«Ումբրիել (արբանյակ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 2.
| անուն = Ումբրիել
| այլ անուն = <small>Ուրան II<small>
| լատիներեն անուն = Umbriel
| պատկեր = PIA00040 Umbrielx2.47.jpg
| մակագրություն = Ումբրիելը լուսանկարված ''Վոյաջեր 2'' կայանից 1986 թվականին
| հայտնաբերման տարեթիվ = 24 հոկտեմբեր [[1851]]
| հայտնաբերող = [[Ուիլիամ Լասսել]]
| տեսանելի մագնիտուդ = 14,5<ref name="NASAspp" />
| տեսանելի չափ =
| համաստեղություն =
| հեռավորություն = 266 000 կմ<ref name="orbit" />
| չափման կետ = [[Ուրան]]ից
| արբանյակներ =
| պերիհելին =
| ապոհելին =
| մեծ կիսաառանցք = 266 000 կմ<ref name="orbit" />
| էքսցենտրիսիտետ = 0,0039<ref name="orbit" />
| սիդերիկ պարբերություն = 4,144 օր<ref name="orbit" />
| սինոդիկ պարբերությունը =
| ուղեծրային արագություն = 4,67 կմ/վ (հաշվարկված)
| թեքվածություն = 0,128° (Ուրանի հասարակածի նկատմամբ)<ref name="orbit" />
| ծագման անկյուն =
| պերիկենտրոնի արգումենտ =
| սեղմվածություն =
| շառավիղ = 1169584,47 ± 2,8 կմ<ref name="Thomas 1988" />
| հասարակածային շառավիղ =
| բևեռային շառավիղ =
| մակերևույթի մակերես = 4,296 մլն. կմ²
| ծավալ =837,3 մլն. կմ³
| զանգված =(1,172 ± 0,35135) × 10<sup>21</sup> կգ<ref name="Jacobson Campbell et al. 1992" />
| միջին խտություն = 1,39 ± 0,16 գ/սմ³<ref name="Jacobson Campbell et al. 1992" />
| մակերևութային ձգողություն = 0,232 մ/վ²
| պտույտի արագություն =
| տիեզերական արագություն = 0,52 կմ/վ
| պտույտի պարբերություն = [[Սինքրոն պտույտ|Սինքրոն]]<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />
| առանցքի թեքում = 0,0°<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />
| ալբեդո ={{plainlist 0,26|
* 0,26 (երկրաչափական)
* 0,10 (Բոնդի)<ref name="Karkoschka 2001, Hubble" />}}
| տարիք =
| քիմիական կազմ =
| մթնոլորտի ջերմաստիճան = 75 [[Կելվին|Կ]] (−198 °C)<ref name="Grundy Young et al. 2006" />
| այլ տվյալներ =
}}
'''Ումբրիել''', [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրանի]] մեծ [[արբանյակ]]ներից է, նույնպես նշանակվում է '''{{nowrap|Uranus II}}'''։ Ուրանի արբանյակներից չափերով և զանգվածով երրորդն է։ Հայտնաբերվել է [[Ուիլիամ Լասսել]]ի կողմից [[1851]] թվականին։ Այն հայտնաբերվել է [[Արիել (արբանյակ)|Արիելի]] հետ միաժամանակ և անվանվել է [[Ալեքսանդր Փոփ]]ի ''[[Խոպոպի առևանգումը]]'' պոեմի կերպարի անունով։
 
Ումբրիելը հիմնականում կազմված է [[սառույց]]ից՝ որում խառնված են մեծ քանակությամբ [[քարեր]]ի ապարներ։ Հնարավոր է, արբանյակն ունի քարե [[Մոլորակի միջուկ|միջուկ]], որը պատված է սառցե [[Մոլորակի մանտիա|մանտիայով]]։ Մակերևույթը ամենամուգն է Ուրանի արբանյակների միջև, և ինչպես երևում է հիմնականում ձևավորվել է հարվածային ազդեցությունների արդյունքում։ Այնուամենայնիվ կիչճերի առկայությունը խոսում է [[էնդոգեն]]իկ պրոցեսների մասին, որոնք հնարավոր է, տեղի են ունեցել արբանյակի ձևավորման վաղ շրջանում և որոշ չափով հարթեցրել են մակերևույթը։
'''Ումբրիել''', [[Ուրան]]ի [[արբանյակ]]ն է, հայտնաբերվել է [[Ուիլիամ Լասսել]]ի կողմից [[1851]] թվականին։
 
Ումբրիելը ծածկված է բազմաթիվ [[հարվածային խառնարան]]ներով, որոնք հասնում են տրամագծում 210 կմ, այսպիսով այն հանդիսանում է երկրորդը Ուրանի արբանյակների միջև խառնարանների քանակով, [[Օբերոն (արբանյակ)|Օբերոնից]] հետո։ Մակերևույթի ամենանշանակալի առանձնահատկությունն է [[Վունդա (խառնարան)|Վունդա]] խառնարանի հատակին գտնվող պայծառ նյութի օղակն է։ Ումբրիելը, ինչպես և բոլոր Ուրանի արբանյակները, հավանաբար առաջացել է մոլորակը շրջապատող [[ակկրեցիոն սկավառակ]]ից, որը գոյություն է ունեցել մոլորակի ձևավորումից անմիջապես հետո։ Ուրանի համակարգը մոտիկից ուսումնասիրվել է մինչ այս պահը ընդամենը մեկ անգամ, ''[[Վոյաջեր 2]]'' [[ավտոմատ միջմոլորակային կայան]]ից, որը անցել է մոլորակի մոտով 1986 թվականի հունվարին։ Այն կատարել է Ումբրիելի մի քանի լուսանկարներ, որոնք թույլ են տալիս քարտեզագրել արբանյակի մակերևույթի միայն մոտ 40%։
Ումբրիելը հիմնականում կազմված է սառույցից՝ մեծամասամբ քարից։ Հնարավոր է, արբանյակն ունի քարե միջուկ, որը պատված է սառցե թաղանթով։ Որանի արբանյակների ցանկում զբաղեցնում է 3-րդ հորիզոնականը իր չափերի շնորհիվ և ունի ամենամութ մթնոլորտը․ արտացոլում է ընկնող լույսի 16 %-ը։
 
== Հայտնաբերում և անվանում ==
Ումբրիելը և նրանից մի փոքր փոքր Ուրանի արբանյակ [[Արիել (արբանյակ)|Արիելը]] հայտնաբերվել են [[Ուիլիամ Լասսել]]ի կողմից միևնույն օրը, 1851 թվականի հոկտեմբերի 24-ին<ref name="Lassell 1851" /><ref name="Lassell, letter 1851" />։ Սակայն [[Ուիլիամ Հերշել]]ը, ով հայտնաբերել էր Ուրանի ամենամեծ երկու արբանյակներ [[Տիտանիա (արբանյակ)|Տիտանիան]] և [[Օբերոն (արբանյակ)|Օբերոնը]] 1787 թվականին, նշում էր, որ դիտարկել է ևս չորս արբանյակներ մոլորակի շուրջ<ref name="Herschel 1798" />, այս դիտարկումը, սակայն, այդպես էլ չի հաստատվել, և այժմ այն համարվում է շինծու<ref name="Struve 1848" />։
 
