«Տիխո Բրահե»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ clean up, փոխարինվեց: → (32), է: → է։ (2), բ: → բ։ (3), ը: → ը։ (21), թ: → թ։, ժ: → ժ։, լ: → լ։ (7), կ: → կ։ (4), ղ: → ղ։, մ: → մ։ (12), ն: → oգտվելով [[Վիքիպեդիա:ԱվտոՎ...
Տող 36.
| կայք =
}}
'''Տիխո Բրահե''' ({{lang-da|{{Audio|Da-Tycho Brahe.ogg|Tyge Ottesen Brahe}}}}, {{lang-lat|Tycho Brahe}}; {{ԱԾ}}), [[դանիա]]ցի [[աստղագետ]], [[Աստղագուշակություն|աստղագուշակ]] և [[Վերածննդի դարաշրջան]]ի [[Ալքիմիկոսներ|ալքիմիկոս]]: Առաջինը Եվրոպայում սկսել է կատարել կանոնավոր և գերճշգրիտ աստղագիտական դիտումներ, որոնց հիման վրա Կեպլերը դուրս է բերել մոլորակների շարժման օրենքները:օրենքները։
 
== Կենսագրություն ==
=== Վաղ տարիներ ===
Տյուհե Բրահե, ավելի հայտնի «Տիխո» լատինացված անվամբ, ծագումով հին դանիական տոհմից, հայտի [[XV դար]]ի սկզբից:սկզբից։ Առաջին տարիները անց է կացրել Կնուդստրուպ տոհմական կալվածքում, որը այն ժամանակ պատկանում էր Դանիային, բայց ավելի ուշ, [[Դանիա-շվեդական (1657—1658) պատերազմ|Դանիա-շվեդական (1657—1658) պատերազմից]]ից հետո, կալվածքը իր հարավային [[Սկանդինավիա|Սկանդինավիայի]]յի հետ միացավ [[Շվեյցարիա|Շվեցարիային]], և այժմ կոչվում է [[Կնուտստորպ]] (''Knutstorps borg''):։
Տիխոյի հայրը՝ [[Օտտե Բրահե]]<nowiki/>ն, ինչպես և իր բոլոր նախնիները, զբաղեցնում էր դանիական պետության ռազմական և քաղաքական պաշտոններ:պաշտոններ։ Տիխոն լույս աշխարհ եկավ մինչ մկրտությունը մահացած երկվորյակ եղբոր հետ:հետ։ Հետագայում Տիխոն նրա հիշատակի համար լատիներեն ներբող գրեց, որը նրա առաջին հրատարակությունն էր, հայտնված [[1572]] թվականին<ref>{{գիրք |հեղինակ=Wittendorff A. et al. |ենթավերնագիր=Tyge Brahe |
հղում=http://books.google.com/books?id=m6lhAAAACAAJ&dq |վայր=Կոպենհագեն |հրատարակություն=Gad |թիվ=1994 |մեջբերվող էջեր=68 |էջերի թիվ=327 |isbn=8712022721}}</ref>: Օտտեի ընտանիքում կար 10 երեխա, բայց, վիկինգների հին սովորույթի համաձայն, տղաներից մեկին՝ Տիխոյին, հանձնեցին դաստիարակության հարևան կալվածք Տոստրուպում<ref>{{գիրք |հեղինակ=Белый Ю. А. |ենթավերնագիր=Տիխո Բրահե|էջեր=11-12}}</ref> ապրող, թագավորական նավատորմի ադմիրալ, Երենգ եղբոր անզավակ ընտանիքին:ընտանիքին։
[[Պատկեր:KU inner city 2.jpg|մինի|[[Կոպենհագենի համալսարան]] (հին շենք)]]
Ադմիրալը, լինելով ունևոր մարդ, շրջապատեց իր միակ հոգեզավակին հոգատարությամբ, որի շնորհիվ Տիխոն ստացավ փայլուն ուսում:ուսում։ Արդեն 12 տարեկանում,
([[1559]] թվականին ապրիլին), նա ընդունվեց [[Կոպենհագենի համալսարան]], որտեղ էլ հրապուրվեց աստղագիտությամբ<ref>{{գիրք |հեղինակ=Берри А. |ենթավերնագիր=Աստղագիտության համառոտ պատմություն|էջեր=118 }}</ref><ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Բրահե, Տիխո}}</ref>:[[Պիեռ Գասսենդի]]ն, Տիխո Բրահեի առաջին կենսագիրը, հայտնում է, որ հրապուրանքի համար մեծ նշանակություն է ունեցել [[1560]] թվականի [[Արեգակի խավարում|Արեգակի խավարումը]]ը, չնայած ինքը՝ Բրահեն գրում էր, որ աստղագիտության վերաբերյալ գրքերը իրեն հետաքրքրել են դեռ մանուկ ժամանակ<ref>{{գիրք |հեղինակ=Белый Ю. А. |ենթավերնագիր=Տիխո Բրահե|էջեր=16}}</ref>):Կոպենհագենում։Կոպենհագենում ուսման որակը այդքան էլ բարձր չէր, և երեք տարի «[[յոթ ազատ արվեստ]]ներ » ուսանելուց հետո Տիխոն շարունակեց ուսումը [[Լայպցիգի համալսարան|Լայպցիգում]] ([[1562]] թվական), որտեղ նրա ուսուցիչներից էր [[Իոահիմ Կամերարի|Իոահիմ Կամերարին]]ն:
 
Հոգևոր ծնողները պլանավորել էին շեշտը դնել իրավաբանական կրթության վրա<ref>{{գիրք |հեղինակ=Белый Ю. А. |заглавие=Ըիխո Բրահե|էջեր=18}}</ref>, սակայն դրա փոխարեն Տիխո Բրահեն գիշերները ամբողջությամբ անց էր կացնում աստղագիտական դիտումներ կատարելով, որի համար զինվել էր գործիքներով, որոնց մի մասը գնել, իսկ մնացածը ինքնուրյուն էր պատրաստել:պատրաստել։
Ուսումը նրան չհաջողվեց շարունակել, քանի որ [[1565]] թվականին սկսվեց հերթական դանիա-շվեդական պատերազմը, և ադմիրալը կանչեց Բրահեին իր մոտ [[Կոպենհագեն]]: Նրա ժամանումից չանցած մեկ ամիս տեղի ունեցավ դժբախտություն՝ կամրջի վրայից ձիուց ծովը նետված թագավորին փրկելիս, մրսեց և մահացավ նրա հոգևոր հայր Երգեն<ref>{{գիրք |հեղինակ=Белый Ю. А. |ենթավերնագիր=Տիխո Բրահե|էջեր=25}}</ref>: Երգեի ամբողջ ունեցվածքը անցավ 19-ամյա Տիխո Բրահեին:Բրահեին։
Ձեռք բերած անկախությունից օգտվելով Բրահեն որոշեց ավարտել ուսումը:ուսումը։ [[1566]] թվականի ապրիլին նա ժամանեց հայտնի Վիտենբերգյան համալսարան, որը հանդիսանում էր բողոքական կուլտուրայի հենարանն:հենարանն։ Բայց այստեղ բռնկվեց ժանտախտի համաճարակ և հարկ եղավ շուտափույթ հեռանալ [[Ռոստոկ]]: Այնտեղ Բրահեն ընդհարվեց մի հեռու բարեկամի հետ, որը ավարտվեց մենամարտով, դրա հետևանքով նա զրկվեց քթի վերին մասից ու հետագա կյանքում ստիպված եղավ պրոթեզ կրել<ref name="Голованов">{{cite web
| author = Голованов Я.
| url = http://www.c-cafe.ru/days/bio/21/brahe.php
Տող 60.
}}</ref>:
 
