«Մկրտություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
ուղղագրական |
չ clean up, փոխարինվեց: բ: → բ։ (2), ը: → ը։ (22), թ: → թ։, ի: → ի։, լ: → լ։, մ: → մ։ (9), ն: → ն։ (14), ջ: → ջ։, վ: → վ։ (3), տ: → տ։ (2), ր: → oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո... |
||
Տող 1.
'''Մկրտություն''' ({{lang-el|βάπτισμά}} - ընկղմում, սուզում), [[ջուր|ջրով]] կատարվող ծիսական արարողություն, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական]] սուրբ [[խորհուրդ]]՝ հաստատված [[Հիսուս Քրիստոս]]ի
[[Պատկեր:Mkrt..jpg|մինի|Քրիստոսի Մկրտությունը]]
Տող 5.
== Մկրտությունը համաշխարհային մշակույթում ==
{{Քրիստոնեություն}}
Ջուրը՝ իբրև մաքրության խորհրդանիշ, հնուց ի վեր եղել է կրոնական արարողությունների բաղկացուցիչ մաս. դա բացատրվում է մարդկային բնության՝ բարոյական մաքրության համընդհանուր կրոնական
=== Հրեական լվացումները ===
Հրեական լվացման արարողությունները [[Մովսես մարգարե]]ի կողմից հաստատված (տես Ելք 19:10, Ղևտ. 11-15 գլուխներ) մաքրման արարողություններ էին կրոնական որոշակի գրծողության մասնակցություն բերողների համար, որ հաճախ անվանվում են Ղևտական
Լայն առումով սակայն, լվացումները հրեական միջավայրում վերաբերում էին բոլոր անմաքուրներին (ոչ հրեաներին) և կատարվում էին նորադարձների
# թլփատություն - որպես ուխտի նշան
Տող 16.
# զոհաբերություն - որպես մեղքերի քավության նշան
Կանանց պարագայում վերոնշյալ կետերից բացակայում էր առաջինը՝
Ջրով արարողության մեկ այլ տարբերակ հայտնի է հրեական ավելի փոքր համայնքում՝ [[Քումրան]]ում, որտեղ մկրտությունը և հասարակաց ճաշը համարվում էին ամենակարևոր
=== Հովհաննես Մկրտչի մկրտությունը ===
[[Հովհաննես Մկրտիչ|Հովհաննես Մկրտչի]] կիրառած մկրտությունը կարելի է բնորոշել [[ավետարան]]ական մի քանի տողերով.
''«Այն ժամանակ նրա մոտ էին գնում բոլոր երուսաղեմացիները, ամբողջ Հրեաստանն ու Հորդանանի շրջակայքի ժողովուրդը, մկրտվում էին նրանից Հորդանան գետում և խոստովանում էին իրենց մեղքերը»'' (Մատթ. 3:5-6)
Ակնհայտ է, որ առաջին դարի առաջին կեսին, երբ [[Հովհաննես Մկրտիչ]]ը սկսեց մկրտել, աշխարհում ջրի հետ կապված արարողությունների մի ողջ մշակույթ գոյություն ուներ, որոնցից ամենաընդգրկունը հրեական լվացումներն
* [[Աստվածաշունչ|Նոր Կտակարանում]] որևէ տեղ չենք հանդիպում շեշտադրում, թե Հովհաննեսի մկրտությունը հրեական նորադարձների ընծայման լվացումների նման էր, ավելին, Հովհաննեսի մկրտությունը որոկվում է որպես
* Ի տարբերություն պրոզելիտների (նորադարձների), ովքեր ինքնուրույ էին կատարում լվացումները, Մկրտիչն ինքն էր յուրաքանչյուրին սուզում ջրի մեջ (հմմտ. Մատթ. 3:11)