Ուրանի բոլոր արբանյակները անվանվել են [[Վիլյամ Շեքսպիր]]ի և [[Ալեքսանդր Փոփ]]ի ստեղծագործությունների կերպարների անուններով։ 1852 թվականի դրությամբ Ուրանի բոլոր չորս հայտնի արբանյակների անվանումները առաջարկվել են [[Ջոն Հերշել]]ի կողմից Լասսելի խնդրանքով<ref name="Lassell 1852" />։ Ումբրիելը անվանվել է [[Ալեքսանդր Փոփ]]ի [[Խոպոպի առևանգումը]] պիեսում գործող «թուխ մելամաղձոտ ոգու» անունով<ref name="Kuiper 1949" />, ինչպես նաև անունը ծագում է լատիներեն «umbra» բառից, որը նշանակում է «ստվեր»։
 
Արբանյակը նշանակվում է նաև '''Uranus&nbsp;II''' պայմանական անվանումով<ref name="Lassell, letter 1851" />։
 
== Ուղեծիր ==
Ուրանի [[Ուրանի արբանյակներ|հինգ խոշոր արբանյակների]] մեջ Ումբրիելը պտտվում է մոլորակից հեռավորությամբ երրորդ ուղեծրով, մոտավորապես 266&nbsp;000&nbsp;կմ հեռավորության վրա (Հինգ մեծ արբանյակներն են՝ [[Միրանդա (արբանյակ)|Միրանդա]], [[Արիել (արբանյակ)|Արիել]], Ումբրիել, Տիտանիա և Օբերոն։)։ Արբանյակի ուղեծիրը ունի փոքր [[էքսցենտրիսիտետ]] և չափազանց փոքր [[ուղեծրի թեքում|թեքում]] Ուրանի [[հասարակած]]ի նկատմամբ<ref name="orbit" />։ Ումբրիելի [[ուղեծրային պարբերություն]]ը կազմում է մոտ 4,1&nbsp;Երկրային օր, որը համընկնում է նրա [[պտույտի պարբերություն|պտույտի պարբերության]] հետ։ Սա նշանակում է, որ արբանյակի միայն մի կողմն է մշտապես ուղղված դեպի մոլորակը, այս երևույթը հայտնի է որպես [[մակընթացային փական]]<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։ Ումբրիելի ուղեծիրը ամբողջությամբ ընկնում է [[Ուրանի մագնիսոլորտ]]ի ներսում<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ Արբանյակի հետին կիսագունդը (այն կիսագունդը, որն ընկած է ուղեծրով շարժման ուղղության հակառակ կողմում) ընկնում է մոլորակի պտույտի հետ պտտվող մագնիտոսֆերայի [[Պլազմա (ֆիզիկա)|պլազմայի]] ազդեցության տակ<ref name="Ness Acuña et al. 1986" />։ Այս ռմբակոծությունը կարող է հանգեցնել արբանյակի հետին կիսագնդի մակերևույթի մգացմանը, ինչը դիտարկվում է բոլոր Ուրանի արբայնակների մոտ, բացի Օբերոնից<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ Ումբրիելը նույնպես որսում է մագնիտոսֆերայի լիցքավորված մասնիկներ, որի արդյունքում արբանյակի ուղեծրի շրջակայքում լիցքավորված մասնիկների պակաս է գրանցվում, որը և գրանցել էր ''Վոյաջեր-2'' ԱՄԿ-ն 1986 թվականին<ref name="Krimigis Armstrong et al. 1986" />։
 
Ումբրիելը, ինչպես և Ուրանը, պտտվում է [[Արեգակ]]ի շուրջ հորիզոնական վիճակում, այսինքն, ժամանակ առ ժամանակ, ուղիղ դեպի Արեգակն են ուղղված նրա մեկ հյուսիսային, մեկ հարավային կիսագնդերը։ Սա նշանակում է, որ արբանյակը ունի արտակարգ երկար սեզոնային շրջաններ, Ումբրիելի բևեռները գտնվում են մշտական գիշերվա կամ մշտական ցերեկվա վիճակում, որը փոխվում է ամեն Ուրանի տարին մեկ անգամ (42 Երկրային տարի), ընդ-որում Արեգակը գտնվում է [[զենիթ]]ին մոտ ամեն [[Արևադարձեր|արևադարձի]] ժամանակ<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ ''Վոյաջեր-2'' ԱՄԿ-ի անցման ժամանակը համընկնում էր հարավային կիսագնդի 1986 թվականի ամառային արևադարձի հետ, այդ ժամանակ համարյա ամբողջ հյուսիսային կիսագունդը չէր լուսավորված։ Ամեն 42 տարին մեկ անգամ, Ուրանի [[գիշերահավասար]]ի դեպքում, երբ նրա հասարակածային հարթությունը հատվում է Երկրինի հետ, Երկրից հնարավոր է դառնում դիտարկել Ուրանի արբանյակների փոխադարձ [[Ծածկում (աստղագիտություն)|ծածկումներ]]։ Մի քանի այսպիսի երևույթներ դիտարկվել են 2007 - 2008 թվականներին, որոնցից էին Տիտանիայի երկու ծածկումները Ումբրիելի կողմից 2007 թվականի օգոստոսի 15-ին և 2008 թվականի դեկտեմբերի 8-ին, ինչպես նաև Արիելի ծածկումը Ումբրիելի կողմից 2007 թվականի օգոստոսի 19-ին<ref name="Miller Chanover 2009" /><ref name="Arlot Dumas et al. 2008" />։
 
Ներկա պահին Ումբրիելը չի ներգրավված որևիցե [[ուղեծրային ռեզոնանս]]ի մեջ Ուրանի այլ արբանյակի հետ։ Նախկինում, հավանաբար, այն եղել է 1:3 ռեզոնանսի մեջ [[Միրանդա (արբանյակ)|Միրանդայի]] հետ, մասամբ, որի պատճառով էլ առաջացել է Միրանդայի ուղեծրի էքսցենտրիսիտետի աճը, որի արդյունք է եղել Միրանդայի ընդերքի տաքացումը և երկրաբանական ակտիվությունը, մինչդեռ Ումբրիելի վրա այս ռեզոնանսը ավելի քիչ ազդեցություն կարող էր ունենալ<ref name="Tittemore Wisdom 1990" />։ Ուրանի արբանյակների համար միջին շարժման ռեզոնանսներից դուրս գալը ավելի հեշտ է, քան [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] կամ [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրնի]] արբանյակների համար, սա պայմանավորված է Ուրանի ավելի փոքր սեղմվածությամբ<ref name="Tittemore Wisdom 1990" />։ Միրանդայի այս ռեզոնանսից դուրս գալուց հետո (այս գործընթացի արդյունքում հավանաբար ստացվել է նրա անսովոր մեծ ուղեծրի թեքումը) նրա էքսցենտրիսիտետը կարող էր նվազել, որը և բերել է արբանյակի ընդերքի սառեցմանը<ref name="Tittemore Wisdom 1989" /><ref name="Malhotra Dermott 1990" />։
 
