«Ցեղակրոնություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: է: → է։ (10), բ: → բ։ (3), գ: → գ։, դ: → դ։, ը: → ը։ (49), ի: → ի։ (11), լ: → լ։ (6), ծ: → ծ։, կ: → կ։ (2), ղ: → ղ։ (4), մ oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո... |
|||
Տող 1.
{{Ցեղակրոնություն 1}}
'''Ցեղակրոնություն''', դասական [[Հայկական ազգայնականություն|հայ ազգայնականության]] գաղափարաբանություն, որի նպատակն է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] միավորումը [[Պատմական Հայաստան]]ի տարածքում մեկ՝ հայկական պետության
== Եզրի ծագումն ու իմաստը ==
«Ցեղակրոնություն» եզրի, ինչպես նաև գաղափարախոսության հեղինակն է [[Գարեգին Նժդեհ]]ը: «Ցեղ» և «կրոն» գոյականների միացումով է կազմվել «ցեղ-ա-կրոն» բառը և նրա
''(Տե՛ս՝ {{Գիրք:Լալայան:Ցեղակրոն և Տարոնական շարժումներն|41-42}})''</ref>: Առհասարակ, ըստ Նժդեհի, «դժվար է այն սահմանել գիտական լեզվով. այստեղ միայն հարաբերական գիտականության մասին խոսք կարող է լինել»<ref name="Խռովք32"/>: Նժդեհին «բավարար չեն հին եզրերը», քանզի նրանցով չի կարելի ընդգրկել ցեղի ողջ
Ցեղակրոն լինել, ըստ Նժդեհի, նշանակում է կրել անհատի մեջ ցեղը, նրա որակները, բարոյականը, կրել այն ամեն ցեղային-հայկականը, որն առկա է [[Հայոց պատմություն|հայոց պատմության]] ողջ ընթացքում<ref>«Խռովք», թիվ 1, էջ 37.{{քաղվածքի սկիզբ}}Ցեղակրոն է նա, ով ապրում է ցեղորեն՝ ցեղի կյանքով և ցեղի համար:{{քաղվածքի ավարտ}}</ref>: «Կրոն» բառի արմատը «կրել»-ն է և [[հայերեն]]ում կան նման կարգի այլ բառեր ևս՝ հոգեկրոն, խաչակրոն, մոլեկրոն, նյութակրոն, մաքրակրոն, խստակրոն, կուսակրոն<ref name="Լալայան2001" />:
Ցեղակրոնությունն ավելին է, քան ցեղապաշտությունը կամ հայրենապաշտությունը. այն վերջիններս ներառում է իր
== Նպատակները և գաղափարախոսությունը ==
Տող 17.
{{քաղվածքի ավարտ}}
Ցեղակրոնությունը սկսվում է ցեղի ճանաչումով՝ ցեղի պատմության, մշակույթի, կենցաղի, նրա արժեքների ու արժանիքների, նրա ներկայի և ձգտումների, ճանաչումը համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ հայ ցեղի բերած պատկառելի ավանդի ճանաչումն
Ցեղի ճանաչումից է բխում ''ցեղահավատությունը'', այսինքն՝ հավատը հայ ցեղի ուժի, հանճարի, նրա կամքի և կարողությունների, նրա ապագայի և հավիտենականության նկատմամբ<ref name="Լալայան2001" />:
Հավատալ ցեղին նշանակում է ունկնդիր լինել նրա ձայնին, հաղորդակցվել նրա հետ, հաղորդակից լինել նրա ուժին և հանճարին, նրա ցավին ու հրճվանքին, դժբախտություններին ու մեծագործություններին, այսինքն՝ լինել ''ցեղահաղորդ'': Ցեղահաղորդությունը վտանգի պահին ցեղի ձայնը, մռնչոցը լսելու ու դրան հետևելու կամքն
=== Ցեղակրոնության երկու սկզբունքը ===
Ցեղակրոնության հիմքում ընկած են երկու հիմնարար սկզբունքներ<ref name="Լալայան2001" />.
