը մեկ անգամ ևս վկայում է այն մասին, թե կուսակցությունը և ղեկավարությունը ինչպիսի հսկայական ուշադրություն են ընձեռում սոցիալիստական հեղափոխության օրրան Լենինի քաղաքին... Կեցցե՛ փառապանծ զորահրամանատար Կլիմ Վորոշիլովը: Կեցցե՛ մեր հաղթանակների դրոշ՝ մեծն Ստալինը<ref>Ленинградская правда. 1941. հուլիսի 13</ref>:|Լենինգրադի Կիրովի գործարանի բանվորների և ծառայողների ժողովում ընդունած բանաձևից}}
Սակայն Վորոշիլովի նշանակումը էականորեն չի փոխել ռազմաճակատի անբարենպաստ իրավիճակը։ Մերձբալթիկայում շարունակվել է զորքերի նահանջը։ {{քաղվածք|Վորոշիլովը գործում էր համարձակ, բայց անվարժ: Նա համարձակորեն մեկնում էր հակառակորդի տեսադաշտում գտնվող պաշտպանության առաջին գիծ: Սակայն բավարար կոշտություն չուներ զորքը ղեկավարելու համար: Սեպտեմբերի 9-10-ը Լենինգրադը վերջնականապես շրջափակման մեջ ընկավ: Սեպտեմբերի 10-ին Վորոշիլովն անձամբ գլխավորեց ծովային հետևակի հարձակումը: Սակայն դա առավելապես հուսահատության ճիչ էր:<ref name="Շ" />:|Ռոյ Մեդվեդև}}
Ստալինի որոշմամբ Վորոշիլովին փոխարինել է [[Գեորգի Ժուկով|Ժուկովը]], որը գլխավորել է Լենինգրադի պաշտպանությունն այն ժամանակ, երբ Վորոշիլովն արդեն սկսել էր քննարկել, թե ինչ անել, եթե գերմանական զորքերը գրավեն Լենինգրադը։ Բանակի հրամանատարությունից ազատելուց հետո Ստալինը Վորոշիլովին՝ որպես ՊՊԿ անդամ, նշանակել է Մոսկվայի, Պրիվոլժեյի, Միջին Ասիայի և Ուրալի զինվորական օկրուգների պահուստային զորքերի պատրաստության վերահսկիչ։ 1942 թ. սեպտեմբերին Վորոշիլովը նշանակվել է պարտիզանական շարժման գլխավոր հրամանատար։ Սակայն պարտիզանական շարժման իրական ղեկավարը եղել է Բելոռուսիայի Կոմկուսի կենտկոմի առաջին քարտուղար [[Պանտելեյմոն Պոնոմորենկո|Պ. Կ. Պոնոմորենկոն]], իսկ Վորոշիլովի մասնակցությունը էպիզոդիկ և ձևական բնույթ է կրել։ Թիկունքում ևս Վորոշիլովի մասնակցությունը ձևական է եղել։եղել<ref>Новиков В. Н. Армии нужно оружие // Вопросы истории. 1985. № 12. էջ 84.</ref>։
 
Դեպի արևմուտք Կարմիր բանակի տեղաշարժման ընթացքում Վորոշիլովը ղեկավարել է Ռազմական ավարի կոմիտեն (Трофейный комитет)։ Նա կատարել է նաև այլ հանձնարարություններ. բանակցություններ է վարել անգլիական ռազմական պատվիրակության հետ, մասնակցել է Թեհրանի կոնֆերանսին, Ֆինլանդիայի, Հունգարիայի և Ռումինիայի հետ հաշտության հանձնաժողովի նախագահ է եղել։
Տող 244.
 
== Անունն է կրում ==
17–րդ17-րդ համագումարից հետո Վորոշիլովի պաշտամունքը էլ ավելի աճեց։ Այդ տարիներին քաղաքներն ու գյուղերը կոչում էին «առաջնորդների» անուններով։ Լուգանսկ քաղաքը վերանվանվեց [[Վորոշիլովգրադ]]։ Հյուսիսայի Կովկասի [[Ստավրոպոլ]] խոշոր քաղաքը, որը Օրջոնիկիձեի մարզում էր, վերանվանվեց Վորոշիլովսկ (1943 թ․–ինթվականին կրկին հին անունով վերանվանվեց)։ Այդպես մի քանի քաղաքներ և գյուղեր, գործարաններ, կոլխոզներ, սարի գագաթներ երկրի տարբեր մասերում ստացան Վորոշիլովի անունը։
 
