«Հան (ազգություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Լեզուն [[չինարեն]]ն է, որը պատկանում է չին-տիբեթական ընտանիքին, ընդգրկում է միմյանցից խիստ տարբերվող մի քանի բարբառ։ Գիրը [[հիերոգլիֆ]]ային է։ Մարդաբանորեն միատարր չեն։ Հիմնականում պատկանում են [[մոնղոլոիդ ռասա]]յի խաղաղօվկիանոսյան ճյուղին, հյուսիսային Չինաստանի մեջ գերակշռում են արևելաասիական, իսկ հարավային Չինաստանի մեջ՝ հարավասիական խմբերի տարատեսակներ։ [[Կրոն]]ական պատկերացումներում համադրված են տարբեր կրոնների և հավատալիքների զանազան տարրեր։ Առավել նշանակալից է եղել նախնիների պաշտամունքը։ Սկզբում տարածված են եղել [[դաոսականություն]]ն ու [[կոնֆուցիոսականություն]]ը, այնուհետև՝ [[բուդդայականություն]]ը, մասամբ՝ [[քրիստոնեություն]]ը, առավել քիչ՝ [[մահմեդականություն]]ը ([[իսլամ]]):։

Նրանց նախնիների թվին են պատկանում [[Հուանհե]] և [[Յանցզի]] [[գետ]]երի ավազանների երկրագործ ցեղերը, որոնք ստեղծել են մ.թ.ա. 3-2-րդ հազարամյակների [[նեոլիթ]]յան մշակույթ։ Մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյարկում այժմյան [[Հենան]], [[Շենսի]], [[Շանսի]] [[նահանգ]]ների տարածքում առաջացել է [[Ին]] պետական կազմավորումը, որի բնակիչների լեզվի հիման վրա զարգացել է հին չինարենը։ Մ.թ.ա. 11-րդ դարում արևմտյան հարևան [[չժոու]] ցեղը նվաճել է Ին պետությունը։ Մ.թ.ա. 11-3-րդ դարերում ին և չժոու ժողովուրդների միախառնված հետնորդների շրջակայքում ապրել են չինական աղբյուրներում հավաքական անվանումներով հայտնի զանազան ցեղեր (հարավում՝ ման, արևմուտքում՝ ժուն, հյուսիսում՝ դի, արևելքում՝ ի):։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի կեսից չինական աղբյուրներում հիշատակված Յանցզիից հարավում բնակվող յուէ բազմաթիվ ցեղերը։ Դրանք հիմնականում եղել են տայ ժողովուրդների նախնիները։

[[Հան դինաստիա]]յի (Յանցզիի Հան վտակի անունից) ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. 3-րդ - մ.թ. 3-րդ դարեր) կազմավորվել է հին չինական ժողովուրդը, իսկ դինաստիայի անունը դարձել է չինացիների ինքնանվանումը (հան):։ Ըստ չինացի պատմագիր [[Սիմա Ցյան]]ի «[[Շի-ցզի]]» աշխատության, հաների նախնին եղել է լեգենդար [[Հուան-դի]]ն ([[Դեղին կայսր]]):։ Հան պետության ընդարձակումն ուղեկցվել է հաների նշանակալից վերաբնակեցումներով և որպես կանոն, Արևելյան [[Ասիա]]յի այլ ժողովուրդների ձուլմամբ։ [[Տան դինաստիա]]յի ժամանակաշրջանում (6-9-րդ դարեր) տրոհված Չինաստանի վերամիավորումը նպաստել է չինացիների էթնիկական համախմբմանը։ Սակայն այդ ժամանակաշրջանում էլ նրանց բնակության ոլորտը ամենևին չէր ընդգրկում այժմյան Չինաստանի ամբողջ տարածքը։ Հյուսիսում միմյանց հաջորդել են թյուրքական և մոնղոլական անկախ քոչվոր միավորումները, իսկ հարավ-արևմուտքում գոյատևել են գլխավորապես ի, տան, մոն-քմերական ժողովուրդների նախնիներով բնակեցված պետություններ։