«Նկարելուկ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Նկարելուկներ''', նկարների, նշանների, տառերի, նրանց փոխադարձ դասավորության և պատկերային այլ հնարքների համակցության միջոցով ծածկագրված [[բառ]]եր կամ արտահայտություններ, որոնք ենթակա են վերծանման:վերծանման։ Օտար բառով սա հայտնի է ''ռեբուս'' անվամբ (''ռեբուս'' բառը տարածում է ստացել [[լատիներեն]] ''non verbis, sed rebus'' արտահայտությունից, որը նշանակում է ''ոչ թե բառերով, այլ իրերով''):։ Ոչ [[հայերեն]] բառի փոխարեն ստեղծվել է ''նկարելուկ'' բառը (''նկար'' + հան''ելուկ'')<ref name="ReferenceA">''Սարգսյան Վաչագան, Վարդանյան Հրանտ.'' «Նկարելուկները հայերենում: Ձեռնարկ»: Ընդգրկում է հեղինակային 1000 նկարելուկ (ռեբուս), դրանց կազմման սկզբունքները, պատմությունը, դասակարգումը և տեսակները.- Երևան, «Մաքմիլան-Արմենիա», 2001 թ.</ref>:

Վերը բերված բացատրության համաձայն, նկարելուկներ կամ նկարելուկի «նախահայրեր» կարող են համարել նաև հնագույն [[ժողովուրդ]]ների, այդ թվում՝ [[հայեր]]ի [[ժայռապատկեր]]ները, [[Սեպագիր|սեպագիր արձանագրությունները]], գաղափարագրերը, [[Հիերոգլիֆներ|մեհենագրերը]], տապանագրերն ու որմնագրերը:որմնագրերը։ Իսկ առաջին նկարելուկները ծնվել են [[Ֆրանսիա]]յում [[XV դար]]ում: Սկզբնապես [[Պիկարդիա]]յում (պատմական մարզ [[Ֆրանսիա]]յի հյուսիսում) ռեբուս էին անվանում ամենամյա [[դիմակահանդես]]ների այն հատուկ ելույթները, որոնք պատկերում էին տեղական կենցաղի սրամիտ տեսարաններ և կոչվում էին «օրվա նորություններ» (լատիներեն՝ ''De rebus, quae geruntur'', բառացիորեն՝ ''կատարվող գործերի մասին''):։ Ռեբուսներ էին պատկերվում նաև ասպետների [[վահան]]ներին, ազնվականների [[զինանշան]]ներին, [[մեդալ]]ներին, պանդոկների և արհեստանոցների ցուցանակներին, առևտրական տների անվանումներում, զանազան գրքերում, սպասքի առարկաների, հովհարների, քաղցրեղենի ու ծխախոտի տուփերի և, անգամ, տապանաքարերի վրա:վրա։ Միայն հետագայում ''ռեբուս'' բառն ստացավ այն նշանակությունը, որով կիրառվում է ներկայումս:ներկայումս։ Նկարելուկի առաջին ժողովածուն լույս է տեսել Ֆրանսիայում [[1582]] թ. (կազմող՝ Է. Տաբուրո):։

[[Ռուսերեն]] առաջին նկարելուկը տպագրվել է [[1845]] թ. [[պետերբուրգ]]յան «Սովրեմեննիկ» ամսագրում:ամսագրում։ [[Հայերեն]] նկարելուկի սկզբնավորման և տարածման մասին հայտնի տվյալներ չկան:չկան։ Նույնիսկ «[[Հայկական սովետական հանրագիտարան]]» ում և 4-հատորյա «Ինչ է: Ով է» մանկական [[հանրագիտարան]]ում նկարելուկի վերաբերյալ ընդհանրապես հիշատակություններ չկան:չկան։ Հայտնի են 1960-70 թթ. հրատարակված ժամանցային բնույթի մի քանի ժողովածուներ. Վարդան Պետրոսյանի գիրքը («Հաճելի զբաղմունք», «Հայաստան», Երևան, [[1969]]), որտեղ հիմնականում պարզ պատկերային նկարելուկներ են, և Գևորգ Գասպարյանի գիրքը («Հետաքրքիր ժամանց», «Հայաստան», Երևան, [[1975]]), որտեղ նկարելուկի լուծման համառոտ բացատրության հետ կան նաև նկարելուկների օրինակներ:օրինակներ։ Պարբերական հանդեսներից նկարելուկներ տպագրվում էին «Պիոներ կանչ» (այժմ՝ «[[Կանչ (շաբաթաթերթ)|Կանչ]]») թերթում:թերթում։