* Հրեական լվացումները նախատեսված էին միայն ոչ հրեաների համար, իսկ Մկրտիչը մկրտում էր բոլորին անխտիր՝ թե հրեաների, թե հեթանոսների (հմմտ. Ղուկ.3:10-13)
* Ի տարբերություն [[Եսեններ|եսեննական]] լվացումների, Հովհաննես Մկրտչի մկրտությունը միանգամյա
* Հովհաննեսը չէր մկրտում ծիսական մաքրության համար. նրա մկրտությունը ավելի շուտ բարոյական անմաքրության վերացման սիմվոլիկ արարողություն
=== Հիսուս Քրիստոսի մկրտությունը ===
[[Հիսուս Քրիստոս|Հիսուսն]] ինքը, ինչպես Հովհաննես Ավետարանիչն է ասում, մկրտություն չի կատարել (Հովհ. 4:2), սակայն Նրա մկրտությունը [[Հովհաննես Մկրտիչ|Հովհաննեսից]] առանցքային նշանակություն ունի քրիստոնեական մկրտության
[[Հիսուս Քրիստոս]]ի Մկրտության պատմությունը ներկայացնում են բոլոր [[Ավետարանիչներ]]ը. համատես հեղինակները գրեթե կրկնում են միմյանց, իսկ չորրորդ Ավետարանչի հայտնած տեղեկությունները բավականին կցկտուր են (տես Մատթ. 3:13-17, Մարկ. 1:9-11, Ղուկ. 3:21-22, Հովհ. 1:31-33)
Հրեական միջավայրում առաջին դարում կարծիք կար, թե [[մարգարեություն]]ները մարել են, և Հոգին չի գործում այնպես, ինչպես հին կտակարանյան շրջանում, ուստի Հիսուսի վրա Հոգու էջքը մեծ խորհուրդ պետք է ունենար՝ խորհրդանշելով մեսիական դարաշրջանի
Երկնքից հնչող ձայնը, որն ավելի ուշ պիտի հնչեր նաև Քրիստոսի [[Պայծառակերպություն|Պայծառակերպության]] ժամանակ (հմմտ. Մատթ. 17:5, Մարկ. 9:6, Ղուկ. 9:35), կարող էր մեկ նպատակ հետապնդել՝ վերստին Հովհաննեսին ու հավաքված բազմությանը ցույց տալ ու ապացուցել Քրիստոսի՝ [[Աստծո Որդի]]ն լինելու
Հետաքրքրական է այն, որ [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչում]] Հիսուսի Մկրտությունը բացառիկ այն իրադարձություններից է, որի ժամանակ հայտնապես ներկայանում է [[Սուրբ Երրորդություն]]ը՝ [[Հայր]]ը երկնքից հնչած Իր ձայնով, [[Որդի]]ն՝ մկրտվելով և [[Սուրբ Հոգի]]ն՝ [[աղավնի|աղավնու]]
Քրիստոնեական Եկեղեցու համար Քրիստոսի Մկրտության հանգամանքը միշտ էլ դժվար բացատրելիներից է եղել. պատճառն այն է, որ լինելով [[Աստված]] և [[մեղք]]ից զուրկ՝ [[Քրիստոս]] պարզապես կարիք չուներ [[ապաշխարություն|ապաշխարության]], ինչը Հովհաննեսի մկրտության կարևորագույն կետն
# Հիսուսի Մկրտության նպատակն էր բացահայտել Քրիստոսին [[Իսրայել]]ի և [[Հովհաննես Կարապետ]]ի առջև որպես [[Մեսիա]] (հմմտ. Հովհ. 1:31)
# Քրիստոսի Մկրտության նպատակն էր ցույց տալ [[Հիսուս Քրիստոս|Աստվածորդու]] բացառիկ
# Քրիստոսի Մկրտությունը նախապատրաստություն էր Իր գործունեությունը սկսելու
# Քրիստոս իր Մկրտությամբ ցույց էր տալիս և հիմանդրում ճշմարիտ՝ քրիստոնեական
Այսուհանդերձ Նոր Կտակարանը մեզ տալիս է երկու մկրտությունների գաղափար. նախ՝ Հովհաննեսի կատարած մկրտությունը, ապա՝ Քրիստոսի կողմից ավանդված մկրտությունը, որը և դարձավ խորհուրդ՝ քրիստոնեական Եկեղեցուն անդամագրվելու առաջին