* '''1.''' մեր դժբախտությունների համար մեղավոր ենք նախ և առաջ մենք,
* '''2.''' մեզ պետք եղած ուժը փնտրենք մեր
=== Ցեղակրոնության հավատամքը ===
{{հիմնական|Ցեղակրոնության հավատամքը}}
Նժդեհը ցեղակրոնության հավատամքը ներկայացրել է իր «[[Ամերիկահայությունը. ցեղը և իր տականքը]]» գրքում, որտեղ նա բերել էր 27 կետ<ref name="Ամերիկահայությունը90">Գարեգին Նժդեհ // «Ամերիկահայությունը. ցեղը և իր տականքը», էջ 90-95</ref>: «[[Ցեղակրոն Ուխտեր]]»-ին անդամակցում էին ցեղակրոնության հավատամքը ընդունող երկսեռ
* '''Ա.''' Ես ցեղակրոն եմ - և ահա երդվում եմ [[Վահագն]]ի աջի վրա երբեք չմեղանչել ուխտիս դեմ - ապրել, գործել և մեռնել, որպես
* '''Բ.''' Ինձ համար անհատականության և ազատության ամենաբարձր արարքը - դա հնազանդվելն է
* '''Գ.''' Ես ցեղաճանաչ եմ, և ահա՝ գիտեմ, թե մեծ է իմ ցեղը, թե իմ ցեղն ավելին է տվել մարդկության, քան ստացել է նրանից. գիտեմ, որ հայոց նորագույն հեղափոխությունը վերջին գործը չէ իմ ցեղի էության. գիտեմ, թե ի՞նչ բաների ատակ է իմ
* '''Դ.''' Ես ցեղահավատ եմ և ահա պաշտում եմ և մի այլ աստվածություն - ցեղիս արյունը, որի անարատության մեջ է իմ ցեղի
* '''Ե.''' Ես ցեղահաղորդ եմ և ահա զգում եմ, որ իմ անձը ավելի իմ գերագույն ծնողին - իմ ցեղին է պատկանում, քան իմ անմիջական
* '''Զ.''' Իմ ժողովրդի քաղաքական ճակատագրով զբաղվելու պարտականությունը ունեմ ես և ահա պայքարում եմ մի մեծ ճակատագրի համար, որին արժանի է իմ
* '''Է.''' Ցեղակրոն եմ, ասել՝ ուր էլ որ լինեմ, ընկերային ինչ դիրք էլ որ ունենամ, ես խանդավառորեն կմնամ հպատակն ու մարտիկն իմ
* '''Ը.''' Հայաստանից դուրս, սփյուռքի մեջ, ինչ վիճակում էլ որ լինեմ՝ մեծահարուստ, բարեկեցիկ թե օրավարձով աշխատող բանվոր՝ անդարձ պանդխտություն չեմ համար տարագրի
* '''Թ.''' Կդավանեմ, որ իմ սերունդը ավելի մեծ պարտականություն ունի, քան ուներ անցնող ազատագրական
* '''Ժ.''' Ցեղակրոնը, որի նշանաբանն է - ավելի, է՛լ ավելի զորություն - պաշտամունք ունի իր ցեղի մարտական ուժի
* '''ԺԱ.''' Զոհապաշտ եմ ես և ահա երկյուղածորեն կոգեկոչեմ նրանց, որոնց պաշտամունքը հավիտենական է, որոնք առյուծածին իրենց արիւոյթան մեջ, աստվածացան իրեն հոյակապ նվիրումով - որոնք իրենց արյունը շռայլեցին մեր ցեղի գոյությունը և պատիվը հավիտենականացնելու
* '''ԺԲ.''' Ցեղակրոնն էլ է ձգտում երջանկության - տեսնել թե ինչպես աճում է իր ժողովրդի զորությունը և արդարորեն ընդարձակվում է
* '''ԺԳ.''' Ցեղով է ապրում, ստեղծագործում և հավերժանում
* '''ԺԴ.''' Ցեղակրոնը խորշում է այն բոլոր վարդապետություններից և հոսանքներից, որոնք միտում են մեր նորահաս սերունդը հեռու պահել ցեղի կազդուրիչ ''ստինքէն - կաթէն'': <!-- չգիտեմ ինչպես ճիշտ գրել ժամանակակից լեզվով այս վերջին արտահայտությունը -->
:Նա խորշում է հայ իրականության մեջ զեռացող այն բոլոր ուժերին, որոնք թեպետև հասարակական դիրքով ''հակոտնեայ'', բայց ընդհանուր հոգեբանությամբ միացած ճակատ է հարդարած մեր լուսավոր ազգայնականության դեմ:
:Ավելի՛ պարզ: Ազգայնականության երկու ձևերից - ազգայնական անհատապաշտություն և եսապաշտություն - ցեղակրոնը ողջունում է առաջինը, որն այլ բան չէ, եթե ոչ ազգ-անհատի արդար և արգասավոր ձգտումը՝ հավատարիմ մնալ իր ցեղի ոգուն, կատարելագործել իր պատմական տիպը և պաշտպանել իր հավաքական անձի ազատությունը:
:Ցեղակրոնի այդ ձգտումը լիովին համապատասխանում է համամարդկային բարոյականի և առաջադիմության բարձր սկզբունքներին:
* '''ԺԵ.''' Մե՛ծ է ցեղակրոնի իմ թշնամանքը, ինչպես մե՛ծ է իմ
:– Ինձ համար գոյություն ունի հարցերի հարցը՝ հապա բախտահաս թո՞ւրքը:
:– Ես խորշում եմ բոլշևիզմից, որովհետև հակամարդկային է: Երիցաս ատում եմ դա, որովհետև հակահայ է՝ թուրքի չափ, որովհետև թուրքի հետ զինակցած մտավ Հայաստան, որովհետև նրանից ցայսօր օգտվեց ցաղիս գերեզմանափորը - թուրքը, միա՛յն թուրքը:
Տող 57.