Նկարելուկը զարգացում ապրեց, երբ սկսեց լույս տեսնել «[[9-րդ Հրաշալիք]]» շաբաթաթերթը (առաջին համարը՝ [[1994]] թ.):։ Հրանտ Վարդանյանի և [[Վաչագան Սարգսյան]]ի առաջարկով շրջանառության մեջ դրվեց [[հայերեն]] «նկարելուկ» բառը, որը դիմացավ [[տարի]]ների փորձությանը և այժմ լայնորեն օգտագործվում է:է։ Իր գոյության ընթացքում թերթը կիրառել է նկարելուկներ կազմելու բազմաբնույթ եղանակներ ու հնարքներ:հնարքներ։ Թերթում ստեղծված ավանդույթների հիման վրա գրվեց [[Վաչագան Սարգսյան]]ի և Հրանտ Վարդանյանի «Նկարելուկները հայերենում» գիրքը<ref name="ReferenceA"/>:

Սրանք ամենապարզունակ նկարելուկներն են:են։ Կազմվում են այն դեպքում, երբ տվյալ բառը հնարավոր է մասնատել այնպիսի բաղադրիչների, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է պատկերվել որևէ [[նկար]]ի տեսքով:տեսքով։ Օրինակ, ''ՍՈԽԱԿ'' [[բառ]]ը նկարելուկի միջոցով ներկայացված է նկարելուկ 1-ում, ''ԶԱՆԳԱԿ'' բառը՝ նկարելուկ 2-ում:ում։

Նկարելուկների այս տիպը կազմելու հիմքում հայոց լեզվի ընձեռած հնարավորություններն են, տեսանելի և անտես [[կապ]]երն ու [[շաղկապ]]ները, տառանուններն ու [[հոլով]]ական վերջավորությունները, հոգնակերտ ու ժխտական մասնիկները և այլն:այլն։ Նկարելուկը կազմող նկարները, տառերը, պատկերները, նշանները կոչվում են ''նկարելուկի բաղադրիչներ:''

Նկարելուկով կարելի է արտահայտել ցանկացած բառ, միտք, տեքստ:տեքստ։ Բնական է, որ ձեռնտու է ծածկագրել ոչ թե յուրաքանչյուր տառը, այլ միանգամից մի քանի տառ, բառ կամ էլ բառեր:բառեր։ Իսկ լավագույն տարբերակն այն է, երբ նկարելուկում պատկերված բաղադրիչների թիվը նվազագույնն է, իսկ չպատկերված, բայց կռահվող մասերինը՝ առավելագույնը:առավելագույնը։

Կռահման շնորհիվ բաղադրիչների թիվը կրճատելու համար օգտագործում են բաղադրիչի դիրքը կամ բաղադրիչների փոխադարձ դիրքերը, [[նախածանց]]ներ, [[նախդիր]]ներ, [[կապ]]եր, [[շաղկապ]]ներ, հոլովական վերջավորություններ և այլն:այլն։ Հայերենի նախդիրները (''առ, ընդ, զ, ըստ, ի, ց'') քիչ են, և նրանցով նկարելուկ կազմելը չափազանց դժվար է:է։ Փոխարենը լայն հնարավորություններ են ընձեռում [[հայերեն]]ի կապերն ու հոլովական վերջավորությունները:վերջավորությունները։ Օրինակ՝ նկարելուկ 3-ում պատկերված են ''Տ''-եր, այսինքն՝ ''ՏԵՐ'' բառը:բառը։ Սակայն, նկատի առնելով ''Տ''-երի երկու խմբավորումը, այս նույն նկարելուկը կարելի է կարդալ նաև ''Տ-եր Տ-եր'', այսինքն՝ ''ՏԵՐՏԵՐ'': Նկարելուկ 4-ը կարելի է վերծանել երկու ձևով. և´ ''Ց՝ Ց-ում'' (''ՑՑՈՒՄ''), և´ ''Ց-ն՝ Ց-ում'' (''ՑՆՑՈՒՄ''):։ Նկարելուկ 5-ի պատասխանն է՝ ''ՍՊԻՏԱԿ'' (''Ս՝ Պ-ի տակ''):։