Երբ համաճարակը ետ քաշվեց, Բրահեն մի քանի ուղևորություն կատարեց՝ սկզբից իր հայրենիք, հետո Ռոստոկ Վիտենբերգ, [[Բազել]] և, վերջապես, [[Աուգսբուրգ]], որտեղ ժամանեց [[1569]] թվականի ապրիլին:Այստեղապրիլին։Այստեղ նա մնաց երկու տարի և տեղի արհեստավորներին զգալի գումար վճարեց մի շարք աստղագիտական գործիքների համար, որոնք պատրաստվել էին Բրահեի գծագրերի հիման վրա, այդ թվում տասնմեկ մետրանոց [[Բարձրաչափ(աստղագիտական գործիք)|բարձրաչափ]]ի, կիսա[[վեցանկյան]] և մեկուկես մետրանոց տրամագծով [[Երկնայիներկնային գլոբուս|երկնային գլոբուսի]]ի համար:համար։
Այդ գլոբուսը նրա հպարտության ըհատուկ առարկան էր և Բրահեն չբաժանվեց նրանից մինչև իր կյանքի վերջը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=34}}</ref>: Գլոբուսը իրեն ստեղծողից 120 տարի ավելի երկար ապրեց և մահացավ [[1728]] թվականին Կոպենհագենում տեղի ունեցած հրդեհի ժամանակ:ժամանակ։ Միաժամանակ Բրահեն ուսունասիրում էր աստղագուշակություն և ալքիմիա:ալքիմիա։
Բրահեն նոր գործիքները անմիջապես օգտագործեց աստղագիտական դիտումների համար:համար։ Այդ տարիներին նա նամակագրական կապերի մեջ էր հայտնի գիտնականների հետ, նրանց մեջ էր [[1569]] թվական Աուգսբուրգ այցելած [[Ռամե, Պիեռ դե լա|Պյոտր Ռամուս]]ը: Գիտական աշխարհում Բրահեի հռչակը մեծանում էր<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Берри А. |заглавие=Краткая история астрономии|էջեր=120 }}</ref>:
[[1571]] թվականին Տիխո Բրահեն լուր ստացավ իր հարազատ հոր՝ Օտտեի ծանր հիվանդության մասին և լքեց Աուգսբուրգը:Աուգսբուրգը։ Օտտե Բրահեն [[1571]] թվականի մայիսին մահացավ կալվածքը հավասար իրավունքներով թողնելով Տիխոյին ու նրա փոքր եղբայր Երգենին:Երգենին։ Շուտով Բրահեն աստղագիտության և ալքիմիայի պարապմունքների համար կալվածքում ստեղծեց հագեցած լաբորատորիա, համատեղ իր քեռի Սթեն Բիլլի հետ նա հիմնադրեց թղթի և ապակու արտադրության երկու ֆաբրիկա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=41}}</ref>: Տարվելով այդ հոգսերով Տիխոն համարյա թողել էր աստղագիտական դիտումները, սակայն հանկարծակի դեպքը վերադարձրեց նրան իր նախկին զբաղմունքին:զբաղմունքին։
 
=== Գերնոր Տիխո ===
Տող 69.
[[Պատկեր:Tycho Cas SN1572.jpg|thumb| [[1572]] թվականի գերնորը (նկարը Տիխո Բրահեի գրքից). I տառով նշանակված է գերնորը, F, E, D, B, G աստղերը կազմում են Կասիոպեայի W ֆիգուրը:]]
 
[[1572]] թվականի [[նոյեմբերի 11]]-ին, քիմիական լաբորատորիայից տուն վերադառնալիս, Տիխո Բրահեն [[Կասիոպեայի համաստեղություն|Կասիոպեայի համաստեղությում]] նկատեց անսովոր պայծառության աստղ, որը առաջ չկար:չկար։ Տիխոն անմիջապես հասկացավ, որ այն մոլորակ է և սկսեց որոշել նրա կոորդինատները:կոորդինատները։ Աստղը փայլեց երկնքում ևս 17 ամիս, սկզբից երևալով նույնիսկ ցերեկը, այնուհետև նրա փայլը խամրեց:խամրեց։
Ժամանակակից տերմինալոգիայում, դա մեր [[Գալակտիկա|Գալակտիկայում]]յում, 500 տարվա մեջ, [[Գերնոր աստղեր|Գերնոր աստղի]] առաջին բռնկումն էր, և այդ պահից սկսած Տիխո Բրահեն նորից սկսեց զբաղվել աստղագիտությամբ:աստղագիտությամբ։ Հաջորդը [[Գերնոր Կեպլերի]] բռնկումն էր Տիխո Բրահեի մահից անմիջապես հետո, որից հետո մեր Գալակտիկայում, անզեն աչքով երևացող, գերնոր աստղերի բռնկումներ այլևս չդիտվեցին<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=45-46}}</ref>, (միայն [[1987]] թվականին [[Մագելանի Մեծ Միգամածություն|Մագելանի Մեծ Միգամածությունում]]ում գրանցվել է [[SN 1987A]] գերնորի բռնկումը): ։
 
Այդ իրադարձություններով հարուստ, [[1572]] թվականին, Բրահեն,հաշվի չառնելով իր ազնվազարմ բարեկամների վրդովմունքը, ամուսնացավ Կիրիստինա անունով ռամկուհու հետ(չնայած չպսակվեց եկեղեցով))<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=52-53}}</ref>: Նրանք ունեցան ութ երեխա, որոնցից երկուսը մահացան մանուկ հասակում:հասակում։
Միևնույն ժամանակ, այդչափ պայծառ լուսատուի հայտվելը հուզել էր ամբողջ Եվրոպան, և շատ էին «երկնային խորհրդանիշի» որպես աղետներ, պատերազմներ, համաճարակներ և նույնիսկ աշխարհի վերջը խորհրդանշող փորձերը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր=220 }}</ref>: Հայտնվեցին նաև, մեծամասմբ սխալ պնդումներ պարունակող տրակտատներ, որ այն գիսավոր է կամ մթնոլորտային երևույթ:երևույթ։
Ընկեները համոզեցին Բրահեին հրատարակել իր դիտումների արդյունքնրը, և [[1573]] թվականին լույս տեսավ նրա «Նոր աստղի մասին» գիրքը ({{lang-lat|De Stella Nova}}):։ Գրքում Բրահեն հայտնում էր, որ այդ օբյեկտի մոտ ոչ միի պարալաքս չի հայտնաբերվել, որը համոզիչ կերպով ապացուցում էր առ այն, որ նոր լուսատուն աստղ է, և գտնվում է ոչ թե Երկրին մոտ, այլ նրանից մոլորակային հեռավորության վրա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր=221 }}</ref>:
<div style="position: relative">[[Պատկեր:Cassiopeia_constellation_map_ru_lite.png|255px|thumb|left|Գերնորի [[SN 1572]]-ի դիրքը [[Կասիոպեայի (համաստեղության)|համաստեղություն]] քարտեզի վրա]]
<div style="position: absolute; left: 150px; top: 120px">[[Պատկեր:Locator Dot2.gif|12px]]</div></div>
 