[[1932]] թ.-ին ՕՍԱՎԻԱԽԻՄ<ref>ОСОАВИАХИМ – Общество содействия обороне, авиационному и химическому строительству (Պաշտպանության, ավիացիայի և քիմիական շինարարության աջակցության կազմակերպություն)</ref> կենտրոնական խորհուրդը հրաձգության սահմանված չափանիշների կատարման համար սահմանեց «Վորոշիլովսկի ստրելոկ» (Ворошиловский стрелок «Վորոշիլովյան հրաձիգ») պատվավոր կոչում և կրծքանշան։ Խորհրդային ծանր տանկը ստացավ նրա անունը՝ «KB»։<ref name="Դ"/>։
 
== Ստալինը և Վորոշիլովը ==
[[Պատկեր:Joseph Stalin and Kliment Voroshilov, 1935.jpg|thumb|[[Իոսիֆ Ստալին]] և Կլիմենտ Վորոշիլով, [[1935]] թ․ [[դեկտեմբեր]]]]
1920–ական1920-ական թթ․ Վորոշիլովը դեռևս պահպանում էր իր անհատի ինքնուրույնությունը։ [[1928]]-[[1929]] թթ․ [[կուլակաթափում|կուլակաթափման]]<ref>И. В. Сталин «К вопросу о ликвидации кулачества как класса»</ref>, [[կուլակություն|կուլակներին]] որպես «դասակարգ լիկվիդացնելու» գործընթացի ժամանակ, երբ Ստալինը գյուղացիների նկատմամբ պահանջները մեծացնում էր, Վորոշիլովը Քաղբյուրոյի նիստերում արտահայտում էր իր տարակարծությունը նման քաղաքականության վերաբերյալ, ասելով, որ գյուղացիության դժգոհությունը կարող էր բացասաբար անդրադառնալ Կարմիր բանակի մարտունակության վրա, հաշվի առնելով, որ բանակը հիմնականում կազմված էր գյուղացի երիտասարդներից։ Վորոշիլովի և Ստալինի տարաձայնությունները այնքան ուռճացվեցին, որ աքսորավայրից Տրոցկին իր որոշ նամակներում հնարավոր էր համարում, որ գյուղացիությունը կընդվզի Ստալինի դեմ Վորոշիլովի և Բուդյունիի գլխավորությամբ։
 
Վորոշիլովը փառասեր էր և Ստալինը հմտորեն օգտվում էր այդ թերությունից։ Վորոշիովի մասին լեգենդներ էին հյուսվում, ստեղծվում էր «բանվոր–հրամանատարիբանվոր-հրամանատարի» հատուկ պաշտամունք։ Ռազմածովային ժողկոմ նշանակվելուց արդեն մեկ տարի անց ի հայտ եկան նրա առաջին կենսագրականները<ref>Ефимов В., Гай Е. С нами Ворошилов. М.; Л., 1926; Вардин И. Ворошилов – рабочий вождь Красной Армии. М., 1926 и др.</ref>, պոեմներ և երգեր էին նվիրվում նրան։
{{քաղվածք|Մեզ հետ Վորոշիլովն է,
:Առաջին կարմիր սպան։
Տող 260.
:::Первый красный офицер.
:::Сумеем кровь пролить
:::За СССР.»|[[1926]] թ․–իթվականի [[պիոներ]]ական երգ։}}
Վորոշիլովի բազմաթիվ կենսագրականների վերաբերյալ Ստալինը ցուցադրական համեստությամբ ասել է․
{{քաղվածք|Դեռևս չի եկել Ստալինի կենսագրականը գրելու ժամանակը։ժամանակը<ref name="Դ"/>։|}}
[[1929]] թ․ ավարտին Վորոշիլովն ի պատասխան հրատարակել է մի մեծ հոդված՝ «Ստալինը և Կարմիր բանակը» (Сталин и Красная Армия), որից էլ սկսվել է Ստալինի մասին լեգենդը՝ որպես Քաղաքացիական պատերազմի խոշոր հրամանատար և Կարմիր բանակի գլխավոր հաղթանակների ոգեշնչող, կազմակերպիչ։կազմակերպիչ<ref>Сталин: Сборник статей к 50-летию со дня рождения. М.; Л., 1929. էջ 57.</ref>։
1939 թ․ «Ստալինը և Կարմիր բանակի շինարարությունը» (Сталин и строительство Красной Армии) հոդվածում Վորոշիլովը գրել է․
{{քաղվածք|Մենք, նրա ժամանակակիցները և զինակիցները կարող ենք նրա հսկայական և արդյունավետ ռազմական աշխատանքի մասին որոշ գծանշումներ կատարել միայն։միայն<ref>Ворошилов К. Е. Сталин и Вооруженные Силы СССР. М., 1951. С. 66.</ref>։|Վորոշիլով Կ․ Ե․}}
1930–ական1930-ական թթ․ Ստալինի ազդեցությունը և իշխանությունը Վորոշիլովի վրա ավելի ակնառու է։ Այդ ժամանակ նա Ստալինի ամենամտերիմների շրջանակում էր և համարվում էր նրա անկեղծ ընկերը։ Նրանք ամենուր միասին էին, որսի, հանգստի գնում էին միասին։ Միասին էին Ստալինի [[Կունցևոյի ամառանոց]]ում և Կրեմլի բնակարանում, Դամբարանի տրիբունայում։ Նրանք միասին հաճախ այցելում էին Մաքսիմ Գորկուն։ Մի անգամ [[Մաքսիմ Գորկի]]ն, երբ նրանց համար կարդացել է իր «Աղջիկը և մահը» հեքիաթը, Ստալինը գրքի վերջին էջում գրառում է կատարել․ ''«Սա ավելի ուժեղ է, քան [[Գյոթե]]ի «[[Ֆաուստ]]ը» (սերը հաղթում է մահին) 11.Х.31»։'' Հաջորդ էջում Վորոշիլովն իր գրառումն է կատարել․ ''«Իմ կողմից ասեմ, որ ես սիրում եմ Գորկիին ինչպես իմ և իմ դասի գրող, որը հոգով հասկացել է մեր առաջընթացը»։''<ref name="Դ"/>։
 