:Զգալիորեն բացասական է բոլշևիզմը և դիմազուրկ՝ հոգեպես:
:Ցեղակրոնը մարդկության ներկայանում է ցեղադրոշմ ճակատով:
* '''ԺԶ.''' Պարտողականություն, կրավորական տառապանք, սարսափի հոգեբանություն, լալկանություն, մտքի անիշխանականություն, կրոնական անդենականություն, դասակարգային և հարևանական եսականություն - այդ ամենից խորշելով խորշում է
* '''ԺԷ.''' Ցեղակրոն եմ, ասել՝ պարտիմ, կամիմ, կարող եմ գերազանցել և պե՛տք է գերազանցեմ ցեղիս թշնամիներին - նա՛խ
* '''ԺԸ.''' Ուժապաշտ՝ տկարություն ու նահանջ չի ճանաչում
:Արտաշեսյան իր նախնիների մեծության հետամուտ՝ նա պատկառում է իր ցեղին և աշխատում ամենուրեք արժանավորապես ներկայացնել դա:
* '''ԺԹ.''' Նրա համար նվիրական է հայոց նորագույն քաղաքական գոյառության օրը - մայիսի 28-ը - և այն խորհրդանշող սրբազան Եռագույնը, որը է՝ սրբություն, քաղաքական դա՛տ և վախճանաբանությո՛ւն
* '''Ի.''' Հայ մարդու հետ ցեղակրոնը խոսում է հայերեն, որովհետև գիտակցում է, թե լեզվի արագացումն է ժողովուրդների հոգևոր
* '''ԻԱ.''' Ինքնամսխումի մեջ ազատ չէ՛
:Քաջառողջ լինելու իրավունք և պարտականություն ունի նա, որի ձեռքին է գալիք սերունդների ճակատագիրը:
* '''ԻԲ.''' Նրա համար նախասիրելի են ա՛յն գիտությունները, արվեստները և արհեստները, որոնք կարելի է ծառայեցնել իր ցեղի հզորության և
* '''ԻԳ.''' Անձնական կամքի մշակությամբ՝ ցեղակրոնը սատարում է հայ ոգու
:Ցեղի կամքի աստվածացումը - ահա՛ թե ինչի է ձգտում նա:
:Այդ անմեռ կամքին ահա՛, որ չմեռավ դաժան դարերի հարվածների տակ և չթողեց որ հայության մեջ Մամիկոնյանների ռազմաշունչ ոգին մեռնի, ցեղակրոնն ասում է վճռաբար՝ այո՛ և ամե՛ն:
=== Ցեղակրոնությունն ու անհատը ===
Ցեղակրոնությունը անհատից պահանջում է անխախտ միություն իր ցեղի հետ՝ վերջինիս ճանաչելով որպես գերագույն
Ցեղակրոնությունը ցեղի հավաքական բախտավորությամբ է պայմանավորում անհատի բաղձալի երջանկությունը, որն է՝ ''«տեսնել թե ինչպե՛ս է աճում և իր ժողովրդի զորությունը և արդարորեն ընդհարձակվում է Հայաստանը»''<ref name="Ամերիկահայությունը90" />:
Ըստ ցեղակրոնության, անհատի ազատության և նրա՝ որպես անհատականության ինքնադրսևորումի մեծագույն չափը, «ամենաբարձր արարքը»՝ հնազանդվելն է
Որպես ցեղի ապագայի նկատմամբ հավատ սերմանող բարոյախոսություն, ցեղակրոնությունը չի քարոզում անզոր ճակատագրապաշտություն, այլ պարտավորեցնում է՝ պայքարով կերտել այն մե՛ծ ճակատագիրը, որին արժանի է ցեղը<ref name="Լալայան2001" />:
Ցեղակրոնությունը անիմաստ է համարում ցեղի նկատմամբ հավատը, ցեղապաշտությունը, ցեղային հպարտությունը, եթե այդ ամենը վերացական են, դատարկախոսություն ու չեն դրսևորվում իրական կյանքում և անհատական
=== Հայության երեք տեսակները ըստ ցեղակրոնության ===
Ցեղակրոնությունը հայությունը բաժանում է զգայա-գիտակցական երեք մասերի՝ ազգային-ցեղային (ցեղը), տատանվող կամ չկողմնորոշված (ժողովուրդը) և ամբոխացած, հակազգային (տականքը)
Արդի հայությունը, ըստ ցեղակրոնության, գերազանցորեն հանդես է գալիս որպես հայ ''ժողովուրդ'', այսինքն՝ հայկական որևէ հատկանիշ ունեցող մարդկանց
=== Ցեղակրոնը ===
Ցեղակրոնը ցեղամարդ հայի գաղափարատիպ տեսակն
Ցեղակրոնը թշնամի է ճանաչում թուրքին, բոլշևիկին և դրանց հայադավ
Ցեղակրոնը ցեղի և հայրենիքի համար մեռնելու բացարձակ կամք
Ցեղակրոնը իր ցեղակցի հետ ընտանիք կազմելու և սերունդ տալու պարտավորություն ունի, քանզի գիտի, որ սերնդատվությամբ է ապահովվում ցեղի
Ցեղակրոնը հնազանդ է ցեղին, որին սիրում է իր կյանքից