== Կազմություն և ներքին կառուցվածք ==
[[Պատկեր:Umbriel Earth Moon Comparison.png|thumb|left|250px|[[Երկիր|Երկրի]], [[Լուսին|Լուսնի]] և Ումբրիելի չափերի համեմատությունը։]]
Ումբրիելը Ուրանի արբանյակներից երրորդն է մեծությամբ և չորրորդը զանգվածով (դիտարկումների սխալանքի հետ կապված դեռևս հայտնի չէ, թէ որ արբանյակի զանգվածն է ավելի մեծ, [[Արիել (արբանյակ)|Արիելինը]], թէ Ումբրիելինը<ref name="JPLSSD"/>)։ Ումբրիելի խտությունը կազմում է 1,39&nbsp;գ/սմ³<ref name="Jacobson Campbell et al. 1992"/>, որը ցույց է տալիս, որ այն հիմնականում կազմված է [[սառույց]]ից, որի մեջ ներառված են ավելի խիտ ոչ-սառցե մասնիկներ (զանգվածի մոտ 40%-ը)<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006"/>։ Վերջինները կարող են կազմված լինել [[քարեր]]ից, [[ածխաջրածիններ]]ից և ծանր [[օրգանական միացություններ]]ից, որոնց անվանում են [[թոլին]]ներ<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։ Ջրային սառույցի առկայությունը ապացուցվել է սպեկտրոգրաֆիկ հետազոտությունների արդյունքում, որոնք ցույց են տվել բյուրեղացած ջրային սառույցի առկայությունը արբանյակի մակերևույթին<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ Ջրային սառույցի [[կլանման սպեկտր]]ը ավելի հզոր է Ումբրիելի առջևի կիսագնդում, քան հետինում<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ Այս ասիմետրիկության պատճառը առայժմ անհայտ է, սակայն այն կարող է կապված լինել Ուրանի մագնիսոլորտի լիցքավորված մասնիկների կողմից ռմբակոծության հետ, որը ավելի ուժեղ է հետին կիսագնդում (պլազմայի պտտման պատճառով)<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ Լիցքավորված մասնիկները հարվածելով սառուցին [[ցնդում|ցնդեցնելով]] այն, արդյունքում սառույցում, որպես [[գազային հիդրատներ]], փակված [[մեթան]]ը ցնդում է, թողնելով ավելի մուգ ածխածնով հարուստ մնացորդները մակերևույթին<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։
 
Բացի ջրից, միակ մյուս միացությունը, որը հաստատվել է Ումբրիելի մակերևույթի վրա [[ինֆրակարմիր սպեկտրոգրաֆիա]]յի միջոցով [[ածխածնի երկօքսիդ]]ն է (CO<sub>2</sub>), որը հիմնականում տեղաբաշխված է արբանյակի հետին կիսագնդում<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։ Ածխածնի երկօքսիդի ծագումը արբանյակի վրա ամբողջությամբ պարզ չէ։ Այն կարող էր առաջանալ տեղում [[կարբոնատներ]]ից կամ այլ օրգանական միացություններից, մագնիտոսֆերայի լիցքավորված մասնիկների ռմբակոծության ազդեցության տակ, կամ արեգակնային [[ուլտրամանուշակագույն ճառագայթում|ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման]] ազդեցության հետևանքով։ Այս վարկածը կարող է բացատրել այս նյութի ոչ սիմետրիկ բաշխումը արբանյակի մակերևույթին, քանի որ հետին կիսագունդը ենթարկվում է ավելի ինտենսիվ ռմբակոծության մագնիտոսֆերայի մասնիկների կողմից, քան առջևինը։ Ածխածնի երկօքսիդի մեկ այլ հնարավոր աղբյուր կարող է լինել նաև նախկինում Ումբրիելի ջրային սառույցի մեջ պարփակված CO<sub>2</sub> գազի արտանետումները։ Ընդերքից CO<sub>2</sub> արտանետումը կարող է կապված լինել արբանյակի նախկինում երկրաբանական ակտիվության հետ<ref name="Grundy Young et al. 2006" />։
 
Հնարավոր է, որ Ումբրիելը դիֆերենցացված է քարե միջուկի, որին շրջապատում է սառցե մանտիան<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006" />։ Եթե դա այդպես է, ապա կեղևի հաստությունը (317&nbsp;կմ) կազմում է արբանյակի շառավղի մոտ 54%, իսկ նրա զանգվածը կազմում է արբանյակի ընդհանուր զանգվածի 40%-ը, այս հարաբերությունները թելադրվում են արբանյակի կազմությունից։ Ումբրիելի կենտրոնում ճնշումը կազմում է 0,24&nbsp;ԳՊա<<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006" />։ Այս պահին սառցե մատիայի կարգավիճակը հայտնի չէ, այնուամենայնիվ Արբանյակի ընդերքում հեղուկ օվկիանոսի շերտի առկայությունը համարվում է չո հավանական<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006" />։
 
== Մակերևույթի առանձնահատկություններ ==
[[Պատկեր:Umbriel usgsx2.jpg|thumb|Ումբրիելի վերամշակված լուսանկարի վրա ավելի վառ են երևում բազմանկյունները]]
Ումբրիելը ունի Ուրանի արբանյակների միջև ամենամուգ մակերևույթը, այն անդրադարձնում է Արիելի կողմից անդրադարձվող լույսի քանակի մոտ կեսը (քույր արբանյակը, որը նման է չափերով Ումբրիելին)<ref name="JPLSSD" />։ Արբանյակը ունի շատ ցածր [[Բոնդի ալբեդո]]՝ մոտ 10%, որը Արիելի դեպքում կազմում է 23%<ref name="Karkoschka 2001, Hubble" />։ Ումբրիելի անդրադարձելիությունը նվազում է 26%-ից 0° ֆազային անկյան դեպքում ([[ալբեդո|երկրաչափական ալբեդո]]) մինչև 19% մոտ 1° անկյան դեպքում, այս երևույթը կոչվում է [[հակադրության ալիք]]ի էֆեկտ։ Արբանյակի մակերևույթը ընդհանուր առմամբ թույլ կապույտ գույն ունի<ref name="Bell McCord 1991" />, ընդ որում ավելի թարմ հարվածային ապարները (օրինակ՝ [[Վունդա (խառնարան)|Վունդա]] խառնարանը) նույնիսկ ավելի կապույտ են<ref name="Plescia 1987" />։ Ումբրիելի առաջնային և հետին կիասագնդերը ասիմետրիկ են. հետինը ավելի կարմրավուն է քան առաջնայինը<ref name="Buratti Mosher 1991" />։ Մակերևույթի կարմրացումը հաճախ հանդիսանում է [[տիեզերական քամհարություն|տիեզերական քամհարման]] արդյունք, որը իրենից ներկայացնում է մակերևույթի ռմբակոծում լիցքավորված մասնիկներով և միկրոասուպներով<ref name="Bell McCord 1991" />։ Այնուամենայնիվ, Ումբրիելի գույնային ասիմետրիան ավելի հավանական է, որ առաջացել է Ուրանի համակարգի տարբեր մասերից գոյացող կարմրավուն նյութի կուտակումից, հավանաբար [[անկանոն արբանյակ]]ներից, որը հիմնականում հավաքվում է արբանյակի առաջնային կիսագնդում<ref name="Buratti Mosher 1991" />։ Ումբրիելի մակերևույթը համեմատաբար հոմոգեն է, այն չունի ալբեդոյի կամ գույնի մեծ տատանումներ<ref name="Bell McCord 1991" />։
 
