|
[[Պատկեր:Astrological Chart Example.png|մինի|200px|աջից| Ժամանակակից հորոսկոպի օրինակ:]]
'''Հորոսկոպ''' ([[հունարեն]]՝ ώρα՝ ժամ, ժամանակահատված, ժամկետ և σκοπός՝ հսկիչ, դիտող, բառացիորեն՝ "իր ժամը հսկող", [[հայերեն]]՝ '''ժամադիտակ''', նաև '''ռադիքս''' [[լատիներեն]] radix՝ արմատ)՝ [[աստղագուշակություն|աստղագուշակության]] մեջ [[մոլորակ]]ների, լուսատուների և այլ երկնային մարմինների դիրքերի արտապատկերումը [[խավարածիր|խավարածրի]] վրա ժամանակի տվյալ պահի և աշխարհագրական տվյալ վայրի նկատմամբ:նկատմամբ։ Ժամանակակից աստղագուշակության մեջ ''հորոսկոպ'' է կոչվում որոշակի ժամանակահատվածում երկնային քարտեզի ոճավորված գծապատկերը, այդ գծապատկերը գերազանցապես [[երկրակենտրոն]] է, չնայած կան նաև այնպիսի ուղղություններ, որոնք կիրառում են են [[արևակենտրոն]] համակրգը:համակրգը։ Հին շրջանի աստղագուշակները, սակայն, հորոսկոպ էին անվանում ''ասցենդենտը'', կամ այն նշանը, որի մեջ նա գտնվում էր/այսպես կոչված ելնող կամ ծագող նշանը/, այսինքն երկնակամարի մի փոքր հատված, որը տվյալ պահին հորիզոնից վեր էր բարձրանում:բարձրանում։ [[Կ.Պտղոմեոս]]ը իր ''Թեթրաբիբլոսում'' գրում է. "Որոշ գիտնականներ, սակայն, օգտագործում են իգական և արական նշանների այնպիսի հերթականություն, որի դեպքում առաջին արական նշանը համապատասխանում է ելնող նշանին, որն անվանվում է ''հորոսկոպ''":
== Հորոսկոպի կառուցումը ==
[[Պատկեր:Astro signs hy.svg|մինի|180px|աջից| Կենդանակերպի նշանների գծապատկերը:]]
Տեսականորեն հնարավոր է հորոսկոպ ստեղծել ցանկացած իրադարձության համար, եթե հայտնի է երբ և որտեղ է այն տեղի ունեցել:ունեցել։ Հորոսկոպի կառուցումը սկսվում է ''կոսմոգրամմայի'' լրացումով, որն իրենից ներկայացնում է մոլորակների և լուսատուների արտապատկերումը էկլիպտիկայի վրա, որոնց կորդինատները իրենց էկլիպտիկ երկայնություններն են՝ անկյունային աստիճաններով արտահայտված:արտահայտված։ Ժամանակակից աստղագուշակության մեջ էկլիպտիկան գերազանցապես պատկերվում է 12 հավասար մասերի բաժանված շրջանագծի տեսքով, որը կազմում է այսպես կոչված արևադարձային կենդանակերպը:կենդանակերպը։ [[Արևմտյան աստղագուշակություն|Արևմտյան աստղագուշակության]] մեջ էկլիպտիկայի սկիզբն է համարվում ''գարնանային գիշերահավասարի կետը'', որից սկսվում է կենդանակերպի առաջին նշանը՝ Խոյը:Խոյը։ Կենդանակերպի նշանները հավասարապես բաժանվում են 30 աստիճանի՝ Խոյ /0°-30°/, Ցուլ /30°-60°/, Երկվորյակներ /60°-90°/ և այլն:այլն։ Այդպիսով երկնակամարի բոլոր մարմինները հայտնվում են էկլիպտիկայի որոշակի հատվածում՝ զբաղեցնելով որոշակի կենդանակերպի նշան:նշան։ Մոլորակների դիրքերը կենդանակերպի նշաններում և նրանց փոխհարաբերությունները՝ հայեցողությունները կամ [[ասպեկտ]]ները կազմում են կոսմոգրամմայի պատկերը:պատկերը։ Միևնույն ժամի և տարբեր աշխարհագրական վայրերի համար կազմված կոսմոգրամաները տարբերվում են գերազանցապես [[Լուսին|Լուսնի]] դիրքով, քանի որ այն առավել արագաշարժ երկնային մարմին է:է։ Այս պատճառով կոսմոգրամման ընդհանրական է, այն հնարավորություն է տալիս որոշելու տվյալ անհատի խառնվածքն ու բնավորության գծերը, որը կարևոր, բայց ոչ բավարար պայման է նրա կյանքին ու