«Քիչ է խոսում ցեղակրոնը, որովհետև գործնաշատ է», նա դատարկախոս չէ՛ և խոսում է միայն «ուսանելու և ուսուցանելու համար, իսկ ուսանում և ուսուցանում է գործելու համար»<ref name="Ամերիկահայությունը78" />: Ցեղակրոնը քարոզիչ
* '''1. Ցեղամարդը (ցեղը)'''
Ցեղը հայության ընտրանին է՛ սերուցքը, որի գերնպատակն է՝ իր տեսակի հավիտենականացումը
* '''2. Ժողովուրդը'''
Ժողովուրդը հայության չկողմնորոշված, տատանվող մասն
Ժողովուրդն առաջնորդվում է հատվածական, ցեղը՝ համահայկական
Ժողովուրդն արդարություն և ապրելու իրավունք աղերսող է, ցեղը՝ դրան նվաճող և
Ժողովուրդը մեծարում է միջակություններին, ցեղը՝ միայն իր
Ժողովուրդը արժեքներ պահել ու հերոսներ գնահատել չգիտի. այսօր մեկին հերոս է դարձնում, վաղը՝ ոտնատակ անում կամ երեկվա սրբությունները, ամբոխային կուրությամբ, այսօր
Ժողովուրդը տառապում է անլիարժեքության բարդույթով, իսկ ցեղը համակ է հպարտանքի զգացումով և լի՝
Եվ որքան հայության մեջ բարձր է ցեղի տեսակարար կշիռը, այնքան նա ապրում է ցեղորեն, այնքանով հզոր ու կենսունակ է նա՝ որպես
* '''3. Տականքը'''
Տականքը հայության ազգուրաց տարրն է, ցեղի ներքին թշնամին՝ լծված արտաքին թշնամու ռազմակառքին- անդիմագիծ՝ որպես հայ և զզվելի՝ որպես մարդ. հայության հանդեպ ո՛չ մի պարտականություններ չունեցող, բայց մշտապես իրավունքներից
Նա ազգային պատկանելիություն չունի և եթե խոսում է հայերեն, ապա միայն այն պատճառով, որ հաղորդակցվելու այլ ձև դեռ չի
=== Ցեղակրոնի պաշտամունքներ ===
Ցեղակրոնությունը գերագույն սրբություն է ճանաչում և հռչակում Ցեղին<ref name="Ամերիկահայությունը90" />: Ցեղակրոնության էական մասն է կազմում ''ցեղապաշտությունը''. պաշտամունքը ցեղի որակների, արժեքների ու
* '''1. Հայրենապաշտություն'''
Հայրենապաշտությունը նվիրական պաշտամունքն է այն հողի, որի վրա բնականորեն առաջացել է Հայ ցեղը, որի վրա նա կերտել է իր պատմությունը և ստեղծել իր մշակույթը, որում ամփոփված են իր զավակների աճյունները և որի սիրո ու ազատության համար զոհաբերվել են մեր մեծ
* '''2. Արյան պաշտամունք'''
Ցեղակրոնության մեջ Ցեղի արյունը աստվածություն է, քանզի սրանով է նաև պայմանավորված Ցեղի հոգեմարմնական
* '''3. Լեզվի պաշտամունք'''
Լեզվի հարցում Ցեղակրոնությունն անզիջում է. նա հայից պահանջում է՝ հայ մարդու հետ խոսել հայերեն, հիշեցնելով, թե լեզվի մահը արագացնում է ժողովուրդների հոգևոր
Ցեղակրոնությունն կարևորում է հայերեն բառերի գաղափարային իմաստի, նրանց մշակութային տարողության վերծանումը՝ դրա չգոյությունը համարելով հայ բանասիրության թերին<ref name="ԲանտայինԳրառումներ" />:
Տող 138.
* '''5. Նախնիապաշտություն'''
Ցեղակրոնությունը մեծագույն վատություն է համարում հոգևոր խզումը հին ու նոր սերունդների միջև, որով խախտվում է Ցեղի երեկվա ու վաղվա օրգանական
[[Պատկեր:Mamikonians.svg|thumb|right|250px|[[Մամիկոնյաններ]]ի դրոշը]]
Հոգեհաղորդակցվել, ըստ [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհի]], նշանակում է «պատմական հիշողությամբ վերապրել անցյալ սերունդների կյանքը՝ նրանց ճակատագրին կապելով մերը»<ref name="Խռովք32" />: Ցեղակրոնության մեջ հատկապես առկա է խորին ակնածանք դեպի Մամիկոնյան ռազմաշունչ
{{քաղվածքի սկիզբ}}
«Ով այս կամ այն չափ ծանոթ է Հայոց պատմությանը, անմիջապես կհասկանա, որ Ցեղակրոն շարժումը, որպես ուխտ, նման է Մամիկոնեից ասպետների Ուխտին: Մամիկոնյանների պես, ցեղակրոնը դավանում է՝ ազգին անշահախնդիր նվիրվածություն և հանուն Հայրենիքի մահը քաջաբար ընդունելու վճռականություն»
Տող 148.