Գիտնականները առայժմ առանձնացրել են միայն մեկ տեսակի երկրաբանական առանձնահատկություններ արբանյակի մակերևույթին՝ [[հարվածային խառնարան|խառնարանները]]<ref name="usgs" />։ Ումբրիելի մակերևույթը ունի շատ ավելի շատ քանակի խառնարաննե, քան Արիելը և [[Տիտանիա (արբանյակ)|Տիտանիան]]։ Այստեղ գրանցվում է ամենամեծ երկրաբանական ակտիվությունը<ref name="Plescia 1987" />։ Փաստորեն Ուրանի արբանյակների միջև միայն Օբերոնը ունի ավելի շատ խառնարաններ մակերևույթին, քան Ումբրիելը։ Դիտարկված խառնարաններից ամենամեծի տրամագիծը հասնում է 210&nbsp;կիլոմետրի (Վոկոլո)<ref name="Plescia 1987" /><ref name="usgs" />։ Ումբրիելի վրա հայտնաբերված բոլոր խառնարանները ունեն կենտրոնական պիկ<ref name="Plescia 1987" />, սակայն ոչ մի խառնարան չունի ճառագայթների համակարգ<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։
 
Ումբրիելի վրա գտնվող երկրաբանական առանձնահատկությունները անվանվել են տերբեր դիցաբանություններից վերցված չար կամ մութ ոգիների անուններով<ref name="Strobell & Masursky 1987" />։
 
{| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="float: left;"
|+ Ումբրիելի անվանված խառնարանները<ref name="usgs" />
! scope="col" | Խառնարան
! scope="col" | Անվանվել է
! scope="col" class="unsortable" | Կոորդինատներ
! scope="col" | Տրամագիծ (կմ)
|-
! scope="row" | [[Ալբերիխ (խառնարան)|Ալբերիխ]]
| [[Ալբերիխ]] ([[Սկանդինավյան դիցաբանություն|Սկանդինավյան]])
| {{coord|33.6|S|42.2|E|dim:52.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 52,0
|-
! scope="row" | Ֆին
| [[Ֆին (տրոլ)|Ֆին]] ([[Դանիական հեքիաթներ|Դանիական]])
| {{coord|37.4|S|44.3|E|dim:43.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 43,0
|-
! scope="row" | Գոբ
| Գոբ ([[Հեթանոսություն]])
| {{coord|12.7|S|27.8|E|dim:88.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 88,0
|-
! scope="row" | Կանալոա
| [[Կանալոա]] ([[Պոլինեզյան դիցաբանություն|Պոլինեզյան]])
| {{coord|10.8|S|345.7|E|dim:86.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 86,0
|-
! scope="row" | Մալինգի
| Մալինգի ([[Ավստրալական դիցաբանություն|Ավստրալական]])
| {{coord|22.9|S|13.9|E|dim:164.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 164,0
|-
! scope="row" | Մինեպա
| [[Մինեպա]] ([[Մոզամբիկ]]ի [[Մակուա]] ազգություն)
| {{coord|42.7|S|8.2|E|dim:58.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 58,0
|-
! scope="row" | Փերի
| [[Փերի]] ([[Պարսկական դիցաբանություն|Պարսկական]] և [[Հայկական դիցաբանություն|Հայկական]] դիցաբանություն)
| {{coord|9.2|S|4.3|E|dim:61.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 61,0
|-
! scope="row" | Սետիբոս
| [[Սետիբոս]] ([[Պատագոնիա]]կան)
| {{coord|30.8|S|346.3|E|dim:50.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 50,0
|-
! scope="row" | [[Սկինդ (խառնարան)|Սկինդ]]
| [[Սկինդ]] ([[Դանիական հեքիաթներ|Դանիական]])
| {{coord|1.8|S|331.7|E|dim:72.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 72,0
|-
! scope="row" | [[Վուվեր (խառնարան)|Վուվեր]]
| [[Վուվեր]] ([[Ֆիննական դիցաբանություն|Ֆիննական]])
| {{coord|4.7|S|311.6|E|dim:98.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 98,0
|-
! scope="row" | [[Վոկոլո (խառնարան)|Վոկոլո]]
| Վոկոլո (Արևմտյան Աֆրիկայի [[Բամբարա (ազգություն)|Բամբարա]] ազգություն)
| {{coord|30|S|1.8|E|dim:208.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 208,0
|-
! scope="row" | [[Վունդա (խառնարան)|Վունդա]]
| Վունդա (Ավստրալական)
| {{coord|7.9|S|273.6|E|dim:131.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 131,0
|-
! scope="row" | Զլիդեն
| [[Զլիդեն]] ([[Սլավոնական դիցաբանություն|Սլավոնական]])
| {{coord|23.3|S|326.2|E|dim:44.0km_globe:umbriel_type:landmark}}
| 44,0
|}
 
Արբանյակի հասարակածի մոտ է գտնվում նրա ամենանշանակալի մակերևույթի առանձնահատկությունը, Վունդա խառնարանը, որն ունի մոտ 131&nbsp;կմ տրամագիծ<ref name="usgsWunda" /><ref name="hunt" />։ Վունդան հատակին ունի պայծառ նյութի մեծ օղակ, որը ենթադրաբար հանդիսանում է հարվածային ազդեցության հետևանքով արտանետված նյութի նստվածքներ<ref name="Plescia 1987" />։ Նրա կողքին [[Տերմինատոր (աստղագիտություն)|տերմինատորի]] գծով տեղաբաշխված են [[Վուվեր (խառնարան)|Վուվեր]] և [[Սկինդ (խառնարան)|Սկինդ]] խառնարանները, որոնք ունեն միայն ավելի պայծառ կենտրոնական պիկեր<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" /><ref name="hunt" />։ Ումբրիելի առկա լուսանկարների հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ նրա վրա հնարավոր է որ կա չափազանց մեծ հարվածային խառնարան, որի տրամագիծը կարող է լինել մոտ 400&nbsp;կմ, իսկ խորությունը մոտ 5&nbsp;կմ<ref name="Moore Schenk et al. 2004" />։
 
Ուրանի մնացած արբանյակների նման, Ումբրիելի մակերևույթը նույնպես կտրտված է կիրճերի ցանցով, որոնք, որոնք ուղղված են հյուսիս-արևելքից դեպի հարավ-արևմուտք<ref name="Croft1989" />։ Սակայն նրանք պաշտոնապես չեն ճանաչվում, լուսանկարների չափազանց վատ որակի պատճառով, ինչը խանգարում է երկրաբանական քարտեզագրում կատարելուն<ref name="Plescia 1987" />։
 