==== Հիսուս Քրիստոսի մոտեցումը մկրտությանը ====
Քրիստոնեական Մկրտության խորհրդի հաստատման հարցում բացի Հիսուսի՝ [[Հորդանան գետ|Հորդանան]]ում մկրտությունից, մեծ կարևորություն ունեն նաև [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոսի]] վկայությունները ջրով մկրտության
* Ամենածավալուն հատվածը [[Ավետարան ըստ Հովհաննեսի|Հովհաննեսի Ավետարան]]ում Քրիստոսի զրույցն է [[Նիկոդեմոս]]ի հետ, ''««Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում քեզ, եթե մեկը վերստին չծնվի, չի կարող Աստծու արքայությունը տեսնել»: Նիկոդեմոսը նրան ասաց. «Ինչպե՞ս կարող է ծնվել մի մարդ, որ ծեր է. միթե կարելի՞ է իր մոր որովայնը կրկին անգամ մտնել ու ծնվել»: Հիսուս պատասխան տվեց և ասաց. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում քեզ, եթե մեկը ջրից ու Հոգուց չծնվի, չի կարող Աստծու արքայությունը մտնել. որովհետև մարմնից ծնվածը մարմին է, իսկ Հոգուց ծնվածը՝ հոգի»'' (3:3-6)
* Մյուս 2 հատվածները, որ տալիս են [[Մատթեոս առաքյալ|Մատթեոս]] և [[Մարկոս ավետարանիչ]]ները, [[Համբարձում|Համբարձվելուց]] առաջ Քրիստոսի վերջին պատվիրաններն են
== Մկրտությունը վաղ Եկեղեցում ==
Վաղ եկեղեցում կիրառված մկրտության վերաբերյալ առաջին տեղեկությունները մեզ փոխանցում են [[Ղուկաս Ավետարանիչ]]ը [[Գործք առաքելոց]]ում, [[Պողոս առաքյալ]]ը որոշ նամակներում և վաղ Եկեղեցու նշանավոր մի շարք եկեղեցական հայրեր ([[Տերտուղիանոս]], [[Կյուրեղ Երուսաղեմացի]])
Նոր Կտակարանի վկայությունները մկրտության իրականացման և գաղափարի շուրջ փոխանցում են հետևյալ հիմնական կետերը.
# Մկրտությունը պարտադիր էր նախկին մեղքեր թողության համար (հմմտ. Գործք. 2:38, 22:16, Կող. 2:12-14)
# Մկրտությունը վաղ Եկեղեցում Աստծո Արքայության, այսինքն Եկեղեցու անդամ դառնալու պարտադիր պայման էր (հմմտ. Գործք. 8:12, Գաղ. 3:27-29)
# Մկրտությունը [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստսին]] հետևելու՝ քրիստոնյա լինելու կարևոր պայման է (հմմտ. Գործք. 8:36-38, 16:31-36)
# Փրկությունն առանց մկրտության անմատչելի է (հմմտ. Գործք. 16:31-36, 18:8, Հռոմ. 6:3-7, Ա Պետր. 3:19)
# Մկրտությունը որոշ դեպքերում միջոց էր [[Սուրբ Հոգի]]ն կամ շնորհներ ստանալու համար (հմմտ. Գործք. 2:38)
# Մկրտությունը կատարվում էր Քրիստոսի անվամբ (հմմտ. Գործք. 2:38, 10:48, 19:5, Հռոմ. 6:3)
# Մկրտության կատարման համար կարևոր պարագա էր ջուրը (հմմտ. Գործք. 8:36, 10:47)
Այսուհանդերձ հետագայում, [[Եկեղեցի|Եկեղեցու]] կազմավորմանը զուգընթաց, մկրտությունը, որպես [[Եկեղեցի]] մուտք գործելու միակ միջոց, ծիսական առումով բավական