[[Իոհան Կեպլեր|Իոհան Կեպլերը]]ը հետագայում գրել է՝ «Թող այդ աստղը ոչինչ չնախանշեց, բայց,համենայն դեպս, այն ստեղծեց մեծ աստղագետ»<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Берри А. |заглавие=Краткая история астрономии|էջեր=121 }}</ref>: Բրահեի հեղինակությունը, որպես Դանիայի առաջին աստղագետի, ամրապնդվում էր, նա [[Ֆրեդերիկ II-ից (Դանիայի թագավոր)|թագավորական]] անձնական հրավերք ստացավ Կոպենհագենի համալսարանում դասախոսություններ վարելու համար<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=54}}</ref>: Բրահեն ընդունեց հրավերքը և [[1574]] թվականի ամռանը Կիրիստինայի հետ ժամանեց Կոպենհագեն:Կոպենհագեն։
Դասախոսության կուրսը վերջացնելով ([[1575]]) թվականին Բրահեն որոշեց ճանապարհորդության մեկնել:մեկնել։ Առաջինը նա այցելեց Գերմանիայի հարավում գտնվող [[Կասել]], որտեղ, արիստոկրատ և գիտության մեկ այլ սիրահար [[Վիլհելմ IV, Գասեն- Կասելի լանդկոմսը]], դեռևս [[1561]] թվականին կառուցել էր Եևրոպայի խոշորագույն աստղադիտարանը:աստղադիտարանը։
Նրանք ընկերացան և հետագայում ակտիվ նամակագրական կապերի մեջ էին:էին։ Դանիացի աստղագետը Աուսբուրգում այցելեց հին ծանոթներին, հետո գնաց Իտալիա, իսկ ավելի ուշ ներկա գտնվեց Ռեգենսբուրգում [[Ռուդոլֆ II (Սուրբ Հռոմեական կայսրության կայսեր)]] թագադրմանը, որի հետ կապված էին նրա հետագա տարիները:տարիները։
Այդ ժամանակ Բրահեն պլաններ էր մշակում Աուգսբուրգ կամ մեկ այլ վայր, որտեղ տարվա մեջ ավելի շատ պայծառ օրեր կլինեին քան Սկանդինավիայում էին, տեղափոխվելու և այնտեղ աստղադիտարան կառուցելու մասին:Լանդկոմսմասին։Լանդկոմս Վիլհելմը իմանալով այդ մասին [[Ֆրեդերիկ II (Դանիայի թագավոր)|Ֆրեդերիկ II]]-ին գրեց՝«Ձերդ Մեծությունը ոչ մի կերպ չպետք է թույլատրի Տիխոյին մեկնել, քանզի Դանիյան կկորցնի իր մեծագույն զարդը»:Շուտով լանդկոմսը եկավ Կոպենհագեն և անձամբ միջնորդեց թագավորի առաջ Բրահեի գիտական գործունեության պետական աջակցության մեջ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր=223 }}</ref>:
 
=== Ուրանիբորգ ===
[[Պատկեր:Остров Вэн.jpg|մինի|left|300px|Վեն կղզի: Էրեսուն նեղուց: Տեսարան [[Լանդսկրունա|Լանդսկրունայից]]յից]]
 
Դանիանորվեգական թագավոր Ֆրեդերիկ II-ի [[1576]] թվականի [[մայիսի 23]]-ի հատուկ հրամանով, Կոպենհագենից 20 [[Կիլոմետր|կմ]] հեռավորության վրա Էրեսունի նեղուցում գտնվող Վեն կղզին (Hven), շնորհվեց ցմահ օգտագործման Տիխո Բրահեին, ինչպես նաև հատկացվեցին զգալի գումարներ աստղադիտարանի կառուցման և շահագործման համար:Դահամար։Դա Եվրոպայում առաջին շենքն էր, որը հատկացվել էր հատուկ աստղադիտական դիտումների համար(Վիլհելմ լանդգրաֆը մինչ այդ աստղադիտարանի համար օգտագործում էր իր դղյակի աշտարակներից մեկը):։ Թագավորը անձնական զրույցի ժամանակ հույս հայտնեց, որ Տիխո Բրահեն իր աշխատանքներով «կփառաբանի երկիրը, թագավորին և ինքն իրեն»<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=62}}</ref>:
 
[[Պատկեր:Uraniborg main building.jpg|մինի|[[Որանիբորգ]]՝ աստղագիդության տաճարը]]
 
Տիխոն իր աստղադիտարանը անվանեց [[Ուրանիբորգ|«Ուրանիբորգ»]] ([[Ուրանիա (մուսա)|Ուրանիայի]] դղյակ) աստղագիտության մուսա [[Ուրանիա (մուսա)|Ուրանիայի]] պատվին, հաճախ այս անվանումը թարգմանում են ինչպես «երկնային դղյակ»<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=65}}</ref>: Կառույցի նախագիծը Բրահեն իքնը կազմեց, որպես նախատիպ, պատմաբանների կարծիքով, վերցնելով իտալացի նշանավոր ճարտարապետ [[Անդրեա Պալլադիո|Անդրեա Պալլադոյի]], որի հետ ծանոթացել էր Իտալիայով ճանապարհորդության ժամանակ, աշխատանքներից մեկը:մեկը։ Նախագծով դղյակը իրենից ներկայացնում էր մոտ 18 մետր կողմով քառանկյուն, որը ճիշտ կողմնորոշված էր աշխարհի կողմերի նկատմամբ:նկատմամբ։
 
Հիմնական շենքը ուներ երեք հարկ և նկուղ:նկուղ։ Նկուղում զետեղված էին ալքիմիական լաբարատորիան և տարբեր պահեստներ:պահեստներ։ Առաջին հարկում բնակելի հատվածն էր ու գրադարանը, այստեղ էր պահվում նաև սիրելի երկնային գլոբուսը և Բրահեի հպարտության ևս մեկ առարկա՝ պատի բարձրաչափը:բարձրաչափը։ Երկրորդ հարկում կային տեղաշարժվող տանիքներով չորս աստղադիտարաններ, որոնք բացվում էին աշխարհի բոլոր կողմերի վրա:վրա։ Երրորդ հարկում աշխատակիցների և աշակերտների սենյակներն էին:էին։ Բավական հետաքրքրական է, որ Բրահեն Ուրանիբորգի բոլոր հարկերում պատրաստել էր, այն ժամանակներում եզակի ճոխություն համարվող,
ջրվեժ:ջրվեժ։ Բակում տեղավորված էին օժանդակ կառույցներ՝ տպագրատունը, արհեստանոցները, սպասավորների սենյակները և այլն:այլն։ Բրահեի աշխատակիցներից էր տաղանդավոր աստղագետ, բժիշկ և քիմիկոս [[Սոֆյա Բրահե|Սոֆյա Բրահեն]]՝ն՝ նրա սիրելի քույրը, որին Բրահեն կատակով անվանում էր Ուրանիա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=129}}</ref>:
 
[[Պատկեր:Uraniborgskiss 90.jpg|մինի|| [[Ուրանիբորգ]]ի նախագիծը]]
 
Թագավորի կողմից հատկացված միջոցները շատ էին, սակայն այնուամենայնիվ դրանք բավական չէին, և Բրահեն առանց մտածելու իր ունեցվածքի մեծ մասը ծախսեց աստղադիտարանի կառուցման ու կահավորման վրա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=123}}</ref>: Ուրանիբորգի շինարարությունը ընկած էր [[1576]]-ից մինչև [[1580]] թվականները, բայց արդեն [[1577]] թվականից Բրահեն շուրջ 20 տարի սկսեց երկնային լուսատուների պարբերական դիտումները ընդհուպ մինչև [[1597]] թվականը:թվականը։ Կղզում աստղադիտական դիտումների համար պայմանները վատն էին, օրինակ՝ [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրին]] շատ հազվադեպ էր երևում հորիզոնի ամպամածության պատճառով:պատճառով։ Դրան զուգահեռ Բրահեն հրատարակում էր այն ժամանակ հանրաճանաչ ամենամյա օրացույց-ալմանախներ:ալմանախներ։ Նախկինում ձեռք բերված փորձով, Բրահեն թուղթը պատրաստում էր տեղում:տեղում։ Շարժիչը հանդիսանում էր ջրաղացը՝ միաժամանակ բնակեցված կղզիները մատակարարելով թարմ ձկով:ձկով։ [[1584]] թվականին Ուրանիբորգի հարևանությամբ կառուցվեծ ևս մեկ աստղադիտարան-դղյակ՝ {{lang-en|Ստյենեբորգը||en|Stjerneborg}} ({{lang-da|Stjerneborg}}, «Աստղային դղյակ»):։ Շատ շուտով Ուրանիբորգը դարձավ աշխարհի լավագույն աստղագիտական կենտրոնը, որը համատեղում էր դիտումները, ուսանողների ուսումը և գիտական աշխատանքների տպագրումը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=79-80}}</ref>:
 