Ումբրիելի խառնարաններով ծածկված մակերևույթը հավանաբար անփոփոխ է մնացել [[Ուշ ծանր ռմբակոծություն]]ից ի վեր<ref name="Plescia 1987" />։ Հինավուրց ակտիվության միակ նշաններն են կանյոններն ու մուգ բազմանկյունները (բարդ կտրտվածքով մուգ գույնի շրջաններ տասնյակից հարյուրավոր կիլոմետր չափերով)<ref name="Helfenstein Thomas et al. 1989" />։ Բազմանկյունները հայտնաբերվել են ''Վոյաջեր 2''' ԱՄԿ-ի լուսանկարների ճշգրիտ լուսաչափության ժամանակ, և համեմատաբար հավասար կերպով բաշխված են արբանյակի մակերևույթով, տարածվելով հյուսիս-արևելքից դեպի հարավ-արևմուտք։ Որոշ բազմանկյուններ ունեն մի քանի կիլոմետր իջվածքներ, և կարող են առաջացած լինել վաղ տեկտոնիկ ակտիվության արդյունքում<ref name="Helfenstein Thomas et al. 1989" />։ Առայժմ դեռևս չկա բացատրություն այն փաստի, թէ ինչո՞ւ է Ումբրիելը այդպես մուգ և համասեռ մակերևույթի առումով։ Նրա մակերևույթը կարող է ծածկված լինել համեմատաբար մուգ նյութի բարակ շերտով, որը արտանետվել է ընդերքից հարվածային երևույթների կամ պայթյունային ժայթքումների հետևանքով<ref name="Buratti Mosher 1991" />, մեկ այլ վարկածով այս նստվածքները կարող են լինել արբանյակի ուղեծրին մոտ գտնվող փոշու արբանյակի մակերևույթի ծածկելու արդյունքում, սակայն այս վարկածը համարվում է անհավանական, քանի որ մյուս արբանյակները այսպիսի ազդեցության չեն ենթարկվել<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։ Մյուս կողմից Ումբրիելի կեղևը ամբողջովին կարող է կազմված լինել մուգ նյութերից, որի պատճառով էլ նրա վրա չեն առաջանում պայծառ առանձնահատկություններ, այնպիսիք ինչպիսին են խառնարանների ճառագայթները։ Սակայն Վունդա խառնարանի հատակին գտնվող պայծառ նյութը հակասում է այս վարկածին<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։
 
== Ծագումը և էվոլյուցիան ==
Համարվում է, որ Ումբրիելը առաջացել է Ուրանի շուրջ գոյություն ունեցած [[ակկրեցիոն սկավառակ]]ից կամ ենթամիգամածությունից։ Այս գազի և փոշու սկավառակը, կամ գոյություն է ունեցել մոլորակի կազմավորումից հետո որոշ ժամանակվա ընթացքում, կամ ստեղծվել է մոլորակի հետ ինչ որ մարմնի հսկայական բախման հետևանքով, որն էլ հենց տվել է Ուրանին նրա մեծ [[առանցքի թեքում]]ը<ref name="Mousis 2004" />։ Այս սկավառակի ճշգրիտ կազմությունը հայտնի չէ, սակայն Արիելի և Ուրանի մյուս արբանյակների համեմատաբար մեծ խտությունը, ավելին քան [[Սատուրնի արբանյակներ]]ինը, խոսում է այն մասին, որ այն ամենայն հավանականությամբ պարունակում էր քիչ քանակով ջուր (օրինակ, Սատուրնի արբանյակ [[Թետիս (արբանյակ)|Թետիս]] ունի 0.97&nbsp;գ/սմ<sup>3</sup> խտություն, ինչը նշանակում է, որ այն ավելին քան 90%-ով կազմված է ջրից<ref name="Grundy Young et al. 2006" />)<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։ Այս սկավառակում կարող էր պարունակվել զգալի քանակներով [[ածխածին]] և [[ազոտ]], [[ածխածնի մոնօքսիդ]]ի և N<sub>2</sub> տեսքով (ոչ որպես մեթան և [[ամոնիակ]])<ref name="Mousis 2004" />։ Այսպիսի ենթամիգամածության մեջ ձևավորված արբանյակները կպարունակեին ավելի քիչ քանակով ջրային սառույց (CO և N<sub>2</sub> խառնուրդներով, որպես կլատրատներ) և ավելի շատ քանակով քարեր, այսպիսով բացատրելով մեծ խտությունը<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։
 
Ակկրեցիոն գործընթացները հավանաբար շարունակվել են մի քանի հազար տարիներ մինչև արբանյակի ամբողջական ձևավորումը<ref name="Mousis 2004" />։ Համաձայն ստեղծված մոդելների ակկրեցիոն գործընթացների ժամանակ տեղի ունեցած բախումները տաքացրել են Ումբրիելի արտաքին շերտը<ref name="Squyres Reynolds et al. 1988" />, հասցնելով ջերմաստիճանը մինչև մոտ 180&nbsp;Կ 3&nbsp;կմ խորության վրա<ref name="Squyres Reynolds et al. 1988" />։ Ձևավորման ավարատից հետո, անդրկեղևյան մասերը սառել են, մինչդեռ Ումբրիելի ընդերքը տաքացել է ապարներում գտնվող [[Ռադիոակտիվություն|ռադիոակտիվ էլեմենտների]] տրոհման պատճառով<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։ Մակերևույթին մոտ շերտերը սեղմվում էին, մինչդեռ ընդերքը ընդարձակվում էր, սա ստեղծեց [[մեխանիկական լարվածություն]] արբանյակի կեղևում, որի արդյունքում էլ առաջացել են ճեղքերը<ref name="Hillier & Squyres 1991" />։ Այս գործընթացները շարունակվում էին մոտ 200&nbsp;միլիոն տարի արբանյակի ստեղծման սկզբնական շրջանում<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։
 
Սկզբնական [[ակկրեցիա|ակկրեցիոն տաքացումը]] ռադիոակտիվ էլեմենտների տրոհման հետ մեկտեղ, ինչպես նաև հավանաբար մակընթացային տաքացումը կարող էր հանգեցնել արբանյակում առկա սառույցների հալմանը<ref name="Squyres Reynolds et al. 1988" />, եթե այս սառույցներում ներկա էին չսառչող հեղուկներ, այնպիսիք ինչպես ամոնիակը, կամ [[աղեր]]<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006" />։ Այս հալումը կարող էր հանգեցնել ջրի և ապարների բաժանմանը և առաջացնել ապարներից կազմված միջուկ, որը շրջապատված է սառցե մանտիայով<ref name="Plescia 1987" />։ Այստեղ կարող է գոյություն ունենալ նաև հեղուկ ջրի շերտ (օվկիանոս), որը հարուստ է լուծված ամոնիակով և գտնվում է միջուկի և մանտիայի միջև։ Այս հեղուկի [[էվտեկտիկ ջերմաստիճան]]ը կարող է լինել 176&nbsp;Կ։ Օվկիանոսը սակայն, հավանական է, որ սառել է բավականին երկար ժամանակ առաջ<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006" />։ Ուրանի արբանյակների միջև Ումբրիելը ամենաքիչն է ենթարկվել էնդոգենիկ ազդեցությունների<ref name="Plescia 1987" />, այնուամենայնիվ ինչպես և մյուս արբանյակները այն վաղ ժամանակներում կարող էր ենթարկվել մակերևույթի վերակազմավորման ազդեցության<ref name="Helfenstein Thomas et al. 1989" />։
 
