«Հռոմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: → (13), է: → է։, բ: → բ։ (3), դ: → դ։ (3), ը: → ը։ (20), ի: → ի։ (2), լ: → լ։, մ: → մ։ (9), ն: → ն։ (8), ո: → ո։, ս: → ս oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո... |
չ փոխարինվեց: <ref → <ref (19) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 70.
Հռոմն ունի ավելի քան 2500 տարվա պատմություն։ Չնայած ըստ դիցաբանության Հռոմի հիմնադրումը թվագրվում է ընդամենը մ․թ․ա․ 753 թվականին՝ այդ տարածքը բնակեցված է եղել շատ ավելի առաջ՝ դարձնելով այն ամենահին մշտապես բնակեցված տարածքը Եվրոպայում<ref name="Heiken, G. 2005">Heiken, G., Funiciello, R. and De Rita, D. (2005), The Seven Hills of Rome: A Geological Tour of the Eternal City. Princeton University Press.</ref> ։ Քաղաքի սկզբնական բնակչությունը ծագել է [[լատիններ]]ից, [[էտրուսկներ]]ից և [[սաբինացիներ]]ից։ Արդյունքում, քաղաքը ըստ հերթականության դարձել է [[Հռոմի թագավորություն|Հռոմի թագավորության]], [[Հռոմի հանրապետություն|Հռոմի հանրապետության]] և [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] մայրաքաղաքը և համարվում է [[արևմտյան քաղաքակրթություն|արևմտյան քաղաքակրթության]] ծննդավայրերից մեկը և երբեմն նաև առաջին [[մետրոպոլիս]]ը.<ref>[http://www.historytoday.com/mary-harlow/old-age-ancient-rome Old Age in Ancient Rome]</ref>։ Այն կոչվում է նաև "Romae Aeterna" (Հավերժական քաղաք)<ref>{{cite web|last=Andres Perez|first=Javier|title=APROXIMACIÓN A LA ICONOGRAFÍA DE ROMA AETERNA|url=http://www.elfuturodelpasado.com/elfuturodelpasado/Ultimo_numero_files/023.pdf|publisher=El Futuro del Pasado|accessdate=մայիսի 28, 2014|pages=349–363|year=2010}}</ref> և "[[Caput Mundi]]" (Աշխարհի մայրաքաղաք)։
[[Վերածնունդ|Վերածննդից]] հետո՝ գրեթե բոլոր պապերը սկսած [[Նիկողայոս V|Նիկողայոս V-ից]] (1422-55) 400 տարի շարունակ ձգտում էին քաղաքը դարձնել աշխարհի գեղարվեստական և մշակութային կենտրոնը
Հռոմը համարվում է համաշխարհային քաղաք։
== Ծագումնաբանություն ==
[[Պատկեր:Capitoline she-wolf Musei Capitolini MC1181.jpg|մինի|աջից|Կապիտոլյան գայլը կերակրում է երկվորյակ եղբայրներ Հռեմոսին և Հռոմուլոսին]]
Ըստ քաղաքի հիմնադրման մասին առասպելի՝ «{{lang-it|Roma}}» անունը առաջացել է քաղաքի հիմնադիր և առաջին թագավոր «{{lang-it|Romulus}}»-ի անունից։
Ինչևէ, կա նաև հավանականություն, որ «{{lang-it|Romulus}}» անունն է իրականում առաջացել «{{lang-it|Roma}}»-ից։ Դեռևս 4-րդ դարում կային տարբեր տեսակետներ, թե ինչպես է առաջացել «{{lang-it|Roma}}» անվանումը։ Որոշ ենթադրություններ առաջ են քաշվել՝ հիմնվելով բառի ոչ հստակ լեզվական ծագման վրա
* «{{lang-it|Rumon}}» կամ «{{lang-it|Rumen}}» բառից, Տիբր գետի հին անվանումից, որն իր հերթին ունի նույն արմատը, ինչ հունարեն ῥέω (rhèo)և լատիներեն ruo բայերը, որոնք երկուսն էլ նշանակում են «հոսել»
* էտրուսկերեն ruma բառից, որի արմատն է *rum- «չափ», որը հավանաբար վերաբերում է կամ պաշտամունքի կենդանի գայլին, որը կերակրել էր երկվորյակներ Հռոմուլուսին և Ռեմուսին, կամ Պալատինյան և Ավենտինյան բլուրների չափերին
* Հունարեն ῤώμη (rhōmē)բառից, որը նշանակում է «ուժ»
== Պատմագրական և ավանդական տեղեկություններ ==
Տող 99.