զարգացմանը բնորոշ առանձնահատկությունները նկարագրելու համար:համար։ Երկնակամարի դիրքը ժամանակի տվյալ պահի և տվյալ աշխարհագրական վայրի նկատմամբ բնութագրելու համար կոսմոգրամմայի վրա նշվում են էկլիպտիկայի և հորիզոնի ու երկնային միջօրեականի հատման կետերը:կետերը։ Դրանք 4 են և կազմում են հորոսկոպի անկյունները՝ [[ASC]] ու [[DSC]]՝ ելնող և մայր մտնող երկնակամարի հատվածները և [[MC]] ու [[IC]]՝ երկնակամարի կենտրոնն ու "հատակը" կամ խորությունը:խորությունը։ Այս 4 հատվածները տարբեր եղանակներով բաժանվում են ևս 3 մասի՝ առաջացնելով 12 [[աստղագուշակական տուն]]: Աստղագուշակական տները չափազանց կարևոր դեր ունեն հորոսկոպի վերլուծության ժամանակ, քանի որ նրանք հնարավորություն են տալիս անհատականացնել կոսմոգրամման, ուսումնասիրելով անհատի ճակատագրական իրադարձությունների բնութագիրն ու ժամկետները:ժամկետները։ Հին աստղագուշակները հորոսկոպ էին անվանում առաջին աստղագուշակական տունը, որը սկսվում էր ասցենդենտից՝ երկնակամարի ելնող հատվածից, դրանով իսկ կարևորելով ծննդյան պահի նշանակությունը, որից կախված էր անհատի կյանքի տևողությունն ու հաջողակությունը:հաջողակությունը։ Այսպիսով նույն վայրում միևնույն օրվա տարբեր ժամանակահատվածներում ծնված անհատների հորոսկոպները էապես տարբեր են, մնանապես՝ իրարից տարբերվում են միևնույն ժամանակ բայց տարբեր աշխարհամասերում ծնված անհատների հորոսկոպները, որը և արտահայտվում է անհատականության ու ճակատագրերի բազմազանության մեջ:մեջ։
== Հորոսկոպի տեսակները ==
* '''Նատալ կամ ռադիքս'''՝ մարդու ծննդյան հորոսկոպ, որը կազմվում է անհատի ծննդյան պահն ու աշխարհագրական վայրը հաշվի առնելով:առնելով։ Այն բնութագրում է մարդու բնածին ընդունակություններն ու կարողությունները, կենսական պայմաններն ու կյանքի իրադարձությունները, ձգտումներն ու նրանց իրականացնելու հնարավորությունները և այլն:այլն։
* '''Լոկալ կամ տեղային հորոսկոպ''': Կազմվում է անհատի ծննդյան ժամը և օտար աշխարհագրական վայրի կորդինատները հաշվի առնելով և բնութագրում է նրա ճակատագրի փոփոխությունները հայրենիքից այլ երկրներ մեկնելու դեպքում:դեպքում։ Մարդկանց մոտ հաճախ հարյ է առաջանում, թե որ երկրներում նրանք առավել երջանիկ կլինեն, որտեղ կկարողանան լիարժեքորեն իրագործել իրենց ունա կություններն ու կարողությունները:կարողությունները։ Այս հարցերին պատասխանում է լոկալ հորոսկոպների ուսումնասիրությունը:ուսումնասիրությունը։
* '''Թեմատիկ հորոսկոպ''': Այն գծագրվում է ասցենդենտի տեղափոխությամբ հետաքրքրող աստղաբանական օբեկտի աստիճանի մեջ, որը հնարավորություն է տալիս ուսումնասիրել անհատի կյանքի որոշակի ոլորտների իրադարձությունների մանրամասները:մանրամասները։ Օրինակ [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]ի հորոսկոպը կազմելով որոշվում է անհատի հաջողակությունը հասարակական ոլորտում, նրա դիրքը, մերժված լինելը կամ մեծարանքի արժանանալը:արժանանալը։
* '''Կարմիկական հորոսկոպ''': Թեմատիկ հորոսկոպի տարատեսակ է, որը հնարավորություն է տալիս որոշելու անհատի [[նախկին մարմնավորում]]ների ազդեցությունը ներկա կյանքի վրա:վրա։