== Հետազոտություններ ==
[[Պատկեր:Voyager_spacecraft.jpg|thumbnail|200px|Վոյաջեր 2 ավտոմատ միջմոլորակային կայան]]
{{Հիմնական|Ուրանի հետազոտություններ}}
Մինչ այժմ Ումբրիելի միակ մոտ տարածությունից կատարված լուսանկարները ստացվել են [[Վոյաջեր 2]] ԱՄԿ-ից, որը լուսանկարել է արբանյակը 1986 թվականի հունվարին Ուրանի մոտով անցման ժամանակ։ Քանի որ կայանի ամենամոտ անցումը Ումբրիելի մոտով եղել է 325&nbsp;000&nbsp;կմ<ref name="Stone 1987" /> հեռավորության վրա, այս արբանյակի լավագույն լուսանկարները ունեն մոտ 5,2&nbsp;կմ թույլտվություն<ref name="Plescia 1987" />։ Լուսանկարները ծածկում են արբանյակի մակերևույթի մոտ 40%, սակայն արբանյակի մակերևույթի միայն 20% է լուսանկարվել երկրաբանական քարտեզագրման համար բավարար որակով<ref name="Plescia 1987" />։ Ավտոմատ միջմոլորակային կայանի անցման ժամանակ Ումբրիելի հարավային կիսագունդն էր ուղղված դեպի [[Արեգակ]]ը, և հետևաբար մութ հյուսիսային կիսագունդը չի հետազոտվել<ref name="Smith Soderblom et al. 1986" />։ Ոչ մի այլ տիեզերակայան չի այցելել Ուրանի համակարգ և այս պահին տեսանելի ապագայում չկա նախատեսված առաքելություն ուղղված դեպի այս արբանյակը։
 
== Տես նաև ==
* [[Բնական արբանյակների ցանկ]]
 
== References ==
 
{{reflist
| colwidth = 30em
| refs =
 
<ref name="Smith Soderblom et al. 1986">
{{cite journal| doi = 10.1126/science.233.4759.43| last1 = Smith| first1 = B. A.| last2 = Soderblom| first2 = L. A.| last3 = Beebe| first3 = A.| last4 = Bliss| first4 = D.| last5 = Boyce| first5 = J. M.| last6 = Brahic| first6 = A.| last7 = Briggs| first7 = G. A.| last8 = Brown| first8 = R. H.| last9 = Collins| first9 = S. A.| date = 4 July 1986| title = Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results| journal = Science| volume = 233| issue = 4759| pages = 43–64| pmid = 17812889| bibcode = 1986Sci...233...43S| ref = {{sfnRef|Smith Soderblom et al.|1986}}}}
</ref>
 
<ref name="Karkoschka 2001, Hubble">
{{cite journal| doi = 10.1006/icar.2001.6596| last = Karkoschka| first = Erich| year = 2001| title = Comprehensive Photometry of the Rings and 16 Satellites of Uranus with the Hubble Space Telescope| journal = Icarus| volume = 151| issue = 1| pages = 51–68| bibcode = 2001Icar..151...51K| ref = {{sfnRef|Karkoschka, Hubble|2001}}}}
</ref>
 
<ref name="Hussmann Sohl et al. 2006">
{{cite journal| doi = 10.1016/j.icarus.2006.06.005| last1 = Hussmann| first1 = Hauke| last2 = Sohl| first2 = Frank| last3 = Spohn| first3 = Tilman| date = November 2006| title = Subsurface oceans and deep interiors of medium-sized outer planet satellites and large trans-neptunian objects| journal = Icarus| volume = 185| issue = 1| pages = 258–273| url = http://www.researchgate.net/profile/Tilman_Spohn/publication/225019299_Subsurface_Oceans_and_Deep_Interiors_of_Medium-Sized_Outer_Planet_Satellites_and_Large_Trans-Neptunian_Objects/links/55018a3a0cf24cee39f7b952.pdf| bibcode = 2006Icar..185..258H| ref = {{sfnRef|Hussmann Sohl et al.|2006}}}}
</ref>
 
<ref name="Jacobson Campbell et al. 1992">
{{cite journal| doi = 10.1086/116211| last1 = Jacobson| first1 = R. A.| last2 = Campbell| first2 = J. K.| last3 = Taylor| first3 = A. H.| last4 = Synnott| first4 = S. P.| date=June 1992 | title = The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and earth-based Uranian satellite data| journal = The Astronomical Journal| volume = 103| issue = 6| pages = 2068–2078| bibcode = 1992AJ....103.2068J| ref = {{sfnRef|Jacobson Campbell et al.|1992}}}}
</ref>
 
<ref name="Grundy Young et al. 2006">
{{cite journal| doi = 10.1016/j.icarus.2006.04.016| last1 = Grundy| first1 = W. M.| last2 = Young| first2 = L. A.| last3 = Spencer| first3 = J. R.| last4 = Johnson| first4 = R. E.| last5 = Young| first5 = E. F.| last6 = Buie| first6 = M. W.| date=October 2006 | title = Distributions of H<sub>2</sub>O and CO<sub>2</sub> ices on Ariel, Umbriel, Titania, and Օբերոն from IRTF/SpeX observations| journal = Icarus| volume = 184| issue = 2| pages = 543–555| arxiv = 0704.1525| bibcode = 2006Icar..184..543G| ref = {{sfnRef|Grundy Young et al.|2006}}}}
</ref>
 
<ref name="Squyres Reynolds et al. 1988">
{{cite journal| doi = 10.1029/JB093iB08p08779| last1 = Squyres| first1 = S. W.| last2 = Reynolds| first2 = Ray T.| last3 = Summers| first3 = Audrey L.| last4 = Shung| first4 = Felix| year = 1988| title = Accretional Heating of the Satellites of Saturn and Uranus| journal = Journal of Geophysical Research| volume = 93| issue = B8| pages = 8779–8794| bibcode = 1988JGR....93.8779S| ref = {{sfnRef|Squyres Reynolds et al.|1988}}}}
</ref>
 
<ref name="Moore Schenk et al. 2004">
{{cite journal| doi = 10.1016/j.icarus.2004.05.009| last1 = Moore| first1 = Jeffrey M.| last2 = Schenk| first2 = Paul M.| last3 = Bruesch| first3 = Lindsey S.| last4 = Asphaug| first4 = Erik| last5 = McKinnon| first5 = William B.| date=October 2004 | title = Large impact features on middle-sized icy satellites| journal = Icarus| volume = 171| issue = 2| pages = 421–443| url = http://planets.oma.be/ISY/pdf/article_Icy.pdf| format = PDF| bibcode = 2004Icar..171..421M| ref = {{sfnRef|Moore Schenk et al.|2004}}
}}
</ref>
 