Նկարելուկում հայերենի տառանունների կիրառման օրինակ է նկարելուկ 6-ը:ը։ Հիշելով և կողք կողքի գրելով նշված տառերի անունները՝ ստանում ենք հետևյալ շարքը. ''ՍԵԴԱՆՈՒՇԱՔԵՆՈՒՇԱՆՈՒՄԵՆ'': Ճիշտ տեղերում «կտրատելով» այդ շարքը ստանում ենք նկարելուկի պատասխանը. ''«Սեդան ու Շաքեն ուշանում են»:''

Այս անվանումը նկարելուկն ստացել է այն պատճառով, որ այն կազմվում է գումարման և հանման մաթեմատիկական նշանների օգնությամբ՝ նախորդ բաղադրիչի անվանման տառերին ավելացնելով հաջորդի անվանման տառերը, կամ եղած տառերից հանելով հաջորդ բաղադրիչի անվանման տառերը:տառերը։ Օրինակ՝ նկարելուկ 7 (''ԿԹԵԼ = ՁՈՒԿ - ՁՈՒ + ԹԱԿ - ԱԿ + ԵԼԱԿ - ԱԿ''):։[[Պատկեր:nkareluk-6.jpg|մինի|640px|­­Նկարելուկ 7]]

Սրանք նկարելուկի ամենից քիչ հանդիպող տեսակն են:են։ Հին եգիպտական մեհենագրերի (հիերոգլիֆների) նման այդ նկարելուկներում տրվում են միայն բաղաձայն հնչյունները, ձայնավորները վերծանման ժամանակ դեն են նետվում, իսկ նրանց փոխարեն լուծողը պետք է ուրիշ ձայնավորներ տեղադրի՝ փորձելով ստանալ մտապահված արտահայտությունը:արտահայտությունը։ Սովորական նկարելուկների համեմատ այս նկարելուկը շատ ավելի պայմանական է, ուստի նրա վերծանման ժամանակ չափազանց մեծանում է ճիշտ կռահման նշանակությունը:նշանակությունը։ Օրինակ՝ նկարելուկ 8-ում դուրս ենք գրում նկարելուկում եղած պատկերների անունները՝ ''ՄԵԽ, ԱԼԻՔ, ՈՒԼ, ԱՎԵՐԱԿ, ՈՒՍ, ԱՎԵԼ'' բառերը, որոնց ձայնավորները հեռացնելուց հետո մնում է ''ՄԽԼՔԼՎՐԿՍՎԼ'' տառաշարքը:տառաշարքը։ Որոշակի դժվարությամբ կարելի է կռահել, որ այդ բաղաձայններով ծածկագրված է ''«ՄԻ ԽԵԼՔԸ ԼԱՎ Է, ԵՐԿՈՒՍԸ՝ ԱՎԵԼԻ»'' առածը:առածը։[[Պատկեր:nkareluk-7.jpg|մինի|640px|­­Նկարելուկ 8]]