[[1577]] թվականի նոյեմբերին երկնքում հայտվեց [[ 1577 թվականի Մեծ գիսավորը|պայծառ գիսավոր]], առաջացնելով ավելի մեծ խառնաշչոթ քան նաղկին գերնորը:գերնորը։ Բրահեն հանգամանորեն ուսունասիրեց նրա հետագիծը մինչև [[1578]] թվականի նրա անհայտացումը:անհայտացումը։ Համադրելով սեփական տվյալները այլ աստղադիտարաններց իր կոլեգաների ստացածի հետ, Բրահեն միանշանակ հետևություն արեց, որ գիսավորը, ինչպես նախկինում [[Արիստոտել|Արիստոտելն]]ն էր ենթադրել ոչ թե մթնոլորտային երևույթ էր, այլ արտերկրային մարմին, երջին հաշվով եռակի անգամ ավելի հեռու քան Լուսինն է:է։<ref name=Berry123>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Берри А. |заглавие=Краткая история астрономии|էջեր=123-124 }}</ref> [[1580]]-[[1596]] թվականներին հայտվեցին ևս վեց գիսավոր, որոնց շարժը հանգամանորեն գրանցվում էր Ուրանիբորգում:Ուրանիբորգում։<ref name=Berry123/>
Իր գիտական նվաճումները Բրահեն որոշեց հրատարակել աստղագիտական բազմահատոր տրակտատում:տրակտատում։ Առաջ լույ տեսավ երկրորդ հատորը՝ նվիրված Տիխո Բրահեի աշխարհի համակարգին (տես ներքևում) և 1577 ([[1588]]) թվականի գիսավորին:գիսավորին։ Առաջին հատորը (1572 թվականի գերնորի մասին) լույս տեսավ ավելի ուշ՝ [[1592]] թվականին ոչ լրիվ տեսքով, իսկ [[1602]] թվականին, արդեն Բրահեի մահից հետո [[Իոհան Կեպլեր|Իոհան Կեպլերը]]ը հրատարակեց այդ հատորի վերջնական խմբագրությունը:խմբագրությունը։ Բրահեն որոշել էր մնացած հատորներում շարադրել Արեգակի, Լուսնի, մոլորակների և այլ գիսավորների շարժման տեսությունը, սակայն իրականացնել այդ մտահղացումը նրան չհաջողվեց:չհաջողվեց։<ref name=Berry123/><ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=136-137}}</ref>
 
[[Պատկեր:TychoBraheMuseum.jpg|մինի|Տիխո Բրահեի թանգարանը Վեն կղզում]]
 
[[1588]] թվականին մահացավ Բրահեի հովանավոր Ֆրեդերիկ II թագավորը:թագավորը։ Նոր թագավոր [[Քրիստիան IV (Դանիայի թագավոր)|Քրիստիան IV]], աստղագիտության նկատմամբ անտարբեր էր, և բանակի պահելու համար գումարի կարիք ուներ:ուներ։ [[1596]] թվականին քրիստիանը չափահաս դարձավ և թագադրվեց, իսկ հաջորդ տարի նա Տիխոյին վերջնականապես զրկեց այդ ժամանակ արդեն կրճատված ֆինանսական աջակցությունից:աջակցությունից։ Բրահեի խնայողությունները համարյա վերջացան, բոլորը ներդրվել էին Ուրանիբորգի վրա:վրա։ Ավելին՝ շուտով նա նամակ ստացավ թագավորից, որով արգելվում էր Բրահեին զբաղվել կղզում աստղագիտությամբ ու ալքիմիայով<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=175}}</ref>:
Ընկնելով անելանելի դրության մեջ Բրահեն որոշեց լքել Դանիան:Դանիան։ Կնուդստրուպ դղյակի իր կեսը նա վաճառեց համասեփականատիրոջը՝ Երգենի եղբորը:եղբորը։ [[1597]] թվականի ապրիլին Բրահեն ընդմիշտ լքեց գիտական կենտրոնը, որին տվել էր ավելի քան քսան աշխատանքային տարիներ, և գնաց Ռոստոկ:Ռոստոկ։ Քրիստիան թագավորին վերջին նամակում (10 հուլիսի) նա գրում է<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=180}}</ref>՝
{{քաղվածք|Եթե ինձ հնարավորություն ընձեռվեր շարունակել իմ աշխատանքները Դանիայում, ապա ես չէի հրաժարվի դրանից: Ես ինչպես և առաջ կամ ավելի լավ կանեի ամբողջը, Ձերդ Մեծության և իմ հայրենիքի պատվի ու փառքի համար, գերադասելով այլ տիրակալներից, եթե իմ աշխատանքը հնարավոր լիներ կատարել ավելի բարենպաստ պայմաններում ու առանց իմ նկատմամբ անարդարության:|}}
Մի քանի ամիս Բրահեն պատասխանիի էր սպասում, չնայած Ռոստոկում ժանտախտի համաճարակ էր սկսվել:սկսվել։ Թագավորի կոպիտ վիրավորական ([[1597]] թվականի հոկտեմբերի 8-ի) պատասխանը ցրեց բոլոր հույսերը, որոնք դեռևս մնացել էին Բրահեի մոտ:մոտ։ Նախ թագավորը թվարկում էր Բրահեի տարբեր մեղքերը՝ նա հազվադեպ էր գնում հաղորդության, չէր օգնում և նույնիսկ նեղացնում էր տեղական եկեղեցու սպասավորներին և այլն:այլն։ Հետո նամակում ասվում է.
{{քաղվածք||Մի անհանգստացրեք Մեզ նրանով՝ կլքեք արդյոք երկիրը թե կմնաք այստեղ... Եթե դուք կցանկանաք ծառայել ինչպես մաթեմատիկոս և կվարվեք այնպես, ինչպես ձեզ կասվի, այդ դեպքում դուք պարտավորեք սկսել ձեր ծառայությունների առաջարկով ու խնդրանքով այնպես ինչպես վայել է ծառային...Ձեր նամակը կրում է մասնավոր բնույթ, գրված է կոպիտ և զուրկ է բանականությունից, կարծես Մենք պարտավոր ենք ձեր առաջ հաշվետու լինել, թե ինչ պատճառով ենք փոփոխություններ կատարում թագավորության սահմաններում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=182-183}}</ref>: }}
[[Պատկեր:Stjarneborg.jpg|մինի|Ստյերնեբորգ (ժամանակակից վերակառուցում)]]
Շուտով Ուրանիբորգը և նրա հետ կապված բոլոր շինությունները ամբողջությամբ կործանվեցին<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=6}}</ref> (մեր ժամանակներում նրանք մասնավորապես վերականգնվել են):։
 