Պատրաստության շրջանն առավել զգաստ և լարված էին անցկացնում հատկապես [[Հարություն|Զատկից]] առաջ ընկած [[Մեծ Պահք]]ի քառասուն օրերի ընթացքում՝ միաժամանակ նախապատրաստվելով Քրիստոսի Հարությունը տոնելուն, այդ օրը նշանավորվում էր նաև արդեն իսկ պատրաստություն անցած անձանց (եր'''ա'''խաներ) մկրտությամբ, ինչ շնորհիվ Սուրբ Զատիկը յուրաքանչյուր քրիստոնյայի համար նաև իր մկրտության տարեդարձն էր, Քրիստոսի Հարությամբ նոր կյանքի մուտք գործելու
Նախքան մկրտությունը ընծայացուները (երախաները) բերվում էին տեղի [[եպիսկոպոս]]ի կամ քահանայի մոտ, որը նրանց անունները մուծում էր ընծայության կոչվածների ցուցակի մեջ, երիցս տյառնագրում նորադարձի դեմքը և ձեռքը դնում
Մկրտությունը կատարվում էր հատուկ տեղում՝ սկսվելով ջրի ու օծության յուղի
== Մկրտությունը որպես Սուրբ խորհուրդ Հայոց Եկեղեցում ==
[[Պատկեր:Tiridates III of Armenia-Baptism.jpg|մինի|150px|Գրիգոր Լուսավորիչը մկրտում է Տրդատ Երրորդին]]
Մկրտության [[խորհուրդ]]ը համընդհանուր է և կիրառում են քրիստոնեական բոլոր [[եկեղեցի]]ները. [[Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]]ն, լինելով աշխարհի հնագույն եկեղեցիներից մեկը, հավատարիմ է մնացել սրբազան խորհրդի լավագույն ավանդույթներին՝ մկրտությունը համարելով առաջին և մարդու համար պարտադիր խորհուրդ, առանց որի ցանկացած այլ խորհուրդ չի կատարվում մարդու
=== Մկրտության տեսակները ===
Տող 82.
Աստվածաբանորեն զանազանվում է մկրտության երեք տեսակ՝
# '''Ջրի մկրտություն''' - մկրտությունը հիմանականում կատարվում է ջրով, քանի որ [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոս]] ինքը մկրտվեց [[Հորդանան գետ|Հորդանան]]ի
# '''Հրի (կրակի) մկրտություն''' - Հուր և կրակ ասելով նկատի է առնվում սիրո հուրը, մկրտվելու մեծ ցանկությունը. եթե մարդը Քրիստոսի սիրով լցված շատ մեծ ցանկություն ունի մկրտվելու, սակայն համապատասխան հնարավորություններ չկան, կամ չի հասցնում մկրտվել, նրա համար ցանկությունը համարվում է արդեն հրի
# '''Արյան մկրտություն''' - Մկրտության այս տարբերակը նահատակությունն է հանուն Քրիստոսի և շատ տարածված էր ու կիրառելի 1-4 դարերում, երբ համատարած էին քրիստոնյաների
=== Մկրտության կարևորությունը ===
[[Պատկեր:Mkrtaran.JPG|մինի|ձախից|Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ, Սուրբ Վարդան Մամիկոնյան մկրտարան-մատուռը Էջմիածնում]]Մարդը՝ հոգեմարմնավոր արարած է, ուստի, ինչպես մարմինն ունի իր ծնունդը, նույնպես և
# մաքրվում է սկզբնական՝ [[Ադամական մեղք]]ից,
Տող 94.
