«Թորա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (11) oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: ): → )։ (11) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 4.
== Տերմինի սահմանումը ==
* Թորա անվանում են [[Մովսես]]ի [[Հնգամատյան]]ը (հուն. πεντάτευχος ) կամ Մովսեսի գիրքը, ընդ որում ինչպես հենց տեքստը, այնպես էլ և տպագրված կամ ձեռագրային նմուշները (գլանաձև ձեռագրեր)
* «Թորա» բառը հանդիպում է նաև ուսուցման կամ ծնողական խրատի իմաստով։(Առ[[.1:8]] և այլն)
* Անվան նշանակության հետագա ընդլայնումը տեղի է ունեցել [[Գրավոր օրենք]]ի` (Թորա շե-բի-խվատ) և [[Բանավոր օրենք]]ի` (Թորա շե-բե-ալ պե) տարբերակմամբ. Հնգամատյանում հանդիպվող հոգնակի թվով թորաները մեկնաբանվել են որպես աստվածային հայտնության այդ երկու ոլորտների մասին գրություններ, որը ավանդաբար դիտվում է որպես տրված Մովսեսին [[Սիոն]] լեռան վրա։
* Ամենալայն իմաստով Թորա են անվանում հրեական ավանդական օրենքների ամբողջությունը։
Տող 15.
Համաձայն հուդդայական ավանդական հայեցակարգի Թորայի տեքստը գրվել է Մովսեսի կողմից՝ Ամենաբարձրյալի բառերով։ Գոյություն ունի սակայն տարակարծություն այն մասին, թե արդյոք Թորան գրվել է 40 օրվա ընթացքում Սիոն լեռան վրա, թե այն գրվել է 40 տարվա ընթացքում, երբ հրեաները գտնվում էին անապատում և այն ավարտին է հասցվել Մովսեսի մահից առաջ։
Համաձայն ռաբբի Յեհուդայի [[Թալմուդ]]ում Երկրորդ օրինացի տողերը, որտեղ նկարագրվում է [[Մովսես]]ի մահը, գրվել է [[Հիսուս Նավին]]ի կողմից([[Հեսու]])
[[Մայմոնիդ]]ը (Ռամբամ) իր [[հավատի 13 դոգմաններ]]ի ձևակերպման մեջ ընդգծում է <ref>http://machanaim.org/philosof/rambam/dogm.htm</ref>:
Տող 21.
9. Հավատում եմ լիիրավ հավատով, որ այս Թորան չի փոխարինվի և Արարաչի կողմից այլ Թորա չի լինի (օրհնյալ է Նրա անունը)»:
Նրա կարծիքով, որը արտացոլում է հուդդայականության դիրքը, այդ երկու կետերը համարվում են հրեայի աշխարհայացքի մեջ ամենակարևորներից։ Ժամանակակից ասվածաբան գիտնականների մեծամասնությունը կարծում են, որ գրքերը գրվել են բաբելոնյան գերության ժամանակ (մոտավորապես մ.թ.ա.600 թվական) և ավարտվել են պարսկական ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա.400 թվական)
== Մեկնաբանություններ ==
Տող 29.
Թալմուդի ժամանակակից հրատարակությունները ներառում են Թորայի տարբեր սերունդների բազմաթիվ նշանավոր իմաստունների մեկնաբանությունները։ [[Գաոնիմ]]ից (վաղ միջնադար) մինչև 17-րդ դար։
Մեկնաբանությունների մյուս մասը մտցված է [[Միդրաշ]]ի մեջ։ Կան միդրաշներ [[Գիրք Ծննդոց]]ի վերաբերյալ (Բրեշիտ Ռաբբա), Ղևտական (Վա-յիկրա Ռաբբա) (վաղ միդրաշներ), գիրք Ելից (Շեմոք Ռաբբա)
Գոյություն ունի նաև Տոսեֆթան (Միշնայի վերաբերյալ բացատրություններ և ավելացումներ)
=== Փշատ և դրաշ ===
Տող 45.
