«Իտրիում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: [[File: → [[Պատկեր: (4) |
չ clean up, փոխարինվեց: → , >: → >։ (2), ): → )։ (5) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 100.
'''Իտրիում''' ({{lang-lat|''Yttrium''}}), Y, [[պարբերական համակարգ]]ի 5-րդ պարբերության 3-րդ խմբի քիմիական տարր։ Կարգահամարը 39 է, ատոմական զանգվածը՝ 88,9059:
Ունի մեկ կայուն իզոտոպ՝ <sup>89</sup>Y: Արհեստական ռադիոակտիվ [[իզոտոպներ]]ից արժեքավոր են <sup>91</sup>Y (T<sub>1/2</sub>=57,5 օր) և <sup>90</sup>Y (T<sub>1/2</sub>= 64,24 ժ)
[[Ատոմ]]ի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը 4d<sup>5</sup>s<sup>2</sup> է։ Բազմաիզոտոպային տարր է, բնության մեջ գտնվում է միայն մեկ ստաբիլ իզոտոպը՝ <sup>89</sup>Y:
Տող 109.
== Բնությոն մեջ ==
Իտրիումը լանթանի քիմիական անալոգն է<ref name= {{cite book|url = http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elements.pdf|title = The Elements|chapter=Yttrium|author = Hammond, C. R.|accessdate = 2008-08-26|publisher = [[Fermi National Accelerator Laboratory]]|pages = 4–33|format=pdf|archiveurl = http://web.archive.org/web/20080626181434/http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elements.pdf |archivedate = հունիսի 26, 2008|deadurl=yes|isbn = 0-04-910081-5}}</ref<ref>Greenwood 1997, p. 946</ref>: Այն համարյա միշտ պարունակվում է լանթանոիդների և հանքային խառնուրդների հետ։ Ծովում նրա պարունակությունը կազմում է 0,0003 մգ/լ։ Իտրիումի գլխավոր հանքանյութերն
Պարունակությունը [[երկրակեղև]]ում 2,8-10<sup>−3</sup> % է (ըստ կշռի)
=== Հանքավայրեր ===
Տող 122.
== Ֆիզիկական հատկություններ ==
[[Պատկեր:Xenotímio1.jpeg|thumb|ձախից|200px]]
Իտրիումը բաց մոխրագույն մետաղ է։ Գոյություն ունի երկու բյուրեղակա մոդիֆիկացիաների ձևով՝ α-Y և β-Y: Անցման ջերմաստիճանը՝ α↔β 1482 °C<ref>Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.). Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — С. 277. — 671 с. — 100 000 экз.</ref>: Հալման ջերմաստիճանը 1528 °C, իսկ եռման ջերմաստիճանը՝ 3320 °C, խտությունը՝ 4472 կգ/մ<sup>3</sup>
== Քիմիական հատկություններ ==
Տող 133.
== Իզոտոպներ ==
Ունի մեկ կայուն իզոտոպ՝ <sup>89</sup>Y: Արհեստական ռադիոակտիվ [[իզոտոպներ]]ից արժեքավոր են <sup>91</sup>Y (T<sub>1/2</sub>=57,5 օր) և <sup>90</sup>Y (T<sub>1/2</sub>= 64,24 ժ)
{| class="wikitable center sortable"
Տող 231.
Շատ կարևոր հանգամանք է այն, որ իտիումը և նրա որոշ խառնուրդներ չեն փոխազդում հալված ուրանի և [[պլուտոնիում]]ի հետ։ Դա թույլ է տալիս օգտագործել նրանց միջուկային հրթիռային շարժիչներում։ Իտրիումի քրոմիտը բարձր ջերմաստիճանային դիմադողականություն ունեցող մարտկոցների լավագույն մատերիալն է, որը հնաավորություն է տալիս շահագործել օքսիդային միջավայրում։
Իտրիումի օքսիդը չափազանց հրակայուն է, կարծրանում է ջերմաստիճանի բարձրացման հետ (900-1000 °C)
Իտրիումի բերիլիդը համարվում է լավագույն աէրոտիեզերկան տեխնիկայի մատերիալներից մեկը, և հալվելով 1920 °C –ում, սկսվում է օքսիդանալ 1670 °C –ում։ Այս նյութի տեսակարար ուժը բավականին բարձր է, ոը թույլ է տալիս պատրաստել ֆանտաստիկ ամրությամբ և կարծրությամբ մատերիալներ։
[[Ալյումին]]ի և իտրիումի համաձուլվածը 7,5 %-ով բարձրացնում է նրանից պատրաստված մալուխների էլեկտրոհաղորդականությունը։ Իտրիումը օժտված է մեծ ամրությամբ և հալման բարձր ջերմաստիճանով, այդ պատճառով զգալի մրցակցության մեջ է մտնում [[տիտան]]ի հետ, նրա կիրառման ցանկացած բնագավառում։ Իտրիումի տետրաբորիդը կիրառություն է գտել ատոմային ռեակտորների վերահսկման բնագավառում (ջրածնի և հելիում գազի շատ թույլ արտանետումներով է պայմանավորված)
Իտրիումի օրթոնիտրատը սինթեզվում և օգտագործվում է ռենտգենային բնագավառում ծածկույթների պատրաստման համար։
| |||