=== Պրահա: Վերջին տարիներ ===
 
Ընկերոջ՝ [[Գոլշտեյն]] կոմսության կառավարչի մոտ կարճատև այցելություից հետո Բրահեն տեղափոխվում է [[Պրահա]] ([[1598]]) թվականին, որտեղ դառնում է [[Ռուոլֆ II (Սուրբ Հռոմեական կայսրության կայսր)|Ռուոլֆ II-ի]] պալատական մաթեմատիկոսն ու աստղագետը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=185-186}}</ref> (Պրահան Ռուոլֆի նստավայրն էր նրա կառավարության ժամանակ):։ Կայսրը գիտության և մշակույթի մեծ սիրահար էր, չնայած առաջին հերթին Բրահեն նրան հետաքրքրեց որպես աստղագետ:աստղագետ։ Ռուոլֆ II-ը Բրահեին ջերմ ընդունելով, նրա համար խոշոր ռոճոիկ նշանակեց, սարքավորումների համար կանխավճար, Պրահայում տուն տվեց և ոչ շատ հեռու գտնվող Բենատկի դղյակը հատկացրեց աստղադիտարանի համար:համար։ Կայսերական գանձապետը, սակայն, պարզվեց այդքան էլ առատաձեռն չէր ինչպես կայսրը և հայտարարեց, որ գանձարանը դատարկ է, ու խոստացված կանխավճարը հրաժարվեց վճարել:վճարել։ Տեղական էլիտայի համար կազմված [[Հորոսկոպ|հորոսկոպներըհորոսկոպ]]ները որոշակի եկամուտ էին բերում:բերում։ Հետագա տարիներին Բրահեն իրեն հատուկ էներգիայով զբաղված էր ինչ-որ գումար հայթայթելու, դղյակի վերակառուցման, բազմանդամ ընտանիքի տեղափոխման, գիտական սարքավորման տեղափոխման և աշխատանքյին վիճակի բերման խնդիրները միաժամանակ լուծելով:լուծելով։ Իր եզակի սարքավորումների մի մասը և գրադարանը Բրահեին հաջողվեց ուղարկել Պրահա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=188}}</ref>:
 
Հաավանաբար, այդ լարված ժամանակ Բրահեի մտքով անցավ, որ իրեն, 20 տարիների ընթացքում կուտակված տվյալների մշակման համար, մի երիտասարդ մաթեմատիկ օգնական է հարկավոր:հարկավոր։ Իմանալով [[Իոհան Կեպլեր|Իոհան Կեպլերի]]ի նկատմամբ կատարված հալածանքների մասին, որի մաթեմատիկական տվյալները նա հասցրել էր գնահատել նամակագրության ժամանակ, Տիխոն հրավիրեց Կեպլերին իր մոտ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Берри А. |заглавие=Краткая история астрономии|էջեր=127 }}</ref>:
[[Պատկեր:Brahe kepler.jpg|մինի|left|Բրահեի ու Կեպլերի հուշարձանը Պրահայում]]
[[1600]] թվականի հունվարին գերմանացի գիտնականը ժամանեց Պրահա:Պրահա։ Փետրվարին Բրահեն հանդիպեց նրան ու բացատրեց, որ հիմնական խնդիրը արված դիտումներից աշխարհի նոր համակարգի դուրսբերումն է, որը կփոխարիներ ինչպես պտղեմիոսյան, այնպես էլ կոպերնիկոսյան համակարգերը:համակարգերը։ Նա հանձնարարեց Կեպլերին առանցքային մոլորակ [[Մարս (մոլորակ)|Մարսը]], որի շարժումը ոչ մի կերպ չէր բացատրվում ոչ Պտղեմիոսի, ոչ էլ Բրահեի սեփական մոդելներով (նրա հաշվարկներով Մարսի և Արեգակի ուղեծրերը համընկնում էին<ref>''Wilson & Taton.'' Planetary astronomy from the Renaissance to the rise of astrophysics, 1989.</ref>):։
 
Կեպլերը հաճույքով համաձայնեց զբաղվել այդչափ գայթակղիչ խնդրի լուծմամբ, սակայն պահանջեց, որ Բրահեն նրան այնպիսի ռոճիկ նշանակի, որը կբավականացներ Պրահա տեղափոխվելու և ընտանիքը պահելու համար:համար։ Որոշակի վեճերից հետո, միմյանց կարիքը զգացող գիտնականները, այնուամենայնիվ հաշտվեցին, և հուլիսին Կեպլերը ընտանիքով եկավ:եկավ։ Սակայն աշնանը, նրա վերադարձից հետո, Բրահեն Կեպլերին Մարսի շարժման հետազոտության փոխարեն հանձնարարեց կայսերական մաթեմատիկ Բերի դեմ պարսավագիր պատրաստել, որը հրատարակել էր Բրահեից գողացված աշխարհի համակարգը (ինչպես ենթադրում էր ինքը Բրահեն):։ Կեպլերը պարտաճանաչորեն կատարեց այդ աշխատանքը և [[1604]] թվականին, արդեն Բրահեի մահից հետո, գիրքը լույս տեսավ:տեսավ։
[[1601]] թվականից Տիխո Բրահեն և Կեպլերը սկսեցին աշխատել նոր աստղագիտական աղյուսյակների վրա, որոնք կայսեր պատվին կոչվեցին «[[Ռուդոլֆյան աղյուսյակներ|Ռուդոլֆյաններ]]» ({{lang-lat|Tabula Rudolphinae}}), դրանք ավարտվեցին [[1627]] թվականին և ծառայեցին աստղագետներին ու նավաստիներին ընդհուպ մինչև XIX դարը:դարը։ Բայց Բրահեն հասցրեց ընդամենը աղյուսյակներին անվանում տալ:տալ։ Հոկտեմբերին նա հանկարծակի հիվանդացավ և, չնայած կայսեր լավագույն բժիշկների միջամտությանը, մահացավ անծանոթ հիվանդությունից, հիվանդանալով ընդամենը տասնմեկ օր:օր։ Կեպլերի խոսքերով, մահից առաջ նա մի քանի անգամ կրկնել է՝«Կյանքն անիմաստ չի անցել»<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=207}}</ref>:
 
Իր հետագա բոլոր գրքերում Կեպլերը չէր դադարում նշել, թե ինչքան շատ բանում է ինքը պարտական Տիխո Բրահեին, նրա անձնանվեր աշխատանքին հանուն գիտության:գիտության։ Ինքը Կեպլերը ևս կատարեց իր առջև դրված խնդիրը՝ մանրազննին ուսումնասիրելով Տիխո Բրահեի տվյալները, նա բացահայտեց [[Կեպլերի օրենքները|մոլորակների շարժման օրենքները]]:
 
[[Պատկեր:Týnský chrám z Orloje.JPG|մինի|Տինսկու տաճարը]]
Ռուդոլֆ II կայսեր հրամանով դանիացի մեծ աստղագետը ասպետական մեծարանքներով հողին հանձնվեց պրահայան [[Տինսկու տաճար|Տինսկու տաճարում]]ում (պետք է ընդգծել, որ այդ տարիներին կաթոլիկ եկեղեցում բողոքականի հուղարկավորությունը անհավատալի երևույթ էր):։ Կինը՝ Կիրստինան, նրանից հետո ապրեց ևս երեք տարի ու թաղվեց ամուսնու կողքին:կողքին։ Գիտնականի տապանաքրի վրա փորագրված է այն նշշանաբանը, որը նախինում ավիրված «Աստղային դղյակն» էր զարդարում՝ «Ոչ իշխանությունը, ոչ հարստությունը, այլ միայն գիտության գայիսոններն են հավերժ» ({{lang-lat|Non fasces, nec opes sola artim sceptra perennant}}):։<ref name="B210">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=210-211}}</ref>
 