# դառնում է Հայր Աստծո որդեգիրը,
# դառնում է Քրիստոսի ժառանգակիցը,
# դառնում է Քրիստոսի մարմնի՝ Եկեղեցու
Այս առթիվ [[Պողոս առաքյալ]]ը [[Տիտոս]]ին ուղղված իր նամակում գրում է. ''«Քրիստոս փրկեց մեզ վերստին ծննդյան ավազանի միջոցով և նորոգությամբ Սուրբ Հոգու, որ Աստված թափեց մեր վրա առատությամբ մեր Փրկչի՝ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով, որպեսզի, նրա շնորհով արդարացված, ժառանգներ լինենք հավիտենական կյանքի հույսով»'' (3:5-7)
=== Մկրտության ծիսակարգը և աստվածաբանությունը ===
[[Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]]ն պահպանել է մկրտության նախնական
[[Տերունական աղոթք]]ից հետո տեղի է ունենում փոքրիկ ապաշխարողական [[աղոթք]], ապա չարից հրաժարման կարգ (դեմքով դեպի արևմուտք), այնուհետև հավատի համառոտ խոստովանություն, ինչից հետո աղոթքների և շարականների ուղեկցությամբ օծյալ հոգևորականը, կնքահայրը և մկրտվողը մոտենում են
Հայոց Եկեղեցում մկրտությունը կատարվում է երեքանգամյա ընկղմամբ՝ Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու անունով (մեծահասակների պարագայում միայն, երբ հնարավոր չէ սուզել ավազանի մեջ, կատարվում է լվացում և հեղում Սուրբ Երրորդության անվամբ)
Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին Մկրտության սուրբ խորհրդի հետ կատարում է նաև [[Դրոշմ]]ի (այս պատճառով հաճախ Մկրտությունն անվանվում է «Կնունք»), [[Վերջին օծում կամ կարգ հիվանդաց|Վերջին օծման]] և առաջին անգամյա [[Հաղորդություն|Հաղորդության]] ու [[Ապաշխարություն|Ապաշխարության]]
=== Մկրտության պայմանները ===
Տող 111.
# Հավատքն առ [[Սուրբ Երրորդություն]]՝ Հայր Աստված, Որդի Աստված, Սուրբ Հոգի Աստված,
# Հավատավոր և մկրտված [[Կնքահայր|կնքահոր]] առկայություն՝ որպես երախայի հոգևոր դաստիարակության
# Եթե մկրտվողը չափահաս է, պարտ է անգիր իմանալ [[Տերունական աղոթք]]ը, ապաշխարողական ոգով մասնակցել մկրտությանը և ծոմ պահել մինչև մկրտության ժամը՝ խորհրդի ավարտին Սուրբ [[Հաղորդություն]] ընդունելու
# Մկրտությունը կատարում է օծված և ձեռնադրված
Ցանկալի է նաև ունենալ՝
Տող 120.
# սրբիչ
# մոմեր
# ցանկալի պայման է, որ մկրտությունը կատարվի երեխայի ծննդյան 8-րդ
=== Մանկամկրտություն ===
Ինչպես արդեն նշվեց [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]]ն մկրտության հարմար օր է համարում մանկան ծննդյան 8-րդ
Եթե անդրադարձ կատարենք քրիստոնեության պատմության արշալույսին, ապա կնկատենք, որ առաջին դարերում՝ առաքելական շրջանում, մանկամկրտությունը ընդունելի էր. հայտնի են մի շարք դեպքեր, երբ մկրտվել են ընտանիքի բոլոր անդամները, ուստի և մանուկները բացառություն չպիտի կազմեին (հմմտ. Գործք. 10, 16:15, 31-33, 18:7, Ա Կոր. 1:16)
Չնայած սրան մանկամկրտության հարցը զանազան կարծիքների տեղիք է տվել և դրա հարցում հատկապես սուր են տրամադրված որոշ բողոքական ուղղություններ ու
# Մանուկները չունեն մկրտության համար անհրաժեշտ գիտակցություն և
# Մանկամկրտությունը ոտնահարում է մարդու ազատությունը, քանի որ ուրիշը իրավունք չունի ընտրելու կրոն անձի
Հիշյալ 2 կետերին պատասխանելով՝ Հայ Եկեղեցու երախտավորներից Բարձրաշնորհ Տեր Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալուստյանը «Տեղիք Աստվածաբանության» աշխատության մեջ գրում է. «ըստ Եկեղեցու ուսուցման, մկրտող քահանային, ծնողների և մանավանդ կնքահոր հավատքը բավական են մանկան ունենալիք հավատքին տեղը բռնելու: Բացի սրանից, ինչպես որ նրանք մանկան կամքից անկախաբար որոշում են նրա շատ ֆիզիքական ու մտավոր պահանջները և հոգ են տանում նրա դաստիարակությանը, այնպես էլ պարտական են մտածելու մանկան հեգևոր կարիքների մասին: Ծնողները հայթայթում են մանկան սնունդը, զգեստները, առաջնորդում և դաստիարակում են նրան առանց կարևորություն տալու մանկան կամքին, նույնպես, ի մտի ունենակով իրենց զավակին հավիտենական երջանկությունը հայթայթում են ինչ որ անհրաժեշտ է այդ հավիտենական բարիքը ստանալու իրենց մանկան համար»<ref>Շնորհք արք. Գալուստեան, Տեղիք Աստուածաբանութեան, Երուսաղէմ, 1993, էջ 42</ref>:
Տող 135.