<ref name="Mousis 2004">
{{cite journal|year=2004|doi=10.1051/0004-6361:20031515|bibcode=2004A&A...413..373M|pages=373&ndash;380 |volume=413 | first=O.|title=Modeling the thermodynamical conditions in the Uranian subnebula – Implications for regular satellite composition|journal=Astronomy & Astrophysics|last=Mousis}}
</ref>
 
<ref name="Croft1989">
{{cite conference
| last = Croft
| first = S. K.
| title = New geological maps of Uranian satellites Titania, Օբերոն, Umbriel and Miranda
| date = 1989
| publisher = Lunar and Planetary Sciences Institute, Houston
| work = Proceedings of Lunar and Planetary Sciences
| volume = 20
| page = 205C
| url = http://adsabs.harvard.edu/abs/1989LPI....20..205C
}}
</ref>
 
<ref name="Herschel 1798">
{{cite journal| doi = 10.1098/rstl.1798.0005| last = Herschel| first = William, Sr.| date = 1 January 1798| title = On the Discovery of Four Additional Satellites of the Georgium Sidus. The Retrograde Motion of Its Old Satellites Announced; And the Cause of Their Disappearance at Certain Distances from the Planet Explained| journal = Philosophical Transactions of the Royal Society of London| volume = 88| pages = 47–79| pmid = | pmc = | bibcode = 1798RSPT...88...47H| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Lassell 1851">
{{cite journal
| last = Lassell
| first = W.
| title = On the interior satellites of Uranus
| journal = Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
| volume = 12
| date = 1851
| pages = 15–17
| bibcode = 1851MNRAS..12...15L
| doi=10.1093/mnras/12.1.15
}}
</ref>
 
<ref name="Plescia 1987">
{{cite journal| doi = 10.1029/JA092iA13p14918| last = Plescia| first = J. B.| date = December 30, 1987| title = Cratering history of the Uranian satellites: Umbriel, Titania and Օբերոն| journal = Journal of Geophysical Research| issn = 0148-0227| volume = 92| issue = A13| pages = 14,918–14,932| bibcode = 1987JGR....9214918P| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Kuiper 1949">
{{cite journal|page=129|issue=360|doi=10.1086/126146|bibcode=1949PASP...61..129K|volume=61|journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|year=1949|title=The Fifth Satellite of Uranus|last=Kuiper | first=G. P.}}
</ref>
 
<ref name="Ness Acuña et al. 1986">
{{cite journal| doi = 10.1126/science.233.4759.85| last1 = Ness| first1 = Norman F.| last2 = Acuña| first2 = Mario H.| last3 = Behannon| first3 = Kenneth W.| last4 = Burlaga| first4 = Leonard F.| last5 = Connerney| first5 = John E. P.| last6 = Lepping| first6 = Ronald P.| last7 = Neubauer| first7 = Fritz M.| date=July 1986 | title = Magnetic Fields at Uranus| journal = Science| volume = 233| issue = 4759| pages = 85–89| pmid = 17812894| bibcode = 1986Sci...233...85N| ref = {{sfnRef|Ness Acuña et al.|1986}}}}
</ref>
 
<ref name="orbit">
{{cite web
| title = Planetary Satellite Mean Orbital Parameters
| publisher = Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology
| url = http://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_elem
}}
</ref>
 
<ref name="Lassell, letter 1851">
{{cite journal| doi = 10.1086/100198| last = Lassell| first = William| date=December 1851 | title = Letter from William Lassell, Esq., to the Editor| journal = Astronomical Journal| volume = 2| issue = 33| page = 70| bibcode = 1851AJ......2...70L| ref = {{sfnRef|Lassell, .27.27letter.27.27|1851}}}}
</ref>
 
<ref name="Stone 1987">
{{cite journal| doi = 10.1029/JA092iA13p14873| last = Stone| first = E. C.| date = December 30, 1987| title = The Voyager 2 Encounter with Uranus| journal = Journal of Geophysical Research| issn = 0148-0227| volume = 92| issue = A13| pages = 14,873–14,876| bibcode = 1987JGR....9214873S| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Bell McCord 1991">
{{cite conference
| last1 = Bell
| first1 = J. F., III
| last2 = McCord
| first2 = T. B.
| date = 1991
| title = A search for spectral units on the Uranian satellites using color ratio images
| conference = Lunar and Planetary Science Conference, 21st, Mar. 12–16, 1990
| publisher = Lunar and Planetary Sciences Institute
| location = Houston, TX, United States
| type = Conference Proceedings
| pages = 473–489
| bibcode = 1991LPSC...21..473B
}}
</ref>
 
<ref name="Lassell 1852">
{{cite journal
| last = Lassell
| first = W.
| date = 1852
| language = German
| title = Beobachtungen der Uranus-Satelliten
| journal = Astronomische Nachrichten
| volume = 34
| page = 325
| bibcode = 1852AN.....34..325.
}}
</ref>
 
<ref name="Hillier & Squyres 1991">
{{cite journal| doi = 10.1029/91JE01401| last1 = Hillier| first1 = John| last2 = Squyres| first2 = Steven W.| date=August 1991 | title = Thermal stress tectonics on the satellites of Saturn and Uranus| journal = Journal of Geophysical Research| volume = 96| issue = E1| pages = 15,665–15,674| bibcode = 1991JGR....9615665H| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Miller Chanover 2009">
{{cite journal| doi = 10.1016/j.icarus.2008.12.010| last1 = Miller| first1 = C.| last2 = Chanover| first2 = N. J.| date=March 2009 | title = Resolving dynamic parameters of the August 2007 Titania and Ariel occultations by Umbriel| journal = Icarus| volume = 200| issue = 1| pages = 343–346| pmid = | pmc = | bibcode = 2009Icar..200..343M| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Arlot Dumas et al. 2008">
{{cite journal| doi = 10.1051/0004-6361:200810134| last1 = Arlot| first1 = J. -E.| last2 = Dumas| first2 = C.| last3 = Sicardy| first3 = B.| date=December 2008 | title = Observation of an eclipse of U-3 Titania by U-2 Umbriel on December 8, 2007 with ESO-VLT| journal = Astronomy and Astrophysics| volume = 492| issue = 2| pages = 599–602| bibcode=2008A&A...492..599A| ref = {{sfnRef|Arlot Dumas et al.|2008}}}}
</ref>
 
<ref name="JPLSSD">
{{cite web
| title = Planetary Satellite Physical Parameters
| publisher = Jet Propulsion Laboratory (Solar System Dynamics)
| url = http://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_phys_par
| accessdate = 2009-05-28
}}
</ref>
 
<ref name="Thomas 1988">
{{cite journal|year=1988|doi=10.1016/0019-1035(88)90054-1|bibcode=1988Icar...73..427T|pages=427&ndash;441 |volume=73 | first=P. C.|last=Thomas|title=Radii, shapes, and topography of the satellites of Uranus from limb coordinates|journal=Icarus|issue=3}}
</ref>
 