Կայսրը Բրահեի բոլոր գործիքներն ու դիտումների տվյալները հանձնարարեց փոխանցել Կեպլերին, իսկ Բրահեի ժառանգորդներին խոստացավ այդ ամենի դիմաց փոխհատուցում վճարել, բայց խոստումները չպահեց<ref name="B210"/>: Կայսեր մահից և [[Տասներեքամյա պատերազմ|Տասներեքամյա պատերազմից]]ից հետո գործիքներից շատերը ավիրվեցին:ավիրվեցին։ Բարեբախտաբար, Բրահեի «Նորացված աստղագիտության մեխանիկա» ({{lang-lat|Astronomiae instauratae mechanica}}, [[1598]]) գիրքը պահպանվեց, իր մանրամասն նկարագրություններով:նկարագրություններով։
 
=== Տարբերակներ մահվան մասին ===
 
Տիխո Բրահեի մահվան պատճառները մինչ օրս անհայտ են<ref name="killed">{{cite web|url=http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,601729,00.html|title=Was Tycho Brahe Murdered by a Contract Killer?|last=Schulz|first=Matthias.|publisher=Spiegel Online|lang=en|accessdate=2009-05-04|archiveurl=http://www.webcitation.org/61AP1M96H|archivedate=2011-08-24}}</ref>: Գոյություն ունի մի լեգենդ, ըստ որի Բրահեն զոհ գնալով պալատական էտիկետին, թագավորական ճաշի ժամանակ չկարողանալով դուրս գալ, մահացել է միզապարկի պայթելուց:պայթելուց։ Սակայն, ֆիզիոլոգիորեն, միզապարկի պատռվածք [[սֆինկտեր]]ի կամայական լարվածության ժամանակ չի կարող տեղի ունենալ:ունենալ։
[[2005]] թվականին լույս տեսավ Կեպլերին թունավորման մեջ մեղադրող գիրքը<ref>''Joshua Gilder and Anne-Lee Gilder''. Heavenly Intrigue: Johannes Kepler, Tycho Brahe, and the Murder Behind One of History’s Greatest Scientific Discoveries. Anchor, 2005. ISBN 978-1-4000-3176-4.</ref>: Մեկ այլ տարբերակ էր դեղորայքի անչափ մեծ չափաբաժնից թունավորումը:թունավորումը։ [[2009]] թվականի սկզբին Ստրասբուրգյան համալսարանից Պետեր Անդերսենը վարկած առաջ քաշեց ըստ որի Բրահեին Կրիստիսան IV թագավորի գործակալն էր թունավորել, թագավորի մոր հետ սիրային կապ ունենեալու համար<ref>[http://lenta.ru/news/2009/01/23/brage В смерти астронома Тихо Браге найдена шекспировская версия.]<br /> [http://www.lenta.ru/articles/2009/01/23/plot/ Коварное убийство астронома.]<br />Первоисточник: [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article5569868.ece Hamlet may have poisoned stargazer Tycho Brahe in mercury murder.]</ref>:
Լուրեր կային, նաև, որ (1996) թվականին Բրահեի մարմնի մազերի անալիզը պարունակում էր մեծ քանակությամբ սնդիկ<ref>[http://web.archive.org/web/20071113213212/http://www.tychobrahe.com/eng_tychobrahe/myt.html How did Tycho Brahe die?]</ref>, որը նպաստում էր Բրահեի թունավորման հիպոթեզին (չնայած, անալիզի արդյունքները նկարագրվում են գիտական շրջանակներում): ։ [[2010]] թվականի նոյեմբերին անցկացվել է Բրահեի մարմնի մնացորդների էքսգումացիա կենդանության օրոք առողջության, ընդունած դեղերի, ինչպես նաև մահվան պատճառների համար<ref name="TombOpeningProject2010">{{cite web|url=http://humaniora.au.dk/en/events/tychobrahetomb/project/|title=About the project|date=03.11.2010|publisher=Aarhus University|lang=en|accessdate=2010-12-31|archiveurl=http://www.webcitation.org/61AP2hDSA|archivedate=2011-08-24}}</ref>:
 
Բրահեի մասունքները վերահուղարկավորվեցին [[2010]] թվականի [[նոյեմբերի 19]]-ին Տինսկու տաճարում<ref>{{cite web|url=http://humaniora.au.dk/en/events/tychobrahetomb/|title=The opening of Tycho Brahe's tomb|date=1.12.2010|publisher=Aarhus University|lang=en|accessdate=2010-12-31|archiveurl=http://www.webcitation.org/61AP3YA3t|archivedate=2011-08-24}}</ref>: Կատարված հետազոտությունների արդյունքները որոշվեց հրապարակել [[2011]] թվականին<ref name="TombOpeningProject2010"/>, բայց ֆինանսավորման բացակայության պատճառով աշխատանքները հնարավոր չեղավ վերջացնել<ref>[http://politiken.dk/newsinenglish/ECE1457938/tycho-brahe-result-postponed/ Tycho Brahe result postponed]</ref>: նախնական տվյալներով, սնդիկի քանակություն չէր հայտնաբերվել<ref>{{cite web|url=http://www.chemport.ru/datenews.php?news=3009|title=Тихо Браге умер не от ртутного отравления|accessdate=2012-11-21|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CPl25QRM|archivedate=2012-11-24}}</ref>, ու ավելի հավանական տեսակետ էր համարվում [[Երիկամ|երիկամիերիկամ]]ի արգելակումը, և որպես հետևանք ծանր [[միզարյունություն]]ը<ref>{{cite web|url=http://lenta.ru/news/2012/11/15/brahe/|title=Ученые опровергли "ртутную" версию смерти Тихо Браге |date=15.11.2012 |accessdate=2012-11-15 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6CIARyvTO|archivedate=2012-11-19}}</ref><ref>{{статья |заглавие=Астроном Тихо Браге (1546-1601) |ссылка=http://www.radio.cz/ru/rubrika/progulki/astronom-tixo-brage-1546-1601 |издание=Radio PRAHA |год=2001 }}</ref>:
 
== Գիտական գործունեություն ==
Տող 149.
|էջեր=79}}</ref>: Կեպլերը գրում է, որ Տիխո Բրահեն սկսեց «աստղագիտության վերականգնումը»:
 
Աստղադիտարանի գործիքների մեեծ մասը Տիխո Բրահեն պատրաստել էր ինքնուրյուն:ինքնուրյուն։ Չափումների ճշգրտության համար նա ոչ միայն մեծացրեց գործիքների չափերը, այլև մշակեց դիտումների նոր մեթոդներ, որոնք տանում էին փոքրագույն չափման սխալին<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Берри А. |заглавие=Краткая история астрономии|էջեր=129 }}</ref><ref>''Walter J. Wesley.'' [http://adsabs.harvard.edu/abs/1978JHA.....9...42W The accuracy of Tycho Brahe instruments.] Journal for the History of Astronomy, Vol. 9, p.42 (1978).</ref>: Նրա տեխնիկական և մեթոդական կատարելագործումների մեջ<ref name=SH>{{статья |автор=Шевченко М. Ю. |заглавие=Великий бунтарь. Указ. соч }}</ref> են՝
* [[Ամիլլյարային գունդ|Ամիլլյարային գունդ]]ը ինչպես ընդունված էր [[Կլավդիուս Պտղեմիոս|Կլավդիուս Պտղեմիոսի]]ի ժամանակներից կողմնորոշված էր ոչ թե խավարածրին, այլ երկնային հասարակածին:հասարակածին։ Ավելի մեծ ճշգրտության հասնելու համար Բրահեն կառուցել էր հատուկ [[Տեսաորոնիչ|դիտան]]:
* Որպես միջանկա լուսատու Լուսնի փոխարեն նա օգտագործում էր [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներան]], որը դիտումների ընդմիջումների ժամանակ պրակտիկորեն չէր շարժվում:շարժվում։
Հեռադիտակի հայտնագործումից հետո դիտումների ճշգրտությունը բավականին բարձրացավ, բայց Բրահեի կատարելագործումները աստղագիդական գործիքների մեխանիկայում և դիտումների մշակաման մեթոդները պահպանում էին իրենց արժեքը դեռ երկար ժամանակ:ժամանակ։
 