* '''6. Ուժապաշտություն'''
Ցեղակրոնությունը քարոզում է ուժի՛ պաշտամունք, քանզի աշխարհը ճանապարհ է տալիս ուժեղներին՝ հոգով, մտքով և բազկով ուժեղներին. հաղթում է ուժեղը և ո՛չ
<!-- Ավելի՛, է՛լ ավելի զորություն,- նշանաբանում է Ցեղակրոնությունը (33), ձգտելով աշխարհ բերել զորությա՛ն մարդուն - վահագնապաշտի՛ն՝ ուժապաշտ և արիապաշտ, որի մոտ մշտակա է ծարավը ուժի, արիության, ճիգը՝ կատարելագործումի և կամքը՝ զոհաբերության: -->
* '''7. Առաջնորդապաշտություն'''
Ցեղակրոնության մեջ պաշտամունքի է ենթակա նաև Ցեղի ճշմարիտ առաջնորդը, որի աջն է գծում ճակատագիրն ազգերի, որին են պարտական ազգերն իրենց վերելքներն ու
=== Ներցեղային բարոյականը ===
Ըստ ցեղակրոնության, ազգային միասնության միակ գրավականը ներցեղային բարոյականով առաջնորդվելն է, երբ ազգի անդամները, երկրորդական համարելով կրոնական և քաղաքական իրենց անհատական համոզումները, միավորվում են հայ լինելու
Որպես վերկուսակցական ուսմունք, որը հետամուտ է քաղաքական միադավանության, ցեղակրոնությունն անհաշտ է կուսակցամոլության
== Ցեղակրոնությունը և կրոնը ==
Ցեղակրոնությունը կրոն չէ՛: Այն գերազանցապես աշխարհիկ ուսմունք է, «իսկ եթե կրոն է դա, ապա դա կրոնն է ցեղային հպարտության, ուժի և արիության»<ref name="Ամերիկահայությունը78" />: Նժդեհը [[Հայկական դիցաբանություն|հայ հին հավատքին]] վերադառնալու կոչ չի անում, քանզի հասկանում է դրա միամտությունն ու հնարավոր վտանգավոր
{{քաղվածքի սկիզբ}}Այս կամ այն ցեղը մոտավոր ճշտությամբ դիմագծելու համար, նրան պիտի դիտել իր հոգու հայելիի՝ իր կրոնի մեջ... Իր մտա-բարոյական զարգացման չափով, ցեղն իր կրոնի մեջ դնում է իր հոգեբանական գծերը, իր աշխարհզգացությունը, իր բնազանցական
Նժդեհը հիացմունքով է խոսում «նախաքրիստոնեական հայու անգերազանցելի մարդկայնության և բարձրորեն ասպետական ոգու մասին»: «Վահագնա-Անահտական Հայաստանում ես տեսնում եմ այնպիսի հոգեգծեր, առաքինություններ, որոնք պիտի բաղձյալ մեր՝ որքան գոռոզ, այնքան հոգեպես աղքատ ու տմարդի դարաշրջանին»<ref>Գարեգին Նժդեհ // «Խորհրդածություններ», էջ 63</ref>:
Նժդեհը հակաքրիստոնյա կամ հեթանոս չէ, բայց նաև Քրիստոսի ուսմունքի մոլեռանդ պաշտպանը
Նժդեհը, որպես ցեղակրոնության հիմնադիր, գրում էր<ref name="բացնամ">«Գարեգին Նժդեհ // «Բաց նամակներ հայ մտավորականությանը», էջ 21-22</ref>.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Քրիստոսը սիրում էր, որովհետև ուժեղ էր, նա սիրում էր, որովհետև սիրելու և ներելու չափ հզոր էր... Նա զոհաբերեց, որովհետև գաղափարի հերոս
Ինչպես նաև<ref>«Ազատ Հայաստան», Բեռլին, 1943 թ., թիվ 2/3, «Հերոսը և հերոսականը»</ref>.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Վերացնելով մահվան ու կյանքի միջև գոյություն ունեցող անջրպետը, Նազովրեցին ժխտեց մահը, որով և հանդիսացավ հավիտենական սերմնացմանը ոգու հսկաների՝ սրբերի, նահատակների,
Ուշագրավ է քրիստոնյայի՝ նժդեհյան, այսինքն ցեղակրոնյան ըմբռնումը, որը. «քրիստոնյան նա՛ չէ, ով քրիստոնեական վարդապետությոան տարերքը սխալ է հասկացել, ընկել նախապաշարումների ցանցի մեջ և տկարացել կորչելու աստիճան, այլ նա՛, ում մեջ մի քիչ քրիստոսություն կա - մի կայծ ամենահզոր Աստվածամարդու հոգուց»<ref name="բացնամ" />:
Ցեղակրոնություն դավանանքը ստորադասում է ազգությանը, նշանաբանելով՝ ''«Ցեղը ամեն բանե վեր»'': Այն պայքար չէ՛ քրիստոնեության կամ Հայ եկեղեցու դեմ և պահանջ չի՛ դնում կրոնափոխության, այլ՝ հիշեցնում է միայն, որ հին աստվածները վկաներն են մեր ծննդի և մարմնավորողը՝ մեր ցեղային
Ցեղակրոնությունը ձգտում է վերականգնել խաթարված հայկական ցեղային
=== Վահագնապաշտություն ===
[[Պատկեր:Վիշապաքաղ.jpg|thumb|250px|right|[[Վահագն|Վահագն Վիշապաքաղը]] որպես պատերազմի, քաջության և հաղթանակի գերագույն դիցը հին հայերի մոտ]]