* '''Հարմոնիկներ''': Հորոսկոպների այս տեսակը ստացվում է նատալի մոլորակների դիրքերը թվաբանական փոփոխությունների ենթարկելով:ենթարկելով։ Անհատի նատալի հարմանիկների թիվը տեսականորեն անսահման է, սակայն առավելապես կարևորվում են առաջին 40-ը:ը։ Հարմոնիկները ունեն ինչպես կանխատեսական արժեք, այնպես էլ օգնում են աստղաբանին բնութագրել անհատի թածնված կարողություններն ու հնարավորությունները:հնարավորությունները։
Գոյություն ունեն նաև հորոսկոպների այլ տարատեսակներ:տարատեսակներ։
== Հորոսկոպի տարրերը ==
[[Պատկեր:Astrological Glyphs.jpg|մինի|150px|աջից| Արեգակնային համակարգի մոլորակների գքապատկերներ:]]
Հին դարերում և միջնադարում աստղագուշակները հորոսկոպ կազմելիս օգտագործում էին աստղագուշակական հիմնական տարրեր հանդիսացող արեգակնային համակարգի 7 մոլորակները՝ [[Արև]]ը, [[Լուսին]]ը /որոնք կոչվում էին նաև լուսատուներ/, [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրի]]ն, [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]]ն, [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]]ը, [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]ը և [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրն]]ը: Հնուց ի վեր բացի մոլորակներից մեծ կարևորություն ունեին այսպես կոչված [[անշարժ աստղեր]]ը: Ի տարբերություն մշտապես շարժվող և իրենց ուղղությունը փոխող՝ մոլորվող մոլորակների, անշարժ աստղերը հավերժության խորհրդանիշ էին, հնագույն շրջանում նրանք մեծ պարբերաշրջանների հետ էին կապվում, օրինակ [[Սոթիկ պարբերաշրջանը]] [[Հին Եգիպտոս]]ում, որն առնչվում էր [[Սիրիուս]] աստղի հետ:հետ։ Հատկապես մեծ կարևորություն ունեին երկնակամարի առավել պայծառ աստղերը, դրանցից են՝ [[Պլեյադներ]]ն ու [[Ալդեբարան]]ը [[Ցուլ]] համաստեղության մեջ, [[Ռիգել]]ն ու [[Բետելգեյզե]]ն [[Օրիոն]]ում, [[Մեծ Շուն|Մեծ Շան]] α՝ Սիրիուսը, [[Առյուծ]]ի α՝ [[Ռեգուլ]]ը, [[Կույս]]ի α՝ [[Սպիկա]]ն, [[Կարիճ]]ի α՝ [[Անտարես]]ը, [[Հարավային Ձուկ|Հարավային Ձկան]] α՝ [[Ֆոմալհաութ]]ը, [[Լիրա]]յի α՝ [[Վեգա]]ն և այլն:այլն։ Միջնադարում աստղագուշակները սկսեցին կիրառել նաև [[Լուսնային հանգույցներ]]ը/Վիշապի պոչն ու գլուխը/ և [[արաբական կետեր]]ը կամ ''բաժինները'': Վերջիններից հատկապես կարևորվում էր [[Երջանկության բաժին]]ը, որը հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով ՝ ASC+Լուսին-Արև, համարվում էր, որ նա մեծ ազդեցություն ունի ծնվածի ճակատագրի վրա, երբեմն այս կետից սկսում էին տների բաշխումը:բաշխումը։ Նորագույն շրջանի աստղագուշակները հորոսկոպ կառուցելիս հաշվի են առնում նաև երեք նորահայտ մոլորակները՝ [[Ուրան]]ը, [[Նեպտուն]]ը և [[Պլուտոն]]ը, ինչպես նաև բազմաթիվ աստերոիդներ՝ [[Յունոնա]]ն, [[Վեսթա]]ն, [[Պալլաս]]ը, [[Խիրոն]]ը և այլ:այլ։ Աստղագուշակական յուրահատուկ օբեկտներից են [[Սև լուսին]]ը՝ Լիլիթը և [[Սպիտակ լուսին]]ը՝ Սելենան, առաջինը՝ լուսնային ուղեծրի Երկրագնդից ամենահեռավոր կետն է, որը խորհրդանշում է մարդու մութ, բացասական, ստվերային կաղմը և չար գործերը, երկրորդը՝ զուտ թվաբանական կետ է և աստղագիտական բովանդակություն չունի, սա մարդու բարի գործերի և արժանիքների համագումարն է:է։
== Մարդու կենդանակերպի նշանն ու հորոսկոպը ==