=== Վարչական և պատմական ստորաբաժանումներ ===
[[Պատկեր:Roma - Municipi numerata.png|մինի|ձախից|Հռոմի ստորաբաժանումները]]
1972 թվականից սկսած՝ քաղաքը բաժանվում է վարչական տարածքների ({{lang-it|municipi}} (եզ. municipio))։<ref>{{cite web|title=Territorio |publisher=Comune di Roma |accessdate=5 հոկտեմբեր 2009 |url=http://www.comune.roma.it/was/wps/portal/!ut/p/_s.7_0_A/7_0_21L?menuPage=/Area_di_navigazione/Sezioni_del_portale/Dipartimenti_e_altri_uffici/Dipartimento_XV/www-9-romastatistica-9-it/Territorio/&flagSub= |language=Italian }}{{dead link|date=հունիս 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> Դրանք ստեղծվել են քաղաքի ապակենտրոնացումը ավելացնելու նպատակով։ Յուրաքանչյուր տարածք կառավարվում է նախագահի և 4 հոգուց բաղկացած խորհրդի կողմից, ովքեր ընտրվում են քաղաքացիների կողմից յուրաքանչյուր 5 տարի։ Սկզբնական շրջանում ստորաբաժանումները 20-ն էին, այնուհետև՝ 19:<ref>In 1992 after a [[referendum]] the XIX Circoscrizione became the ''[[Comune]]'' of [[Fiumicino]]</ref>: 2013 թվականին այդ թիվը նվազեց մինչև 15
Հռոմն իր տարածքի մեծությամբ (5352կմ²) գրեթե հավասար է [[Լիգուրիա]] մարզին։ Այն նաև [[Լացիո]] մարզի մայրաքաղաքն է։
Հռոմը Իտալիայի մայրաքաղաքն է և Իտալիայի կառավարության նստավայրը։ Հռոմի պատմական կենտրոնում են գտնվում նաև Իտալիայի հանրապետության նախագահի և վարչապետի պաշտոնական նստավայրերը, Իտալիայի կառավարության 2 պալատները, ինչպես նաև Սահմանադրական դատարանը։ Պետական նախարարությունները սփռված են ամբողջ քաղաքով, ինչպես օրինակ՝ Արտաքին գործերի նախարարությունը, որը գտնվում է Ֆարնեզինա պալատում ({{lang-it|Palazzo della Farnesina}})՝ [[Օլիմպիական մարզադաշտ (Հռոմ)|Օլիմպիական մարզադաշտ]]ի հարևանությամբ։
Տող 121.
===Կլիմա===
Հռոմում գերիշխում է [[Միջերկրածովյան կլիմա]]ն՝
|url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/
|title=World Map of Köppen−Geiger Climate Classification}}</ref> զով, խոնավ ձմեռներով և շոգ, չոր ամառներով։
Տող 127.
Հռոմի միջին տարեկան ջերմաստիճանը 20 °C է ցերեկային ժամերին և 10 °C՝ գիշերը։ Ամենացուրտ ամսին՝ հունվարին, միջին ջերմաստիճանը 12 °C է ցերեկային ժամերին և 3 °C՝ գիշերը։ Ամենատաք ամիսներին՝ հուլիսին և օգոստոսին, միջին ջերմաստիճանը 30 °C է ցերեկը և 18 °C՝ գիշերը։
Դեկտեմբերը, հունվարը և փետրվարը ամենացուրտ ամիսներն են, երբ միջին ջերմաստիճանը մոտավորապես 12.5 °C է ցերեկը և 3.6 °C՝ գիշերը։ Ջերմաստիճանը սովորաբար տատանվում է 10-15 °C ցերեկը և 3-5 °C՝ գիշերը։ Հազվադեպ է ձյուն գալիս, սակայն գրեթե ամեն ձմեռ աննշան ձյուն նկատվում է, իսկ յուրաքանչյուր 20 կամ 25 տարին մեկ զգալի քանակությամբ տեղումներ են տեղի ունենում ձյան տեսքով (վերջինը՝ 2002 թվականին)։
Միջին հարաբերական խոնավությունը 75% է՝ տատանվելով հուլիսին 72%-ից նոյեմբերին 77%: Ծովի ջերմաստիճանը փետրվարին և մարտին հասնում է 13 °C, իսկ օգոստոսին՝ 24 °C:<ref name="sea temp">[http://www.holidaycheck.com/climate-wetter_Rome+Area-ebene_rid-id_219.html Rome Climate]. Retrieved 9 օգոստոս 2012</ref>
Տող 164.