Ցեղակրոնությունը էական դեր է հատկացնում վահագնապաշտությանը, սակայն որպես հին հայերի արիության խորհրդանիշ, այլ ոչ թե որպես հեթանոսություն<ref name="բացնամ" /><ref>«Արաքս», Սոֆիա, 1926 թ. փետրվարի 11, «Անարիությունը՝ մայր չարյաց»</ref>.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Վահագնի հետ պիտի խոսենք հիմա՝ Աստվածը հին արիական
{{քաղվածքի սկիզբ}}Հայ ժողովրդի հավաքական հոգու մեջ հրամայողաբար հարություն պիտի առնի պաշտամունքը մեր հին և հզոր
Այնումենայնիվ, ցեղակրոնությունը չի հակադրում Վահագնին և Քրիստոսին կամ հայկականն ու քրիստոնեականը, այլ՝ դրանք խորքում տեսնում է համադրելի. «սկզբից ի վեր հայությունն ու ''իր քրիստոնեությունը'' ձուլված են ի մի բնություն<ref name="Ամերիկահայությունը90" />»: Եվ միաժամանակ<ref name="ԲանտայինԳրառումներ" />.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Աններելի սխալ է կրոնական կրքով բացատրել հայու հավատարմությունը քրիստոնեության
=== Վերաբերմունքը Հայ եկեղեցուն ===
Ցեղակրոնությունը դեմ չե [[Հայ առաքելական եկեղեցի|Հայ առաքելական եկեղեցուն]], այլ հակառակը՝ իրեն նրա անբաժանելի մասն է համարում, սակայն, ըստ [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհի]], Հայ առաքելական եկեղեցին «սխալ է ըմբռնել քրիստոնեական սիրո խորհուրդը և դրա հետևանքով ամբողջ դարեր պատճառ դարձել մեր ժողովրդի անօրինակ ողբերգության»: Ցեղակրոնությունը կոչ է անում ազգայնացնել Հայ եկեղեցին, այն գաղափարապես վերագնահատել և առաջին հերթին վերանայման «ենթարկել քրիստոնեական սիրո իր սխալ ըմբռնումը»: Ինչպես գրում է Նժդեհը<ref name="բացնամ" />.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Սխալվել, չարաչար սխալվել է մեր Եկեղեցին՝ տնանկների և սնանկների բարոյականություն
== Պատմություն ==
=== Ստեղծման նախադրյալները ===
[[Պատկեր:Garegin Nzhdeh and Tigran Mouradian.jpg|thumb|right|250px|Նժդեհը, [[Տիգրան Մուրադյան]]ը և «[[Ցեղակրոն Ուխտեր]]»-ի երիտասարդ ակտիվիստներ, [[ԱՄՆ]]]]
* 1. 1930-ականները մի ժամանակաշրջան էր, երբ գաղթահայության մեջ տիրող պարտվողական հոգեվիճակը, ներքին ճակատում մոլեգնող միջկուսակցական պառակտիչ կռիվները և դրանց միացած օտար այլասերիչ միջավայրը մղել էին դրսի հայությանն իր նվաստ վիճակին հնազանդորեն համակերպվելու, սպառնալով դարասկզբի մեր պարտությունը վերջնական
* 2. Սրանց ավելացել էր նաև հիվանդագին կրոնականությունը. հայկական գաղթօջախներում գործում էին մի շարք ապազգային աղանդներ, որոնք քարոզում էին հրաժարում Հայրենիքի գաղափարից, հեռացում ազգային-հասարակական կյանքից և նվիրում «երկնային հայրենիքին»: Ստեղծված մթնոլորտն անխուսափելիորեն պիտի բերեր գաղթաշխարհի շուրջ մեկ միլիոն հայության փոշիացմանը և պետք էր կանխել զարգացման նման
* 3. Շարժման անհրաժեշտությունը թելադրված էր նաև թուրքերի կողմից տարվող հակահայկական
* 4. Բացի այդ, ինչպես գրում է [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհը]], «կար Ցեղակրոն շարժման անհրաժեշտությունն ընդգծող մի կարևորագույն հանգամանք ևս. դա մեր հին սերնդի քաղաքական տեղատվությունն էր Թուրքիայի նկատմամբ: Մեր հին կուսակցությունները սկսել էին լքել Հայկական հարցն ու համակերպվել այն մտքի հետ, որ պետք է հրաժարվել Թուրքիայում մնացած հայկական տարածքներից ու մերձենալ թուրքերի հետ: Այդ ուրացումը երիտասարդ սերնդի աչքում մեզ կդարձներ արհամարհելի ժողովուրդ<ref name="ԻնչուՍտեղծվեց">Գարեգին նժդեհ // «Ինչո՞ւ ստեղծվեց Ցեղակրոն շարժումը», «Հանրապետական» թերթ, Երևան, 1993 թ., թիվ 21</ref>
: Անհրաժեշտ էր անհայրենիք գաղթահայության մեջ բորբոքել հայրենատիրության գաղափարը, նրան «հոգևոր ու քաղաքական անտուն-անտիրությունից փրկելով, դարձնել հայրենատեր»<ref>Գարեգին Նժդեհ, «Ինքնակենսագրություն», ՀՀ ԱԱՆ արխիվ, ԿԳՖ, գ. 11278, հտ. 4</ref>:
Տող 215.