== Համեմատական բնութագիր ==
Վորոշիլովը [[Ստալին]]ի վրա ունեցած իր ազդեցությամբ էականորեն զիջում էր Ստալինին շրջապատող մյուս քաղաքական գործիչներին, բայց նույնքանով նրանց գերազանցում էր իրեն մասին հյուսված լեգենդներով։ Նա չուներ [[Անաստաս Միկոյան|Միկոյան]]ի խելքը, խորամանկությունը և գործնականությունը, չուներ [[Լազար Կագանովիչ|Կագանովիչ]]ի կազմակերպչական ընդունակությունները, ակտիվությունն ու կոշտությունը, նաև [[Միխայիլ Մոլոտով|Մոլոտովի]] գրագրական գործունյա կարողությունները և «քարե հետույքը»։ Ոչ էլ կարողանում էր [[Գեորգի Մալենկով|Մալենկով]]ի նման կողմնորոշվել համակարգում առկա խորամանկ բանսարկություններում, նրան չէր բավարարում [[Նիկիտա Խրուշչով|Խրուշչովի]] ջերմեռանդությունը, նա չէր տիրապետում [[Անդրեյ Ժդանով|Ժդանովի]] կամ [[Նիկոլայ Վոզնեսենսկի|Վոզնեսենսկու]] տեսական գիտեիքներին և նույնիսկ որպես հրամանատար նա ավելի շատ պարտություններ է ունեցել, քան՝ հաղթանակներ։
 
Վորոշիլովն առանձնակի համարձակությամբ էր օժտված և որպես զինվորական նա բազմաթիվ անգամ հայտնվել է բարդ բանսարկությունների մեջ։ Սակայն գիտակցում էր իր համեստ մտավոր ունակությունները և փնտրում էր քաղաքական հովանավոր և ղեկավար։ [[ԽՍՀՄ Ռազմական գերատեսչություն|Ռազմական գերատեսչություն]]ը գլխավորելու համար [[Իոսիֆ Ստալին|Ստալինին]] հենց նման մարդ էր հարկավոր։ Եվ նման մարդու համար հեշտ էր պահպանել իր տեղը բոլոր հաջորդ ղեկավարների օրոք։օրոք<ref name="Դ"/>։
 