Տիխո Բրահեն կազմել է նոր ճշգրիտ արեգակնային աղյուսյակներ և չափել է տարվա տևողությունը րոպեի ճշգրտությամբ:ճշգրտությամբ։ [[1592]] թվականին նա հրատարակեց [[Աստղային երկնքի քարտեզ|կատալոգը]] սկզբից 777 աստղով, իսկ արդեն [[1598]] թվականին հասցնելով 1004 աստղի<ref>[http://www.dioi.org/vols/w30.pdf ''Rawlins D.'', «Tycho’s 1004 star catalog». DIO, The International Journal of Scientific History 3 (1)]</ref>, փոխարինելով նախկինում Եվրոպայում օգտագործվող պտղեմիոսյան կատալոգները, որոնք վաղուց հնացել էին<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր=230 }}</ref><ref>[http://www.astrogalaxy.ru/560.html История астрономии. Последняя «схватка» геоцентризма и гелиоцентризма.]</ref>: Բրահեն հայտնաբերել է Լուսնի լայնակի շարժման երկու անհավասարությունները («անհավասարություն»), երրորդ (''վարիացիան'') և չորրորդ (տարեկանը):։ Նա հայտաբերել է նաև լուսնի ուղեծրի պարբերական շեղումը խավարածրի նկատմամբ, ինչպես և լուսնային (լայնական [[էվեկցիա|էվեկցիայի]]յի) հանգույցներում փոփոխությունները<ref name="ЭСБЕ 1">{{ВТ-ЭСБЕ|Эвекция}}</ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր= }}</ref>: Ընդհուպ մինչև [[Իսահակ Նյուտոն|Իսահակ Նյուտոնը]]ը Բրահեի ստեղծած տեսության մեջ ոչ մի փոփոխություն չի արվել:արվել։
 
Տիխո Բրահեի մի քանի աստղագիտական գործիքներ՝
Տող 165.
 
Աստղերի և մոլորակների ուսումնասիրության ճշգրտությունը նա բարձրացրեց մի աստիճանով (չափման սխալը հասցնելով անկյունային րոպեից ավելի քիչ), իսկ Արեգակի դիրքը հաշվված էր րոպեի ճշգրտությամբ, մինչդեռ նախկին աղյուսակները տալիս էին 15—20 րոպեի սխալ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Володаров В. П. |заглавие=Добросовестный наблюдатель}}</ref>: Համեմատության համար, Ստամբուլի աստղադիտարանը, որը կազմավորվել էր Ուրանիբորգի հետ և գերազանց սարքավորված էր, չկարողացավ տալ ավելի ճշգրտել դիտումները անտիկի համեմատ<ref name=SH/>:
Տիխո Բրահեն կազմել է տեսանելի լուսատուների դիրքերի, Երկրի մթնոլորտում [[Լույսի բեկում|լույսի բեկման]]՝ [[Ռեֆրակցիա|ռեֆրակցիայիռեֆրակցիա]]յի պատճառով, աղավաղումների առաջին աղյուսակը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր=226-227 }}</ref>: Համեմատելով ընթացիկ և հնում գրանցված աստղերի երկայնությունները, նա բավականին ճշգրիտ որոշեց [[Գիշերահավասար|գիշերահավասարի գիշերահավասար]]ի նշանակությունը:նշանակությունը։
Տիխո Բրահեի անվան հետ է կապված նաև [[1572]] թվականի [[ նոյեմբերի 11]]-ի [[Կասեոպեայի համաստեղություն|Կասեոպայի համաստեղության]] [[Գերնոր աստղեր|գերնոր աստղի]] և [[1577 թվականի Մեծ գիսավոր|1577 թվականի Մեծ գիսավորի]]ի դիտումների հիման վրա [[Գիսավորներ|գիսավորներիգիսավորներ]]ի ոչ երկրային բնույթի առաջին եզրակացությունը:եզրակացությունը։ Այդ գիսավորի մոտ Բրահեն հայտնաբերել էր [[պարալաքս]], որը բացառում էր երևույթի մթնոլորտային լինելը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии|էջեր=231-232 }}</ref>: Պետք է նշել, որ [[Արիստոտել|Արիստոտելն]]ն ու [[Գալիլեո Գալիլեյ|Գալիլեյո Գալիլեյն]] էին գիսավորներին երկրային ծագում վերագրում, իսկ ոչ երկրային տեսությունը եկար ժամանակ քննարկվեց գիտության մեջ և հաստատվեց միայն [[Ռենե Դեկարտ|Ռենե Դեկարտի]]ի դարաշրջանում:դարաշրջանում։
 
Վերոհիշյալ գիսավորի ուղեծրի հաշվարկը ցույց տվեց, որ դիտման ընթացքում այն մի քանի մոլորակների ուղեծրեր է հատում:հատում։ Այստեղից կարևոր հետևություն է արվում՝ ոչ մի «բյուրեղապակյա ոլորտներ», որոնք իրենց վրա մոլորակներ են կրում, չկան:չկան։ ([[1577]]) թվականին Կեպլերին ուղղված նամակում Բրահեն ասում է՝
 
<blockquote>Իմ կարծիքով, ոլորտները... պետք է բացառվեն երկնքից: Ես դա հասկացա երկնքում հայտնվող գիսավորների շնորհիվ... Նրանք չեն ենթարկվում ոչ մի ոլորտային կանոնի, բայց, ավելի շուտ, գործում են նրանց հակառակ... Գիսավորի շարժմամբ ապացուցվեց, որ ինչպես մինչ այս մտածում էին շատերը երկնային մեքենան անթափանցիկ, տարբեր ռեալ ոլորտներից կազմված պինդ մարմին չէ, այլ բոլոր ուղղություններով բաց, հոսուն և ազատ է, որոնք բացարձակ խոչընդոտ չեն
մոլորակների ազատ վազքին:</blockquote>
 
Շուրջ տասնվեց տարի Բրահեն անընդհատ հետևել է [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]] մոլորակին:մոլորակին։ Այդ դիտումների նյութերը էապես օգնեցին նրան հաջորդող՝ գերմանացի գիտնական Իոհան Կեպլերին մոլորակների շարժման օրենքների դուրս բերման ժամանակ:ժամանակ։
 