{{քաղվածքի վերջ}}
[[1933]] թվականի ամռանը Նժդեհը ՀՅԴ 12-րդ Ընդհանուր ժողովի որոշումով մեկնեց [[ԱՄՆ]], քանի որ այն ժամանակ գաղթահայության ամենամեծ զանգվածն ապրում էր այդ երկրում և որտեղ հայությունն առավել շատ էր ենթակա ձուլման,
Մինչև Նժդեհի ԱՄՆ գալը, այնտեղ գործում էին մի շարք երիտասարդական միություններ՝ «[[Հայորդիք]]», «[[Որդիք Հայաստանեայց]]» և
[[Պատկեր:Garegin Nzhdeh with Tseghakron movement founders.jpg|thumb|right|200px|Նժդեհը Ցեղակրոն շարժման համահիմնադիրների հետո [[Բոստոն]]ում, [[1933]] թ.]]
Ցեղակրոն շարժման և դրա ցեղակրոնության գաղափարախոսության համար էական հանդիսացավ ժամանակի գործոնը, քանի որ այդ պահին աշխարհում ազգայնական շարժումների աննախընթաց վերելք էր ընթանում. աշխարհն ազգայնանում էր՝ պարտադրելով նոր
Շնորհիվ Նժդեհի կազմակերպական ու քարոզչական անզուգական տաղանդի, Ցեղակրոն շարժումը միանգամից լայն թափ
Ցեղակրոն Ուխտերի առաջին ներկայացուցչական ժողովը գումարվեց [[1933]] թվականի հուլիսին, որից հետո, շուրջ մեկ տարի կազմակերպությունը գործեց չեզոք՝ ոչ կուսակցական հողի
=== Ցեղակրոնության հետագա զարգացումը (1937-ից) ===
{{հիմնական|Տարոնականություն}}
[[Դաշնակցություն]]ից [[Գարեգին Նժդեհ]]ի և [[Հայկ Ասատրյան]]ի հեռացումով ցեղակրոն շարժումը սկսեց տեղատվություն
Միաժամանակ, ցեղակրոնությունը չէր պատասխանում ոգու և արարչագործության հետ կապված մի շարք հարցերի, և կարիք կար տալու դրանց
Նոր շարժման նախաձեռնող կորիզը հիմնականում եղավ Բուլղարիայի Ցեղակրոն կազմակերպությունը՝ ի դեմս [[Գարեգին Նժդեհ]]ի, [[Հայկ Ասատրյան]]ի և [[Ներսես Աստվածատուրյան]]ի, որոնք [[1937]] թվականից [[Պլովդիվ]]ում հրատարակում էին [[Ռազմիկ (1937-1944)|«Ռազմիկ» թերթը]], որի էջերում էլ այդ թվականին սկսեցին լույս տեսնել առանձին հրապարակումներ [[Տարոնականություն|տարոնականության]] գաղափարախոսության վերաբերյալ<ref name="Լալայան2001" />:
Տող 241.
{{հիմնական|Հայկական հարց}}
[[Պատկեր:DistributionOfArmeniansInTheCaucasus.png|thumb|right|325px|[[Հայեր]]ի տարածվածությունը հայ ժողովրդի հայրենիք [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ում]]
[[Ցեղակրոն Ուխտեր]]ի առաջին Ծրագիր-Կանոնագիրի տիտղոսաթերթը զարդարում էր ''«[[Լոզանի կոնֆերանս|Լոզա՞նը]] - ո՛չ, երբե՛ք»''
{{քաղվածքի սկիզբ}}Մի ժողովրդի հայրենի հողը չի՛ կարող ուրիշի մնայուն Հայրենիքը դառնալ... Մնայուն Արդարությոան Օրնեքի ուժով՝ բռնագրավված երկրամասերը միշտ էլ, վաղ թե ուշ, անցնում են իրենց պատմական տերերի ձեռքը՝ պայմանով, որ այդ վերջինի մեջ ժամանակը տկարացրած չլինի սերը, կարոտն ու պաշտամունքը դեպի Հայրենի
Ցեղակրոնությունը, այդպիսով, հայրենատեր դառնալու կամք է, դա տարագիր հայի, մեծահարուստ թե օրավարձով աշխատող բանվոր, դեպի Երկիր դարձի սրբազան ուխտն
== Ցեղակրոնությունը և օտար ցեղապաշտությունները ==
Տող 251.
