«Քրոնոկենսաբանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
ավելացվեց Կատեգորիա:Կենսաբանական ցիկլեր ՀոթՔաթ գործիքով |
չ փոխարինվեց: <ref → <ref (4) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
[[File:Biological clock human.hy.png|thumb|Մարդու [[Ցիրկադային ռիթմ|ցիրկադային]] (24-ժամյա) [[Կենսառիթմեր|կենսաբանական ռիթմերի]] որոշ ցուցիչներ]]
'''Քրոնոկենսաբանություն''' ({{lang-el|χρόνος}}, «ժամանակ»), գիտության ճյուղ, որն ուսումնասիրում է ժամանակի ընթացքում կենդանի օրգանիզմների մոտ ընթացող պարբերական (ցիկլիկ) երևույթները, և նրանց հարմարումը արեգակնային և լուսնային ռիթմերին
Քրոնոկենսաբանական հետազոտություններն ընդգրկում են (բայց չեն սահմանափակվում դրանցով) համեմատական անատոմիայի, ֆիզիոլոգիայի, գենետիկայի, մոլեկուլյար կենսաբանության, և օրգանիզմների վարքի կենսաբանության ոլորտների աշխատանքները
== Նկարագրություն ==
Տող 22.
Դասավորելով բույսերը շրջանաձև կաղապարում, նա պատրաստեց կենսաբանական ժամացույց, որը, կախված այն բանից, թե որ բույսի ծաղիկներն են բացված, որինը՝ փակ, ամենաբնական ձևով ցույց էր տալիս օրվա ժամանակը։ Օրինակ, նա հայտնաբերեց, որ «{{lang-en|hawk’s beard}}» բույսի ծաղիկները բացվում են առավոտյան ժամը 6:30-ին, այն դեպքում, երբ [[խատուտիկ]]ի ծաղիկները չեն բացվում մինչև ժամը 7:00։
[[1860]]-ական թվականներին Ռուսական էնտոմոլոգիական միության նախագահ [[Կարլ Էռնստ ֆոն Բեր]]ը գրել է կենսաբանական ժամանակի և տարբեր կենդանիների մոտ նրա տարազանության մասին
[[1960]] թ. Cold Spring Harbor Laboratory-ում սիմպոզիումի ժամանակ եկավ այն պահը, որ գիտության տարբեր ոլորտների գիտնականներ հայտնաբերեցին, որ նրանք բոլորն էլ հետազոտել են միևնույն երևույթները։ Հենց այդ ժամանակ էլ դրվեց քրոնոկենսաբանության՝ որպես նոր գիտության հիմքը։
Տող 31.
[[Միննեսոտայի համալսարան]]ից Ֆրանց Հալբերգը ներմուծեց «ցիրկադիան» եզրույթը և նրան հաճախ անվանում են «ամերիկյան քրոնոկենսաբանության հայր»։ [[1970]]-ական թվականներին «Կենսաբանական ռիթմերի հետազոտման միության» ղեկավար դարձավ Քոլին Պիտերդրիխը, որն ավելի շատ զբաղվում էր էվոլյուցիոն և էկոլոգիական ասպեկտներով, այն դեպքում, երբ Հալբերգի ուսումնասիրությունները ավելի ուղղված էին մարդկային և բժշկական ասպեկտներին։ Պիտենդրիխը որպես ղեկավար և Միության անդամները հիմնարար հետազոտություններ կատարեցին բոլոր տեսակի կենդանի օրգանիզմների (և՛ բույսեր, և՛ կենդանիներ) վրա։ Հետո դժվար էր ֆինանսավորում ստանալ նմանատիպ հետազոտությունները, բացի մկներից, առնետներից, մարդուց և [[պտղաճանճեր|պտղաճանճից]], այլ օրգանիզմների վրա անելու համար<ref>{{cite web| url = http://scienceblogs.com/clock/2006/07/clocktutorial_3_fortyfive_year.php| title = ClockTutorial #2a, Forty-Five Years of Pittendrigh's Empirical Generalizations| accessdate = 2007-12-23 | last = Zivkovic | first = Bora | date = 2006-07-03 | work = A Blog Around the Clock | publisher = ScienceBlogs | quote = | archiveurl = http://www.webcitation.org/66JnClG2m | archivedate = 2012-03-21}}</ref><ref>{{cite web|url=http://scienceblogs.com/clock/2006/09/clocks_in_bacteria_v_how_about.php|title=Clocks in Bacteria V|accessdate=2007-12-23|last=Zivkovic|first=Bora|date=2006-05-17|work=A Blog Around the Clock|publisher=ScienceBlogs|quote=|archiveurl=http://www.webcitation.org/66JnECt21|archivedate=2012-03-21}}</ref>։
Հետագայում լուսաբուժությունն ու մելատոնինի նշանակությունը հետազոտվեցին Օրեգոնյան բժշկական և գիտական համալսարանից(Oregon Health & Science University) Ալֆրեդ Լուիի և այլոց կողմից որպես կենդանիների և մարդու օրական ռիթմերի վերակարգավորման միջոց։ Մարդը կարող է ունենալ ցերեկային տիպ («արտույտներ») և իրիկնային(«բուեր»)։ Այս տիպերն անվանում են [[քրոնոտիպ]]եր
XX-րդ դարի երկրորդ կեսին էական ներդրում ունեցան Յու. Աշոֆը և Ք. Պիտենդրիխը, որոնք կատարել էին տարբեր, բայց միմյանց լրացնող հետազոտություններ լույսի ցիրկադային համակարգի առգրավման երևույթի վերաբերյալ։
|