=== Տիխո Բրահեի աշխարհի համակարգը ===
 
[[Պատկեր:Tychonian system.svg|մինի|Տիխո Բրահեի աշխարհի համակարգը]]
Բրահեն չէր հավատում [[Կոպեռնիկոսի արեգակակենտրոն համակարգին]] և անվանում էր այն մաթեմատիկական սպեկուլյացիյա (չնայած անձամբ Կոպեռնիկոսին վերաբերվում էր մեծ հարգանքով. պահում էր նրա դիմանկարը աստղադիտարանում և նույնիսկ նրա պատվին ձոն էր հորինել<ref>''Баев К. Л.'' Коперник. М., 1935, стр 59-60.</ref>):։ Բրահեն առաջարկեց իր փոխզիջողական [[երկրա-արեգակնային համակարգ|«երկրա-արեգակնային»]] աշխարհի համակարգը, որը իրենից ներկայացնում էր Պտղեմիոսի և Կոպեռնիկոսի տեսկետների միավորումը՝ Լուսինը, Արեգակը և աստղերը պտտվում էին անշարժ Երկրի շուրջ, իսկ մնացած մոլորակներն ու գիսավորները՝ Արեգակի շուրջ:շուրջ։ Բրահեն ընդունում էր նաև Երկրի օրական պտույտը:պտույտը։ Հաշվարկային տեսակետից այս մոդելը ոչնչով չէր տարբերվում Կոպեռնիկոսի համակարգից, սակայն կարևոր առավելություն ուներ, հատկապես [[Գալիլեյի դատից]] հետո՝ այն ինկվիզիցիայի մոտ տարաձայնություններ չառաջացրեց:չառաջացրեց։ XVII դարում Բրահեի համակարգի բազմաթիվ կողմնակիցների մեջ էր իտալացի նշանավոր աստղագետ [[Ջովաննի Բատիստա Ռիչիոլլի|Ջովաննի Բատիստա Ռիչիոլլին]]ն (Ռիչիոլլի տեսակետով Յուպիտերը և Սատուռնը պտտվում էին Երկրի շուրջ և ոչ թե Արեգակի):։ [[1727]] թվականին, [[լույսի շեղմում|լույսի շեղման]] հետևանքով, արվեց Երկրի Արեգակի շուրջ պտտման առաջին ապացույցը, և փաստորեն Բրահեի համակարգը, որպես արհեստականորեն բարդացված և չարդարացված Կոպեռնիկոս-Կեպլերյան համակարգի նկատմամբ, XVII դարում գիտնականների մեծամասնության կողմից բացառվեց: բացառվեց։
«''De Mundi aeteri''» աշխատանքում Բրահեն այսպես է շարադրում իր տեսակետը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=154-155}}</ref>՝
{{քաղվածք|Ես ենթադրում եմ, որ հին պտղեմիոսյան երկնային ոլորտների դաասավորությունն գեղեցիկ չէր, և այդչափ շատ էպիցիկլերի բացթողումը ... կարելի է ավելորդ համարել... Միևնույն ժամանակ ես ենթադրում եմ,որ մեծն Կոպեռնիկոսի վերջին նորարարությունը... անում է դա, չխախտելով մաթեմատիկական սկզբունքները: Սակայն Երկրի մարմինը ահագին է, դանդաղ և շարժման համար ոչ պիտանի... Ես առանց որև կասկածի հակված եմ այն տեսակետին, որ Երկիրը, որը մենք բնակեցնում ենք, գտնվում է տիեզերքի կենտրոնում, դա համապատասխանում է հին աստղագետների ու բնափիլիսոփաների կարծիքներին, ինչը վկայում է և Սուրբ Գիրքը, և չի պտտվում տարեկան պտույտով, ինչպես ցանկանում էր Կոպեռնիկոսը: |}}
 
Ինքը Բրահեն անկեղծորեն հավատում էր իր տեսակետի իրականությանը և մահվանից առաջ Կեպլերին խնդրեց սատարել իրեն<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Белый Ю. А. |заглавие=Тихо Браге|էջեր=151, 207}}</ref>: Նա նամակներում մանրամասն նկարագրում էր, թե ինչու է Կոպեռնիկոսի տեսակետը սխալ համարում: համարում։ Լուրջ փաստարկներից մեկը բխում էր նրա աստղերի անկյունային տրամագծի սխալ գնահատականից, և որպես հետևանք, հեռավորությունը մինչ աստղերը:աստղերը։ Բրահեյի հեռավորության հաշվարկները մի քանի անգամ փոքր էին իրականից և եթե ընդունվեր Արեգակի շուրջ Երկրի պտույտը, ապա դրանք կառաջացնեյին աստղային երկայնությունների խավարման տեղաշարժեր, որը իրականում տեղի չէր ունենում:ունենում։ Այստեղից Բրահեն ենթադրում էր, որ Երկիրը անշարժ է:է։ Իրականում աստղերի տեսանելի տրամագծերը մեծացված էին [[մթնոլորտային ռեֆրեկցիայի]][http://www.example.com հղման վերնագիրը] պատճառով<ref>''Owen Gingerich, James R. Voelkel.'' [http://adsabs.harvard.edu/abs/1998JHA....29....1G Tycho Brahe’s Copernican Campaign.] Journal for the History of Astronomy, 29(1998): 2-34, p. 30, n. 2.</ref>, իսկ աստղային պարալաքսը աստղագետները հայտնաբերեցին միայն XIX դարում:դարում։
 
 
=== Տիխո Բրահեյի հիշատակի հավերժացումը ===
Տող 208 ⟶ 207՝
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>:
* Ուղեծրային թռիչքների ղեկավարվող կապսուլա «[[Tycho Brahe (զեկավարվող կապսուլա)|Tycho Brahe]]», նախագծված տիեզերական զբոսաշրջության համար «Copenhagen Suborbitals» դանիական մասնավոր ընկերության կողմից<ref>{{cite web
| url = http://trv-science.ru/2010/09/14/tixo-brage-ostalsya-na-zemle/
| title = «Тихо Браге» остался на земле
Տող 216 ⟶ 215՝
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>:
* [[Տիխո ԲՐահե (խառնարան)|Տիխո Բրահե խառնարանը ]] Մարսի վրա<ref>{{книга
|автор = Бурба Г. А.
|заглавие = Номенклатура деталей рельефа Марса
Տող 231 ⟶ 230՝
* [[Կոպենհագեն]]ի [[աստղացուցարանը]]<ref>{{cite web |url = http://www.planetariet.dk/english
| title=Tycho Brahe Planetarium |accessdate=10 ноября| accessyear=2013 |lang=en }}</ref>:
* ''Ուրանիայի տիրակալը'' (հեղինակ — [[Կրիստիան Կոմբազ]]) վեպը նվիրված Տիխո Բրահեյի կյանքին:կյանքին։
* [[Բրահեյա]] արմավենիների տեսակը<ref>{{Ռուսերեն գիրք|автор=Имханицкая Н. Н.|заглавие=Пальмы|ответственный=Отв. ред. А. Л. Тахтаджян|место=Л.|издательство=Наука|год=1985|էջեր=109|страниц=243|тираж=2350|ref=Имханицкая}}</ref>:
<gallery>
Պատկեր:Tycho Brahe byste.JPG|Կիսանդրի Կնուտստորպում
Պատկեր:Vilhelm Bissen Tycho Brahe.JPG|Հուշարձան [[Լունդ]]ում (Շվեդիա)
Պատկեր:Rostock Tycho Brahe.jpg|Հուշահամալիր [[Ռոստոկ]]ում
Պատկեր:Tycho Brahe Island Ven Sweden.JPG|Արձան [[Վեն (կղզի)|Վեն կղզում]]
Տող 243 ⟶ 242՝
=== Գիտական աշխատանքներ ===
 
* Նոր աստղի մասին(''De nova et nullius ævi memoria prius visa Stella''):։ Կոպենհագեն, 1573:
* Երկնային աշխարհում ոչ հին երևույթների մասին (''De mundi aetheri recentioribus phaenomenis''):։ Ուրանիբորգ, 1588:
* Լանդգրաֆ Հասսեն-Կասելսկու հետ նամակագրությունը (''Epistolarum Astronomicarum Liber Primus''): ։ Վանդսբեկ, 1598:
* Նորացված աստղագիտության նախապատրաստումը (''Astronomiae Instauratae Progymnasmata''):։ Ուրանիբորգ, 1592:
* Նորացված աստղագիտության մեխանիկա (''Astronomiae Instauratae mechanica''):։ Վանդսբեկ, 1598:
* Ստեղծագործությունների ընդհանուր ժողովածու (''Opera omnia sive astronomiae instauratae''):։ Ֆրանկֆուրտ, 1648, 15 հատոր:հատոր։ Վերահրատարակված 2001 թ., ISBN 3-487-11388-0:
 
== Ծանոթագրություններ ==