===Էթնիկ խմբեր===
Համաձայն Իտալիայի ազգային վիճակագրական ինստիտուտի ({{lang-it|ISTAT}}) վերջին տվյալների՝
== Հայերը Հռոմում ==
Հայերի բնակության մասին Հռոմում հիշատակություններ կան դեռևս մ.թ.ա. 1-ին դարից։ Մ.թ. 65 թվականին հայոց թագավոր [[Տրդատ Ա]]-ն այցելել է (շուրջ 3 հազարանոց շքախմբով) Հռոմ և թագադրվել [[Ներոն]] կայսրի կողմից։ [[4-րդ դար]]ում Հռոմում հռչակված էր [[հռետոր]] [[Պարույր Հայկազն]]ը, որին Հռոմում հուշարձան է կանգնեցվել։ 552 թ.-ին բյուզանդական զորքերի հրամանատար և [[Ռավեննա]]յի փոխարքա ([[541]]-[[568]]) Նարսես Պատրիկը քաղաքն ազատագրել է գոթերից և այնուհետև շինարարական լայն գործունեություն ծավալել Հռոմում (ավանդությունը Նարսեսին է վերագրում «Կիլիկյան» վանքի շինարարությունը)։
[[7-րդ դար]]ում Հռոմում եղել է հայկական վանք, որի աբբա Թաղասիոսը մասնակցել է [[649]] թվականի [[Լատերան]]ի տիեզերաժողովին, 11-րդ դարում՝ հայկական եկեղեցի։ Հռոմում եղել է հայկական թաղամաս։
XIII-XVI դդ. Հռոմի հայ համայնքը, ինչպես նաև իտալահայ մյուս համայնքները, ստվարացել են։ Հռոմ են եկել հայ մտավորականներ, եկեղեցական գործիչներ, վաճառականներ։ Այստեղ ընդօրինակվել են բազմաթիվ արժեքավոր ձեռագրեր, առաջին հայերեն գիրքը («Տոմար Գրիգորյան») Հռոմում տպագրվել է [[1584]] թվականին։ [[1883]] թվականին հիմնադրվել է Լևոնյան վարժարանը՝ կաթոլիկ հայ հոգևորականների պատրաստման բարձրագույն դպրոցը։
Տող 219.
* {{դրոշ|Բոլիվիա}} [[Ակակաչի]], Բոլիվիա<!--<ref>http://www.liberazione.it/giornale/051129/LB12D6D0.asp – Short newspaper article on the Rome / Achacachi twinning</ref> -->
* {{դրոշ|Ալժիր}} [[Ալժիր]], Ալժիր
* {{դրոշ|Չինաստան }} [[Պեկին]], Չինաստան
* {{դրոշ|Սերբիա}} [[Բելգրադ]], Սերբիա
* {{դրոշ|Բրազիլիա}} [[Բրազիլիա]], Բրազիլիա
Տող 228.
* {{դրոշ|Պակիստան}} [[Մուլթան]], Պակիստան
* {{դրոշ|Հնդկաստան}} [[Մումբայ]], Հնդկաստան
* {{դրոշ|Իսպանիա}} [[Մադրիդ]], Իսպանիա
* {{դրոշ|Իսպանիա}} [[Մարբելա]], Իսպանիա
* {{դրոշ|Կանադա}} [[Մոնրեալ]], [[Քվեբեկ]], Կանադա
* {{դրոշ|ԱՄՆ }} [[Նյու Յորք]], ԱՄՆ
* {{դրոշ|Բուլղարիա}} [[Պլովդիվ]], Բուլղարիա
* {{դրոշ|Հնդկաստան}} [[Նոր Դելի]], Հնդկաստան
* {{դրոշ|Հարավային Կորեա}} [[Սեուլ]], Հարավային Կորեա<ref name="Seoul twinnings2">{{cite web |url=http://english.seoul.go.kr/gover/cooper/coo_02sis.html|title=International Cooperation: Sister Cities |accessdate=26 հունվարի 2008 |work=Seoul Metropolitan Government|publisher=www.seoul.go.kr|archiveurl=//web.archive.org/web/20071210175055/http://english.seoul.go.kr/gover/cooper/coo_02sis.html |archivedate=10 դեկտեմբերի 2007}}{{dead link|date=փետրվարի 2016}}</ref><ref name="Seoul twinnings">{{cite web|url=http://english.seoul.go.kr/gtk/cg/cityhall.php?pidx=6 |title=Seoul -Sister Cities [via WayBackMachine] |accessdate=23 օգոստոսի 2013 |work=Seoul Metropolitan Government (archived 2012-04-25) }}{{dead link|date=հունիսի 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref>
* {{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սիդնեյ]], Ավստրալիա
* {{դրոշ|Ալբանիա }} [[Տիրանա]], Ալբանիա
* {{դրոշ|Իրան}} [[Թեհրան]], Իրան
* {{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տոկիո]], Ճապոնիա
* {{դրոշ|Բելգիա}} [[Տոնջերեն]], Բելգիա
* {{դրոշ|Թունիս}} [[Թունիս]], Թունիս
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Washington, D.C.]], USA<ref>{{cite web|title=Visita a Washington del Sindaco|url=http://www.comune.roma.it/wps/portal/pcr?contentId=NEW183956&jp_pagecode=newsview.wp&ahew=contentId:jp_pagecode|accessdate=3 հոկտեմբերի 2011}}</ref>
}}
|