«Ապար»–ի խմբագրումների տարբերություն

Երկրի մակերևույթին գտնվող ապարները հողմահարվում են՝ շփվելով խոնավ օդի հետ։ Այն պահից, երբ հողմահարված նեխաքարի մեջ բույս է արմատակալում, սկսվում է հողառաջացումը։ Հողի ձևավորման վրա ազդող գործոններից են կլիման, բուսականությունը, տեղանքի ձևը և հողառաջացնող ապարի բնույթը։ Բացի ապարներում գտնվող հանքային նյութերից, հողը նույնպես պարունակում է օրգանական նյութ, որը կոչվում է հումուս։ Նրա բաղադրամասերից են բույսերի արմատները, բույսերի և կենդանիների քայքայվող մնացորդները, միկրոօրգանիզմները, ինչպես նաև այլ օրգանական նյութեր, որոնք սնկերով և մանրէներով բուսական ու կենդանական մնացորդների քայքայման արդյունք են։ Օրգանական նյութի մասն են նաև կենդանիները՝ ներառյալ խխունջներն ու որդերը։ Հողի կարևորագույն բաղադրիչներից են նաև նրա մասնիկների միջև գտնվող ջուրը և օդը. առանց դրանց բույսերը շնչահեղձ կլինեն ու կջրազրկվեն։ Հողառաջացումը շատ դանդաղ ու բարդ բնական գործընթաց է, որը կարող է տևել տասնյակ հազարավոր տարիներ։ Ի հակադրություն դրա, մշակման արդյունքում հողը կարող է մի տասնամյակի ընթացքում հյուծվել և դառնալ ոչ պիտանի։

 

==Մայր հող==

 

Վաղ հողագործական քաղաքակրթություններում կնոջ պտղաբերությունը և հողի բերրիությունը դիտվում էին որպես կյանքի հավերժության հրաշքի երկու փոխկապակցված արտահայտություններ։ Ըստ հին հռոմեական դիցաբանության՛ պտղաբերության աստվածուհի Ցերեսի դուստր Պրոսերպինային առևանգել ու տարել էին ստորերկրյա աշխարհ, որտեղ կերել էր նռան հատիկներ։ Քանի դեռ նա բանտված էր, հացահատիկ չէր աճում, կենդանիները սերունդ չէին տալիս, և երկրի վրա իշխում էր մահը՝ ձմեռը։

 

==Դարավանդային հողագործություն==

 

Լեռնալանջերին աստիճանաձև դարավանդներ ստեղծելով՝ հեշտացվում է այդ հողերի մշակումը։ Այս ձևով առաջացած հորիզոնական հողատարածքների հերկումն ու ջրումն ավելի դյուրին է։ Դարավանդների տված մյուս օգուտն էլ այն է, որ նրանք դանդաղեցնում Են հողի լվացումը լանջերից դեպի հովիտները, այսինքն՝ կայունացնում Են լանջերը։ Մարդիկ, սովորաբար, դարավանդներ ստեղծում են բրնձի մշակման վայրերում։

 

{|

| valign="bottom"|

| valign="bottom"|

==Հողի պրոֆիլը==

 

|}

 

==Հող, օդ և ջուր==

 

Հողի մշակման համար շատ կարևոր է, թե ինչպես են նրա մասնիկները կպչում միմյանց, ինչպես նաև՝ թե ինչ չափեր ունեն այն կազմող հանքաքարերի հատիկները։ Կավահողերում առատ են խոնավությունը և սնող նյութերը, բայց ջուրը նրանց միջով դանդաղ է անցնում։ Բույսերի արմատները նրանցում դժվար են աճում ու սնող նյութեր ներծծում։ Ավազահողերում ծակոտիները խոշոր են, ու ջուրը դրանցից հեշտությամբ լվանում է սնող նյութերը՝ աղքատացնելով հողը։ Այս երկու հողերը համեմատելու համար նրանց միևնույն քաշի նմուշները տեղադրվել են փորձանոթների մեջ, և յուրաքանչյուրին ավելացվել է նույն քանակությամբ ջուր։ Ջրի ներթափանցման տարբերությունն ակնհայտ է։ Լավագույն հողն այս երկուսի միջանկյալ տարբերակն է։

 

 

==Կենդանի օրգանիզմ==

Հողը սահմանագիծ է կյանքի և Երկրի քարեղեն մասի միջև։ Առանց նրա՝ կյանքն անհնար կլիներ։ Հողի մեջ Են տեղի ունենում այն քիմիական փոխակերպումները, որոնց շնորհիվ աճում են բույսերը։ Մահացած բույսերի քիմիական տարրերը նորից վերադառնում են հող։ Հողի միկրոօրգանիզմները (սնկերը և բակտերիաները) բույսերի ու կենդանիների մնացորդները վերածում են ավելի պարզ նյութերի, որոնք պարարտացնում են հողը։ Բերքը հավաքելիս՝ հողը պարարտացնող նյութերի մի մասը կորչում է։ Նոր բերք ստանալու համար անհրաժեշտ է, որ հողը նոր սնուցող նյութեր ստանա՝ ապարների հողմահարումից կամ պարարտանյութեր ներմուծելու միջոցով։

 

==Հողը սահում է==

 

Լանջերի հողը ծանրության ուժի ազդեցության տակ մշտապես շարժվում Է ցած։ Լանջով քայլող կենդանիները թեթևակի ցած են հրում հողը։ Անձրևից թրջված հողը կարող Է ցեխաջրի տեսքով ցած հոսել։ Երբ հողը սառցակալում Է, նրա մասնիկները դուրս են մղվում լանջից։ Հալվելուց հետո այդ մասնիկները ծանրության ազդեցությամբ նստում են իրենց նախկին տեղից ավելի ներքև։ Լանջերին աճած ծառերը հաճախ արտացոլում են հողի այս շարժումը։ Երիտասարդ տնկիներն աճում են ուղղաձիգ, սակայն հողի սահքի հետևանքով նրանք աստիճանաբար թեքվում են։ Ծառը շարունակ ձգտելով դեպի լույսը՝ երբեմն թեքվում է։