=== Կրկնամկրտություն ===
Մկրտությունը սրբազան խորհուրդ է, որի պատճառով այն մեկանգամյա է, կրկնամկրտությունը Հայոց Եկեղեցում մերժելի է և անտրամաբանական, ինչպես ասենք մարմնով 2-րդ անգամ
Այսուամենայնիվ կան որոշ պարագաներ, երբ մկրտությունը կրկնվում է. դրանք այն դեպքերն են, երբ խախտված է մկրտության համար անհրաժեշտ որևէ կարևոր կետ.
# Երբ Մկրտությունը կատարված չէ [[Սուրբ Երրորդություն|Սուրբ Երրորդության]] անունով, ինչպես պատվիրել էր Հիսուս Քրիստոսը (Մատթ.28:20)
# Երբ երեխան մկրտվել է աշխարհական մեկի կամ առհասարակ օծում ու ձեռնադրություն չունեցող մեկի
# Երբ խորհրդակատար հոգևորականը չի կատարում ծիսակարգի կարևորագույն որևէ կետ (օրինակ՝ երեքանգամյա ընկղմումը)
== Մկրտությունն այլ Եկեղեցիներում ==
* Մկրտության հարցում [[Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]]ն Ուղղափառ՝ Օրթոդոքս, Եկեղեցու հետ համեմատած էական որևէ տարբերություն չունի և ընդունում է այդ Եկեղեցու կատարած
* Նույնն է պարագան նաև Հռոմեակաթոլիկ եկեղեցու հարցում. քիչ թե շատ էական տարբերություն է այն, որ մկրտությունը 13-րդ դարից Կաթոլիկները կատարում են հիմնականում սրսկումով՝ ջուրը ցողելով երախայի վրա, ինչի պարագայում ստացվում է, որ մկրտվողը չի թաղվում [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոս]]ի հետ, ապա հարություն
* Բողոքականները ավանդական մոտեցումներին ու ծիսակարգերին լուրջ չեն
== Աղբյուրներ ==
# Աստուածաշունչ Մատեան Հին և Նոր Կտակարանների, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին և Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, 2004:
# Դերենիկ եպիսկոպոս, Հայ Առաքելական Եկեղեցու
# Շնորհք արք. Գալուստեան, Տեղիք
# Եղիայեան Բ., Քննական պատմութիւն սուրբգրական ժամանակներու, Դ գիրք, Ներածութիւն Նոր Կտակարանի, Անթիլիաս-Լիբանան, 1974:
# Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, 2002:
# Օրմանեան Մաղաքիա արք., Համապատում, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 1997:
# Բաբգէն վրդ. Թօփճեան, Եսսենացիք, Մոնթրեալ, 1987:
# Արթուր սարկավագ Սարգսյան, Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի կերպարի և գործի ընկալումը (ըստ Սուրբ Գրքի, քրիստոնեական պարականոն գրականության և Հայ եկեղեցական մատենագրության վկայությունների), 2009 (ավարտաճառ, անտիպ)
# Флавий Иосиф. Иудейская война, Минск, 1999.
# Иисус и Евангелия, Словарь, Москва, 2003.
|