<ref name="Tittemore Wisdom 1990">
{{cite journal| doi = 10.1016/0019-1035(90)90125-S| last1 = Tittemore| first1 = William C.| last2 = Wisdom| first2 = Jack| date=June 1990 | title = Tidal evolution of the Uranian satellites: III. Evolution through the Miranda-Umbriel 3:1, Miranda-Ariel 5:3, and Ariel-Umbriel 2:1 mean-motion commensurabilities| journal = Icarus| volume = 85| issue = 2| pages = 394–443| pmid = | pmc = | bibcode = 1990Icar...85..394T| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Tittemore Wisdom 1989">
{{cite journal| doi = 10.1016/0019-1035(89)90070-5| last1 = Tittemore| first1 = William C.| last2 = Wisdom| first2 = Jack| date=March 1989 | title = Tidal evolution of the Uranian satellites: II. An explanation of the anomalously high orbital inclination of Miranda| journal = Icarus| volume = 78| issue = 1| pages = 63–89| pmid = | pmc = | bibcode = 1989Icar...78...63T| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Malhotra Dermott 1990">
{{cite journal| doi = 10.1016/0019-1035(90)90126-T| last1 = Malhotra| first1 = Renu| last2 = Dermott| first2 = Stanley F.| date=June 1990 | title = The role of secondary resonances in the orbital history of Miranda| journal = Icarus| volume = 85| issue = 2| pages = 444–480| issn = 0019-1035| pmid = | pmc = | bibcode = 1990Icar...85..444M| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="Struve 1848">
{{cite journal
| last = Struve
| first = O.
| date = 1848
| title = Note on the Satellites of Uranus
| journal = Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
| volume = 8
| issue = 3
| pages = 44–47
| bibcode = 1848MNRAS...8...43.
| doi=10.1093/mnras/8.3.43
}}
</ref>
 
<ref name="Buratti Mosher 1991">
{{cite journal| doi = 10.1016/0019-1035(91)90064-Z| last1 = Buratti| first1 = Bonnie J.| last2 = Mosher| first2 = Joel A.| date=March 1991 | title = Comparative global albedo and color maps of the Uranian satellites| journal = Icarus| volume = 90| issue = 1| pages = 1–13| issn = 0019-1035| bibcode = 1991Icar...90....1B| ref = harv}}
</ref>
 
<ref name="hunt">
{{cite book
| last = Hunt
| first = Garry E.
|author2=Patrick Moore
| date = 1989
| title = Atlas of Uranus
| publisher = Cambridge University Press.
| isbn = 978-0-521-34323-7
| url = https://books.google.com/?id=DTc9AAAAIAAJ&pg=PA82&lpg=PA82&dq=Umbriel+crater+Skynd&q=Umbriel%20crater%20Skynd
}}
</ref>
 
<ref name="Helfenstein Thomas et al. 1989">
{{cite journal| doi = 10.1038/338324a0| last1 = Helfenstein | first1 = P.| last2 = Thomas | first2 = P. C.| last3 = Veverka | first3 = J.| date =March 1989| title = Evidence from Voyager II photometry for early resurfacing of Umbriel| journal = Nature| volume = 338| issue = 6213| pages = 324–326| issn = 0028-0836| pmid = | pmc = | bibcode = 1989Natur.338..324H| ref = {{sfnRef|Helfenstein Thomas et al.|1989}}}}
</ref>
 
<ref name="usgsWunda">
{{cite web
| title = Umbriel:Wunda
| publisher = United States Geological Survey, Astrogeology
| work = Gazetteer of Planetary Nomenclature
| url = http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/FeatureNameDetail.jsp?feature=66756
| accessdate = 2009-08-08
}}
</ref>
 
<ref name="usgs">
{{cite web
| title = Umbriel Nomenclature Table Of Contents
| publisher = United States Geological Survey, Astrogeology
| work = Gazetteer of Planetary Nomenclature
| url = http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/FeatureTypes2.jsp?system=Uranus&body=Umbriel&systemID=7&bodyID=36&sort=AName&show=Fname&show=Lat&show=Long&show=Diam&show=Stat&show=Orig
| accessdate = 2009-09-26
}}
</ref>
 
<ref name="Krimigis Armstrong et al. 1986">
{{cite journal| doi = 10.1126/science.233.4759.97| last1 = Krimigis| first1 = S. M.| last2 = Armstrong| first2 = T. P.| last3 = Axford| first3 = W. I.| last4 = Cheng| first4 = A. F.| last5 = Gloeckler| first5 = G.| last6 = Hamilton| first6 = D. C.| last7 = Keath| first7 = E. P.| last8 = Lanzerotti| first8 = L. J.| last9 = Mauk| first9 = B. H.| date = 4 July 1986| title = The Magnetosphere of Uranus: Hot Plasma and Radiation Environment| journal = Science| volume = 233| issue = 4759| pages = 97–102| pmid = 17812897| pmc = | bibcode = 1986Sci...233...97K| ref = {{sfnRef|Krimigis Armstrong et al.|1986}}}}
</ref>
 
<ref name="NASAspp">
{{cite web
| title = Planetary Satellite Physical Parameters
| publisher = NASA/JPL
| url = http://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_phys_par
| accessdate = June 6, 2010
}}
</ref>
 
<ref name="Strobell & Masursky 1987">
{{cite journal
| last = Strobell
| first = M. E.
| last2 = Masursky
| first2 = H.
|date=March 1987
| title = New Features Named on the Moon and Uranian Satellites
| journal = Abstracts of the Lunar and Planetary Science Conference
| volume = 18
| pages = 964–965
| bibcode = 1987LPI....18..964S
}}
</ref>
}}
 
== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons category}}
 
* {{cite web | url = http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Ura_Umbriel | title = Umbriel Profile | publisher = NASA's Solar System Exploration | accessdate = 2009-10-10 }} {{ref-en}}
* {{cite journal | bibcode = 1851AN.....33..259L | title = Entdeckung von 2 neuen Uranus Trabanten | volume = 33 | issue = 17 | date = 1852 | pages = 259–262 | first = Herrn W. | last = Lassell | journal = Astronomische Nachrichten | language = German | doi = 10.1002/asna.18520331707 }} {{ref-en}}
* {{cite web | url = http://www.eso.org/public/news/eso0737/ | title = Edge-on! | publisher = Very Large Telescope | date = August 23, 2007 | accessdate = 2010-01-14 }} {{ref-en}}
* [http://www.solarviews.com/eng/umbriel.htm Umbriel page] (including a [http://www.solarviews.com/raw/uranus/umbmap1.jpg labelled map of Umbriel]) at ''Views of the Solar System'' {{ref-en}}
* [http://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/UMBRIEL/target Umbriel Nomenclature] from the [http://planetarynames.wr.usgs.gov/ USGS Planetary Nomenclature web site] {{ref-en}}
 
{{Ուրանի համակարգ}}
Տող 51 ⟶ 439՝
[[Կատեգորիա:Ուրանի արբանյակներ]]
[[Կատեգորիա:Արեգակնային համակարգի մոլորակների արբանյակներ]]
 
 
{{Stub}}