=== Ժամանակակիցների տեսակետները ===
{{քաղվածք|Վորոշիլովը ֆիկցիա է։ Նրա հեղինակությունը արհեստականորեն ստեղծված է [[տոտալտարիզմ|տոտալիտար քարոզչության]] կողմից: Գլխապտույտ բարձրության վրա նա մնաց այն, ինչ միշտ կար. սահմանափակ գավառական՝ առանց մտահորիզոնի, առանց կրթության, առանց ռազմական հմտությունների և նույնիսկ առանց կառավարիչի ընդունակությունների:<ref name="Ա"/>:|[[Լև Տրոցկի|Լ․ Դ․ Տրոցկի]]}}
«[[Կրասնայա զվեզդա]]» օրաթերթում իր ձերբակալությունից մեկ օր առաջ հրատարակված հոդվածում Տուխաչևսկին գրել է․
{{քաղվածք|․․․Պետք է ասել, որ Վորոշիլովը շատ բթամիտ է, բայց ունի մի դրական հատկանիշ, որ գիտունիկ չի ձևանում և բոլորի հետ հաճույքով համաձայնվում է։է<ref name="ReferenceA">Норд Л. Маршал Тухачевский. Париж, 1978. С. 102</ref>։|[[Միխայիլ Տուխաչևսկի|Մ․ Ն․ Տուխաչևսկի]], [[Կրասնայա զվեզդա]], [[1937]] թ․ [[մայիսի 21]]}}
Վորոշիլովը հակում ուներ իրեն վերագրել կամ ավելորդ ուռճացնել իր ձեռքբերումները։ Օրինակ, Գրիգորևի ապստամբության ճնշման մասին խոսելիս նա գրել է․
{{քաղվածք|Իմ անձնական ղեկավարությամբ բանդաները ջախջախվեցին․․․ Մեր ստորաբաժանումները ոչ մի բանի պետք չեն, իսկ հրամանատարական կազմը հարկն է մի մարդու նման կախաղան բարձրացնել։բարձրացնել<ref name="Գ">[http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/VOROSHILOV_KLIMENT_EFREMOVICH.html Энциклопедия Кругосвет․ Универсальная научно-популярная онлайн-энциклопедия]</ref>։|}}
{{քաղվածք|Նրա տեղեկությունը Ալեքսանդրիայում Գրիգորևի ոչնչացման մասին պարզվեց կեղծ էր․․․ Վորոշիլովի պնումներն իր հաջողությունների և մեր ստորաբաժանումների աշխատանքի մասին անամոթաբար ուռճացված էին։|Ա․ Պ Ֆեսենկո, Գրիգորևականության ոչնչացման մեջ Վորոշիլովի դերը // Պատմության հարցեր, 1988. № 10, էջ 188 {{ref-ru}}<ref>Фесенко А. П. К оценке роли К. Е. Ворошилова в разгроме григорьевщины // Вопросы истории. 1988. № 10. С. 188</ref>}}
== Հետաքրքիր փաստեր ==
[[1921]] թ․ գարնանը Կրոնշտադտի ապստամբության ճնշումից հետո Վորոշիլովը երկրորդ անգամ պարգևատրվում է [[Կարմիր դրոշի շքանշանով]]։ Կուսակցության հերթական համագումարին նա ներկայանում է կրծքին երկու շքանշան։ Գործնական ժողովների և նույնիսկ համագումարների ժամանակ սեփական մրցանակները ցուցադրելը կուսակցության անդամների կողմից ընկալվում էր տգեղ վարվելաձև և Վորոշիլովն արժանանում է Լենինի հեգնական դիտողությանը։ Հաջորդ օրը Վորոշիլովը ներկայանում է ուկրաինական ասեղնագործ վերնաշապիկով և առանց շքանշանների։
 
Արևմուտքում օրինաչափ երևույթ էր սպայի պարել իմանալը։ Վորոշիլովը պարել չգիտեր։ Մի քանի անգամ արտասահմանում ընդունելությունների ժամանակ անհարմար վիճակում հայտնվելուց հետո Վորոշիլովը կազմակերպում է Կարմիր բանակի հրամանատարական կազմին եվրոպական ժամանակակից պարեր ուսուցանելու գործը, որն այդքան տհաճ էր 1920–ական1920-ական թվականների երիտասարդ կոմերիտականների համար։համար<ref name="Դ"/>։
 
1920-ական թթ․ վերջից մինչև 1930-ական թթ․ սկիզբը Վորոշիլովը ղեկավարել է [[Մեծ թատրոն]]ի գործունեության ՀամԿ(բ)Կ ԿԿ Քաղբյուրոյի հանձնաժողովը։ Նա հայտնի էր որպես թատերասեր և [[բալետ]]ի հովանավոր։հովանավոր<ref name="Գ" />։
 
== Գրականություն ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Կլիմենտ_Վորոշիլով» էջից