Հաճախ, միամիտ կամ միտումնավոր կերպով, ցեղակրոնությունը որակվում է որպես փոխառյալ [[ֆաշիզմ]] կամ [[նացիզմ]]:
Երբ [[1933]] թվականին Հ.Յ.Դ. Ընդհանուր ժողովում Գարեգին Նժդեհին հարցրին՝ արդյոք իր քարոզածը ֆաշի՞զմ է, թե՞ նացիզմ, նա պատասխանեց.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Իմ քարոզածը այդ վարդապետությունների ոչ մեկն է. ես կփափագիմ ի հայտ բերել մեր պատմական հին հերոսությունները և հայ մշակույթի ծալքերը, որոնք փոշիներու տակ մնացած
Ինչպես գրում է [[Գարեգին Նժդեհ|Նժդեհը]], ֆաշիզմը [[Ազգայնականություն|ազգայնականության]] [[Իտալիա|իտալական]] դրսևորումն է, իսկ նացիզմը՝ [[Գերմանիա|գերմանական]]: Երբ Նժդեհի ուխտյալների արշավների ժամանակ սև պատանքներ էին կրում («պատանակրաց» արշավանքներ) և ցեղային առյուծացման ու հպարտության դասեր առնում, [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն դեռ նոր էր նախաձեռնում [[սև շապիկավորներ]]ի իր
{{քաղվածքի սկիզբ}}Գերազանցորեն հայկական է ցեղակրոնության
Տարբերությունը ցեղակրոնության ու նացիզմի մեջ նրանում է, որ երկրորդ դեպքում արիական ցեղը հռչակվում է միակ մշակութաստեղծ ռասա, իսկ մնացած ազգերին՝ իբրև ստորադաս
=== Սիոնականություն ===
{{հիմնական|Սիոնականություն}}
[[Համաստեղ]]ը պնդում է, թե ցեղակրոնության «ցեղային ըմբռնումն ու ներշնչումը առավելապես հրեա ժողովուրդեն կուգար»<ref>«Հայրենիք» օրաթերթ, 1963 թ. սեպտեմբերի 13, էջ 2</ref>: Ըստ [[Մուշեղ Լալայան]]ի, ով համաձայն չէ այդ կարծիքի հետ, «թեև Նժդեհը հարգալից էր արտահայտվում սիոնականության (ինչպես այլ հայրենատիրական, ազգայնական շարժումների) մասին, սակայն միանշանակ պնդում ենք, որ նրա ներշնչման աղբյուրը հայ ցեղշն է՝ իր ողբերգականով ու հերոսականով», որպես ապացույց բերելով Նժդեհի հետևևյալ խոսքերը<ref name="ԻնչուՍտեղծվեց" />.
{{քաղվածքի սկիզբ}}Ցեղակրոն շարժումը ո՛չ մի ընդհանու բան չունի և չէ՛ր էլ կարող ունենալ օտար վարդապետությունների հետ, քանզի նա, նախ և առաջ, բարեփոխիչ շարժում-վերածնունդ է, որը հնարավոր է միայն սեփակա՛ն, այլ ոչ փոխառնված
== Ցեղակրոնությունը և Ֆրիդրիխ Նիցշեի ուսմունքը ==
Հաճախ պնդվում է, թե իբր ցեղակրոնությունը ձևավորվել է [[Ֆրիդրիխ Նիցշե]]ի
== Վերաբերմունքը ցեղակրոնությանը ==
Տող 268.
==== Մարտկոցականություն ====
{{հիմնական|Մարտկոցականություն}}
Մարտկոցական շարժումը բացասաբար էր վերաբերվում ցեղակրոնության գաղափարախոսությանը և [[Գարեգին Նժդեհ]]ին: Մասնավորեպս, երբ Նժդեհը և [[Կոպեռնիկ Թոնդրակյան]]ը [[1933]] թվականին Հ.Յ.Դ. Ընդհանուր ժողովրդի որոշումով մեկնեցին [[ԱՄՆ]], «Մարտկոցը» խոստացավ իր շարքայիններին պարզել այդ երկուսի «խաբեբական գարշելի դերը»<ref>«Մարտկոց», թիվ 96, 1933 թ., էջ 1</ref>, որն, իհարկե, այդպես էլ
<!-- === Համախոհություն ===
|