«Սկիպիոն Աֆրիկացի Ավագ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 42.
| ինքնագիր =
}}
'''Պո՛ւբլիոս Կոռնե՛լիոս Աֆրիկացի Ավագ ''' ({{lang-la|Publius Cornelius Scipio Africanus Maior}}; [[մ․թ․ա․ 235 թվական]], [[Հռոմ]] — [[մ․թ․ա․ 183 թվական]], {{нп5|Լիտերն||en|Liternum}}, [[Կամպանիա (Իտալիա)|Կամպանիա]]) — [[հռոմեացի]] [[զորապետ]] և [[քաղաքական գործիչ]], [[կոնսուլ]] մ․թ․ա․ 205 և 194 թվականներին։ Ռազմական կարյերան սկսել է մթ․ա․ 218 թվականին՝ [[Երկրորդ Պունիկյան պատերազմ]]ի ժամանակ։ Որոշ աղբյուրների տվյալներով՝ այն զինվորների[[զինվոր]]ների հրամանատարներից[[հրամանատար]]ներից է, որոնք կարողացել են ողջ մնալ մ․թ․ա․ 216 թվականին [[Կաննեի ճակատամարտ]]ում, որըորն աղետալի էր Հռոմի համար և, թվում էր, կարող էր բերել վերջինիս պարտությանը։
 
Իսպանիայում[[Իսպանիա]]յում կարթագենացիների[[կարթագենացինե]]րի դեմ մարտերում իր հոր և հորեղբոր մահվանից հետո Պուբլիոս Կոռնելիոս Սկիպիոնը դարձավ այդ տարածաշրջանում Հռոմի զորքերի[[զորք]]երի հրամանատարը՝ պրոկոնսուլի[[պրոկոնսուլ]]ի լիազորություններով (մ․թ․ա․ 211 թվական)։ Նա զավթեց [[Նոր Կարթագեն]] քաղաքը[[քաղաք]]ը (մ․թ․ա․ 209 թվական), մ․թ․ա․ 208 թվականին [[Բեկուլի ճակատամարտ]]ում ջարդեց [[Հասդրուբալ Բարկիդ]]ին, ոչնչացրեց [[Մագոն Բարկիդ]]ի և [[Հասդրուբալ Գիսկո]]յի՝ Գիսկոյի կամ Գիսգոյի որդու բանակները՝[[բանակ]]ները՝ [[Իլիպի ճակատամարտ]]ում (մ․թ․ա․ 206 թվական)։ Այդ բոլորի արդյունքում արդեն մ․թ․ա 206 թվականի վերջին հռոմեացիները[[հռոմեացիներ]]ը վերահսկում էին [[Իսպանիա]]յում կարթագենացիների բոլոր տիրույթները[[տիրույթ]]ները, ինչն էլ վճռական ազդեցություն ունեցավ [[Երկրորդ Պունիկյան պատերազմ]]ի արդյունքի վրա։
 
Վերադառնալով Հռոմ, Սկիպիոնը հասավ նրան, որ ընտրվեց [[Հռոմեական հանրապետություն|Հռոմեական հանրապետության|]] կոնսուլ և թույլտվություն ստացավ զորքերով ափ իջնել [[Հին Լիբիա]]յում՝ Աֆրիկա։[[Աֆրիկա]]։ Մ․թ․ա․ 203 թվականին նա ոչնչացրեց Գիսկոնի որդի Հասդրուբալի և [[ՆուլիդիաՆումիդիա]]յի արքա [[Սիֆաքս]]ի բանակները, իսկ ապա ևս մեկ անգամ ջարդեց Հասդրուբալին[[Հասդրուբալ]]ին [[Մեծ Հարթավայրերի ճակատամարտ]]ում և իր հսկողության տակ առավ Նումիդիան։ Դա հարկադրեց Իտալիայում[[Իտալիա]]յում փառահեղ հաղթանակներ տանող կարթագենական զորավարին՝[[զորավար]]ին՝ անպարտելի համարվող Հաննիբալին[[Հաննիբալ]]ին, հեռանալ այնտեղից և վերադառնալ հայրենիք՝ Աֆրիկա։ [[Զամայի ճակատամարտում]], որը վճռորոշ դարձավ, Սկիպիոնը ջարդեց նաև անպարտելի Հաննիբալին (մ․թ․ա․ 202 թվական), որից հետո Հռոմեական հանրապետության անունից հաշտություն կնքեց [[Կարթագենի հանրապետություն|Կարթագենի հանրապետության]] հետ, ըստ որի վերջինս Հռոմին էր զիջում Իսպանիան, զրկվում էր իր նավատորմից[[նավատորմ]]ից և ինքնուրույն [[արտաքին քաղաքականություն]] վարելու իրավունքից։
 
Հետագա տարիներին Սկիպիոնը, որն ստացել էր ''Աֆրիկացի'' կամ ''Աֆրիկյան'' [[ագնոմեն]]ը կամ պատվանունը, ամենաազդեցիկ մարդն էր Հռոմեական հանրապետությունում։ Նա դարձավ ցենզոր՝[[ցենզոր]]՝ [[կենսոր]], իսկ ապա՝ Սենատի[[Սենատ]]ի [[պրինցեպս]] (մ․թ․ա․ 199 թվական), իսկ իր հարազատներն ու դրածոները կանոնավորապես զբաղեցնում էին Հռոմեական հանրապետության բարձրագույն պաշտոնները։ Երբ սկսվեց [[Սիրիական պատերազմ, մ․թ․ա․ 2–րդ դար|Սիրիական պատերազմը]], Սկիպիոնը [[լեգատ]] դարձավ իր եղբոր՝ [[Լուկիոս Կոռնելիոս Սկիպիոն Ասիացի|Լուկիոս Կոռնելիոս Սկիպիոն Ասիացու]] մոտ, որը մ․թ․ա․ 190 թվականին ստացել էր Հռոմեական հանրապետության զորքերի հրամանատարությունը Ասիայում։[[Ասիա]]յում։ Սակայն ռազմական գործողություններն Ասիայում (մ․թ․ա․ 190 թվական) փաստացի ղեկավարում էր Սկիպիոն Աֆրիկացին։ [[Մագնեզիայի ճակատամարտ]]ում Հռոմի հակառակորդը՝ [[Անտիոքոս III]] Սելևկյան արքան[[արքա]]ն լիովին ջախջախվեց և հաշտություն խնդրեց։
 
Արևելքից վերադառնալով, Պուբլիոս Կոռնելիոսը և նրա եղբայրը դատական հետապնդման ենթարկվեցին իրենց քաղաքական հակառակորդների կողմից, որոնց գլխավորում էր [[Մարկիոս Պորկիոս Կատոն Ավագ]]ը։ Սկիպիոն Աֆրիկացին ըստ էության հրաժարվեց պաշտպանվել իր դեմ առաջադրված մեղադրանքներից՝ դավաճանության և գանձագողության մասին և հեռացավ դեպի կամավոր աքսոր։[[աքսոր]]։ Արդեն մեկ տարի անց (մ․թ․ա․ 183 թվականին) նա վախճանվեց իր սեփական վիլլայում[[վիլլա]]յում, որը գտնվում էր [[Կամպանիա (Իտալիա)|Կամպանիայում]] (Իտալիա)։
 
== Աղբյուրներ ==