[[Պատկեր:12 houses of heaven.jpg|մինի|180px|Հորոսկոպ 18-րդ դարի իսլանդական ձեռագրից:]]
[[Պատկեր:Milenio.png|մինի|220px|Նոր հազարամյակի հորոսկոպը:]]
Դարեր շարունակ հորոսկոպի ստեղծումը երկարատև և դժվարին գործընթաց էր, որը կապված էր մաթեմատիկական բարդ հաշվարկների հետ:հետ։ Աստղագուշակության վարպետ դառնալու համար հաճախ անհրաժեշտ էր ամբողջ մի կյանք նվիրել այս արվեստին:արվեստին։ 16-րդ դարի հայտնի աստղագուշակ [[Ջ.Կարդանո]]ն իր առաջին աֆորիզմում գրում է՝
<blockquote>Կյանքը կարճատև է, Արվեստը հավերժ, Փորձը դժվարությամբ է ձեռք բերվում, Բատողությունը ծանր է նվաճվում, այդ պատճառով անհրաժեշտ է, որ Հետազատողը ոչ միայն հորոսկոպների որոշակի քանակության ուսումնասիրությամբ վարժվի, այլև որ նա ջանասիրաբար ուսումնասիրի նրանց ստեղծագործություններն, ովքեր խելամտորեն մեկնել են այս Գիտությունը, նա պիտի իր զբաղմունքը դարձնի իրերի բնական պատճառների ուսումնասիրությունը փորձարարական ճանապարհով, մոլորակների և անշարժ աստղերի շարժումն ու ճշգրիտ դիրքերի որոշումը, բայց առավելապես նա պետք է լինի ճշմարտության կրքոտ որոնող:</blockquote>
Այսպիսով հորոսկոպի ստեղծումն ու ուսումնասիրությունը աստղագուշակի համար մշտապես եղել է մարդու և տիեզերքի ճանաչողության հավերժական գործընթաց, միստիկ արարողություն, որը նրան մոտեցրել է արարչության գաղտնիքների բացահայտմանը:բացահայտմանը։ Հորոսկոպի ստեղուծմը պատահական պահի զբաղմունք չէր, անհատական հորոսկոպները կազմվում էին ժամանակի որոշակի պահին, երբ երկնային մարմինների դիրքերը բարենպաստ էին դրա համար:համար։ Հին աստղագուշակության մեջ կոսմոգրամման երբեք հորոսկոպից անկախ չէր դիտարկվում:դիտարկվում։ Միջնադարյան հորոսկոպները ունեին բացված ծրարի տեսք, որի անկյուններում նշվում էին մոլորակների դիրքերը կենդանակերպի նշաններում և աստղագուշակական տներում:տներում։ Աստղագուշակական ավանդույթի համաձայն կարևորվում էր հատկապես ծննդյան պահին ելնող նշանը կամ առաջին տունը:տունը։ Այդ նշանն իշխող մոլորակը անվանվում էր մարդու '''ծննդյան տիրակալը''' և համարվում նրա հովանավորը:հովանավորը։
XX դարի սկզբի անվանի աստղագուշակ [[Ալան Լեո]]ն, որն ուներ չափազանց մեծ քանակության հորոսկոպների պատվերներ, ստիպված էր փոփոխություններ մտցնել այս ոլորտում:ոլորտում։ Նա մշակեց հորոսկոպի վերլուծության էքսպրես մեթոդ, որը արագորեն հասանելի և հասկանալի կլիներ հասարակության լայն շրջանակի համար:համար։ Ելնելով այն փաստից, որ [[Արև]]ը մեծ կշիռ ունի հորոսկոպի մեջ, Ալան Լեոն կրճատեց հորոսկոպի վերլուծությունը՝ հանգեցնելով այն կենդանակերպի նշաններում Արևի դիրքի վերլուծության:վերլուծության։ Կենդանակերպի ամեն մի նշանում Արևը գտնվում է մոտ 30 օր ՝ նշանից նշան անցնելով յուրաքանչյուր ամսվա վերջին տասնօրյակում:տասնօրյակում։ Այսպիսով ամեն տարվա մարտի 21-ից ապրիլի 20-ը բոլոր ծնվածներն անկախ ծննդավայրից, ծննդյան օրից և ժամից համարվում են Խոյ նշանի տակ ծնված, ապրիլի 20-ից մայիսի 21՝ Ցուլ և այլն:այլն։ Այդպես սկիզբ առավ մինչ այժմ մեծ ժողովրդականություն վայելող ''արեգակնային աստղագուշակությունը'', որի կանխատեսումները լայնորեն տարածում են ժամանակակից բոլոր լրատվամիջոցները:լրատվամիջոցները։
== Հղունմեր ==
|