Նկարելուկի բարձրակետը կազմում են նրբանկարելուկները:նրբանկարելուկները։ Դրանց թվին կարելի է դասել այն նկարելուկները, որոնք աչքի են ընկնում իրենց արտաքին տեսքով, լուծման անսպասելիությամբ և յուրօրինակությամբ:յուրօրինակությամբ։ Ահա նման մի քանի օրինակներ:օրինակներ։ Նկարելուկ 9-ում պատկերված է ''ՉՈՐՍՈՒ'' բառը:բառը։ Նկարելուկ 10-ում պետք է կռահել, որ անվի կենտրոնական շրջանագիծը ՕՂ է պատկերում (պատասխանը՝ ''ՕՂԱԿՈՒՄ''):։ Նույն ձևով նկարելուկ 11-ում ''Ծ'' տառի ներսում պատկերված է ''Օ'' տառը (''ՕԾՈՒՄ''):։ Նկարելուկ 12-ում թեք (շեղ) գրված ''Բ''-ն հուշում է ''ՇԵՂԲ'' պատասխանը:պատասխանը։ Եզակի է նկարելուկ 13-ը:ը։ Նրա առաջին բաղադրիչը որևէ նշանի նմանեցնելու և որևէ իմաստալի բառ ստանալու բոլոր փորձերը մատնվում են անհաջողության:անհաջողության։ Մինչդեռ պատասխանը հեշտությամբ ստացվում է, երբ գլխի ենք ընկնում, որ նշված բաղադրիչն ընդամենը ''Օ'' տառի ձախ կեսն է՝ ''կես օ:'' Այսինքն՝ նկարելուկի պատասխանն է ''ԿԵՍՕՐ'' բառը:բառը։ Համարյա նման սկզբունքով է կազմված նկարելուկ 14-ը:ը։ Հիշելով, որ 50 քառ. մետրը ''ԱՐ''-ի (այսինքն՝ 100 քառ. մետրի) կեսն է, ստանում ենք նկարելուկի պատասխանը՝ ''ԿԵՍԱՐ'': Նկարելուկ 15-ում ընդամենը երկու տառի միջոցով գաղտնագրված է 10-տառանի մի բառ. պատասխանն ստացվում է երկու չպատկերված, բայց պատասխանում կարդացվող բառամասերի շնորհիվ (''ԹԱՐՍ'' և ''ՏԱԿ'')՝ ''թարս ՈՒ՝ Շ-ի տակ'', այսինքն՝ ''ԹԱՐՍՈՒՇԻՏԱԿ'': Մաթեմատիկական աստիճանի գաղափարն է կիրառված նկարելուկ 16-ում, որը վերծանվում է այսպես. ''Հ-ի Ն աստիճան'', այսինքն՝ ''ՀԻՆ ԱՍՏԻՃԱՆ'': Հետևյալ երկու նկարելուկներում կիրառված է գույն. նկարելուկ 17-ի պատասխանն է ''ՁԿԱՆ ԱՉՔ'' (''Ձ'' + կանաչ ''Ք''), նկարելուկ 18-ինը՝ ''ԿԱՐՄԻՐ ԳԻՆԻ'' (կարմիր ''Գ''-ին՝ ''Ի''):։

* Նկարելուկներում հաճախ անհրաժեշտություն է ծագում բառի աջից կամ ձախից մեկ կամ երկու տառ հանել:հանել։ Դրա համար այդ բառը պատկերող նկարի աջից կամ ձախից դրվում է համապատասխանաբար մեկ կամ երկու ստորակետ:ստորակետ։ Ընդ որում, եթե նկարի աջ կողմից դրվում է սովորական ստորակետ, ապա ձախ կողմից դրվում է հայելային շրջված ստորակետ:ստորակետ։ Օրինակ, նկարելուկ 19-ը կարդացվում է ''ՍԱՐ'', որովհետև ''սարդ'' բառի վերջին տառը հանվում է ստորակետով:ստորակետով։

* Եթե նկարելուկում պատկերը գլխիվայր է կամ նրա վերևում դեպի ձախ ցույց տվող սլաք է դրված, ապա բառը պետք է կարդալ աջից ձախ:ձախ։ Օրինակ, ''ՆՈՒՇ'' բառը կարելի է ներկայացնել թե´ 20-րդ, թե´ 21-րդ նկարելուկներով:նկարելուկներով։

* Հաճախ ցանկալի բառն ստանալու համար անհրաժեշտ է լինում պատկերվող բառի մեջ մեկ կամ մի քանի տառ փոխարինել այլ տառով կամ տառերով:տառերով։ Այսպես, նկարելուկ 22-ով ''աթոռ'' բառի երկրորդ տառը փոխարինված է ''Խ''-ով:ով։ Ստացվել է ''ԱԽՈՌ'' բառը:բառը։ Նշենք, որ այս նկարելուկում կարելի էր գրել նաև ''Թ=Խ'', և կստացվեր նույն պատասխանը:պատասխանը։

* Երբեմն նկարելուկում բառն ստանում են մեկ այլ բառից կամ նրա որոշ տառերից:տառերից։ Այդ դեպքում պատկերի մոտ դրվում են նրա անվանման այն տառերի համարները, որոնցով կազմվում է ծածկագրված բառը (նկարելուկ 23՝ ''ՎԱԳՐ''-ից ստանում ենք ''ԳՐԱՎ''):։

Նկարելուկները, որպես երեխաների տրամաբանությունը շարժող միջոց, լայնորեն կիրառվում են հանրակրթական [[դպրոց]]ի տարրական դասարանների «[[Այբբենարան]]» և «Մայրենի-1, 2, 3, 4» դասագրքերում:դասագրքերում։