== Թորայի հետ կապված պատվիրաններ ==
* Թալմուդի համաաձայն<ref>Талмуд, Санхедрин 21б</ref>, Աստվածաշունչը պատվիրում է, որ յուրաքանչյուր հրեա տեր լինի Թորայի ձեռագրին<ref>в стихе Втор. 31:19: «Итак, напишите себе эту песню», — слово «песня» трактуется как вся Тора</ref> իր հորից, բայց նա այնուամենայնիվ պարտավոր է ունենալ իր սեփական ձեռագիրը<ref>Талмуд</ref>: Հրեան կարող է պատվիրել Թորայի ձեռագիրը գրագրից կամ գնել պատրաստի ձեռագիրը, սակայն « ով, որ գրում է Թորան ինքը, կարծես թե ստանում է այն Սիոն լեռան վրա»<ref name="Талмуд, Менахот 30а">Талмуд, Менахот 30а</ref>: Թալմուդի համաձայն, ով որ ուղղի Թորայի ձեռագրի մեջ անգամ մի տառ, իբր գրել է ամբողջ ձեռագիրը<ref name="Талмуд, Менахот 30а"/>, որից տարածվել է ավանդույթ, որը իրավունք է տալիս ամեն մի հրեայի սինվոլիկ կերպով կատարել սեփական Թորա գրելու պատվիրանը։ Գրագիրը ձեռագրում գրում է առաջին և վերջին պարագրաֆները միայն ուրվագծով և աշխատանքը ավարտվում է ''սիյում Թորա''(«Թորայի ավարտմամբ»), որտեղ յուրաքանչյուր գտնվողի պատիվ է տրվում շրջագծել ուրվագծով միայն մեկ բառ կամ ֆորմալ կերպով պատվիրել գրագրին կատարել դա իր անունից։
* Թորայի ձեռագրի հետ պետք է վերաբերվել հատուկ հարգանքով և երկյուղածությամբ<ref>Маймонид, Мишнэ Тора, Сефер Тора 10:2</ref>: Երբ Թորայի ձեռագիրը դուրս են բերում սինագոգից պետք է կանգնել<ref>Талмуд, Киддушин 33б</ref>, ավանդույթի մեջ է մտել երկյուղածությամբ խոնարհվել կամ համբուրել Թորայի տուփը, երբ ձեռագիրը անցեն կացնում մոտով։ Արգելված է մագաղաթին ձեռքով կպնել<ref>Талмуд, Шаббат 14а и др.</ref>, դրա համար ընթերցման ժամանակ օգտվում են հատուկ ցուցափայտով (''յադ'')
* Թորայի ձեռագիրը կարելի է վաճառել միայն այն դեպքում, եթե ամուսնության, կրթության համար չեն կարողանում գտնել այլ միջոցներ<ref>Талмуд, Меггила 27а</ref> կամ գերինների փրկագնի համար։ Եթե ձեռագիրը պատահաբար ընկել է հատակին, համայնքը պարտավոր է ծոմ պահել ամբողջ այդ օրվա ընթացքում։ Թորայի ձեռագրի փրկության համար անգամ [[սինագոգային տապանի]] (ձեռագրի պահպանման տեղը) թույլատրված է, անգամ պատվիրված է խախտել շաբաթը<ref>Талмуд, Шаббат 16:1</ref>: Մինչ Թորայի ընթերցանությունը՝ սեֆարդների և ընթերցումից հետո՝ աշքենազների մոտ ձեռագիրը հանդիսավոր կերպով վեր են բարձրացնում (''հագբաա''), ցույց են տալիս բաց ձեռագիրը համայնքին, որը այդ միջոցին արտասանում է։ «Ահա օրենքը,որը առաջարկել է Մովսեսը Իսրայելի որդիներին ([[Երկրորդ Օրենք 4:44]]) Աստծո կարգադրությամբ Մովսեսի միջոցով»:
== Թորայի ընթերցում ==
«Թորա գրքի» առաջին հրապարակավ ընթերցումը հիշատակվում է կապված [[Հովսիա]] (Իոշիախու)(մ.թ.ա 622 թվական)(4 թագ.22-23,2Մն 34:14-33 )
== Թորայի ուսումնասիրումը ==
Տող 55.
* «Թորայի ուսումնասիրումը հավասար է բոլոր պատվիրանների օգտագործմանը, բոլորը միասին վերցրած» (ռաբբի [[Շնեուր Զալման]] [[Լյադից]])
* «Անգամ մահվան վախով մենք չենք կարող ընդհատել Թորայի ուսումնասիրումը» ([[Ռաբբի Ակիվա]])
Ուսումնասիրությունը իր մեջ ներառում է երկու [[պատվիրան]]-ուսումնասիրել Թորան ինքնուրույն և կարդալ այն նրա ուսումնասիրողներին և նրա իմացողներին։
Թորայի ուսումնասիրման պատվիրանը վերաբերվում է յուրաքանչյուր հրեայի, անկախ նյութական և հասարակական դիրքից։ Ամենին խորհուրդ է տրվում աղոթքից հետո ժամ հասատատել Թորայի ինքնուրույն ուսումնասիրման համար։ Ինքնուրույն ուսումնասիրման կատարյալ անհնարինության դեպքում հարկավոր է մաքսիմալ կերպով աջակցել նրանց, ովքեր սովորում են (այդ դեպքում պատվիրանը կհամարվի կատարված)
Ավանդաբար Թորայի ուսումնասիրությունը փոխարինվել է որպես տղամարդկանց պարտավորություն, սակայն կանաց նույնպես խորհուրդ է տրվում ուսումնասիրել Թորայի առանջին մասերը, որոնք կապված են գործնականապես պատվիրանների կատարմանը։
Հուդդայականության մեջ գոյություն ունի արգելք ոչ հրեաներին ուսումնասիրելու Թորան։ Սակայան դա չի տարածվում [[Նոյի հետնորդների յոթ պատվիրաններ]]ին (թույլատրված է ուսումնասիրել այդ պատվիրանները և հատվածները, որոնք կապված են դրա հետ)
«Մի շարք գալախական հեղինակությունների կարծիքով (ռաբբի Վայնբերգ, ռաբբի Կլյան, ռաբբի Ֆանշտեյն, ռաբբի Յոսեֆ և այլն), Թորայի ուսումնասիրության արգելքը տարածվում է միայն այն ժամանակ, երբ լսարանը ամբողջությամբ ոչ հրեական է: Սակայն կարելի Թորան սովորեցնել հրեային ոչ հրեայի ներկայությամբ, անգամ եթե վերջինը նույնպես կարող է սովորել»:
| |||