«Իրիդիում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: [[File: → [[Պատկեր:
չ clean up, փոխարինվեց: → (7), ): → )։ (3) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 73.
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=77}}
'''Իրիդիում''' ({{lang-lat|''Iridium''}}), քիմիական տարր, որի նշանն է՝ '''Ir-'''ը, [[պարբերական համակարգ]]ի 6-րդ պարբերության 8-րդ խմբի [[քիմիական տարր]]: Կարգահամարը 77 է, ատոմական զանգվածը՝ 192,22, պատկանում է [[պլատինային մետաղներ]]ի շարքին։ Ատոմի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը ''5d<sup>7</sup> 6s<sup>2</sup>'' է։
 
[[Պլատին]]ի խմբի շատ ամուր, դժվարահալ, արծաթափայլ մետաղ է։ Ունի մեծ [[խտություն]] և այդ ցուցանիշով համեմատելի է միայն [[օսմիում]]ի հետ։
Տող 81.
 
== Բնության մեջ ==
Բնության մեջ հանդիպում է ագատ վիճակում [[պլատին]]ի, [[ռութենիում]]ի, [[օսմիում]]ի և [[ռադիում]]ի հետ։ Իրիդիում կազմում է երկրի կեղևի 1-10<sup>−7</sup> %-ը (ըստ զանգվածի):։
 
=== Հանքավայրեր ===
Տող 136.
;Իրիդիումի եռարժեք միացություններ
*[[Իրիդիումի (III) օքսիդ|''Ir<sub>2</sub>O<sub>3</sub>'']] - մուգ կապույտ, կարծր նյութ։ Ջրում քիչ լուծելի։ Լուծվում են [[Ծծմբական թթու|ծծմբական թթվում]]:
* [[Իրիդիումի (III) քլորիդ|''IrCl<sub>3</sub>'']] - անկայուն միացություններ, գույնը տատանվում է մուգ կանաչից մինչև բաց դեղին։ Խտությունը՝ 5,292 գ/սմ³: Ջրում, թթուներում, [[ալկալիներ]]ում քիչ են լուծվում։
{|class="wikitable" style="float:right;margin:1em"
|-
Տող 166.
|}
* [[Իրիդիումի (III) բրոմիդ|''IrBr<sub>3</sub>'']] - դեղնականաչ-կանաչ գույնի բյուրեղներ։ Լուծվում են ջրում, [[սպիրտներ]]ում քի են լուծվում։
* [[Իրիդիումի (III) սուլֆիդ|''Ir<sub>2</sub>S<sub>3</sub>'']] - պինդ շագանակագույն նյութ։ 1050&nbsp;°C ջերմաստիճանում քայքայվում են։ Քիչ են լուծվում ջրում։ Լուծվում են [[Ազոտական թթու|ազոտական թթվում]] և կալիումի սուլֆիդի լուծույթում։ 
 
;Իրիդիումի քառարժեք միացություններ
* [[Իրիդիումի (IV) օքսիդ|''IrO<sub>2</sub>'']] - սև գույնի բյուրեղներ։ [[Խտություն]]ը՝ 3,15 գ/սմ³: Ջրում, [[էթանոլ]]ում, թթուներում քիչ լուծելի։
* [[Իրիդիումի (IV) ֆտորիդ|''IrF<sub>4</sub>'']] - դեղին գույնի յուղոտ հեղուկ, հալման ջերմաստիճանը՝ 106&nbsp;°C:
* [[Իրիդիումի (IV) քլորիդ|''IrCl<sub>4</sub>'']] - հիդրոսկոպիկ շականակագույն կարծր նյութ։ Լուծվում են սառը ջրում։ 600-700&nbsp;°C ջերմաստիճանում ստացվում են մետաղական իրիդիումի և [[քլոր]]ի փոխազդեցությունից։
* [[Իրիդիումի (IV) բրոմիդ|''IrBr<sub>4</sub>'']] - կապույտ գույնի նյութ։ Լուծվում են էթանոլում։ Ստացվում են IrO<sub>2</sub> և բրոմաջրածնական թթվի փոխազդեցությունից։
* [[Իրիդիումի (IV) սուլֆիդ|''IrS<sub>2</sub>'']] - կարծր շականակագույն նյութ։ Ջրում քիչ լուծելի։
* [[իրիդիումի (IV) հիդրօքսիդ|''Ir(OH)<sub>4</sub>'']] (IrO<sub>2</sub>·2H<sub>2</sub>O) - մուգ կապույտ նստվածք։ Գործնականում ջրում չլուծվող։
 
;Իրիդիումի վեցարժեք միացություններ
* [[Իրիդիումի (VI) ֆտորիդ|''IrF<sub>6</sub>'']] - դեղին գույնի բյուրեղներ։ t<sub>հալ.</sub> 44&nbsp;°C, t<sub>եռ.</sub> 53&nbsp;°C, խտությունը՝ 6,0 գ/սմ³: Ստացվում են իրիդիումի և մթնոլորտային ֆոսֆորի փոխազդեցությունից։ Ուժեղ օքսիդիչ են, փոխազդում է ջրի և ազոտի մոնօքսիդի հետ.
 
:: <math>\mathsf{2IrF_6 + 10H_2O \rightarrow 2Ir(OH)_4 + 12HF + O_2\uparrow}</math>
Տող 186.
 
== Իզոտոպներ ==
Ունի երկու կայուն իզոտոպ՝ <sup>191</sup>Ir (38,5 %) և <sup>193</sup>Ir (61,3 %):։ Արհեստական ռադիոակտիվ [[իզոտոպներ]]ից արժեքավոր են <sup>192</sup>Ir (T<sub>1/2</sub> = 74,37 օր) և <sup>194</sup>Ir (T1<sub>/a</sub> = 19 ժ):։
 
== Կիրառություն ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Իրիդիում» էջից