«Կարմիր կիրակի»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հայ մտավորականների տեղահանություն''', երբեմն անվանում են '''Կարմիր կիրակի''', [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց Ցեղասպանության]] ժամանակ կազմակերպված գործողություն, որի ընթացքում [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] մայրաքաղաքի հայ համայնքի առաջնորդները, իսկ հետագայում նաև կայսրության այլ համայնքների հայտնի ներկայացուցիչները ձերբակալվեցին և տեղափոխվեցին երկու համակենտրոնացման վայրեր [[Անկարա]]յի մոտ, ղեկավարվելով Ներքին գործերի մինիստր [[Թալեաթ փաշա]]յի արձակած [[s:Circular on April 24, 1915|հրամանով]] 1915 թվականի ապրիլի 24-ին:ին։

Այդ գիշերը հայ մտավորականների առաջին հոսքը, թվով 235 մարդ, ձերբակալվեց [[Կոստանդնուպոլիս]]ում: Ձերբակալվածների ընդհանուր քանակը այս գործողության արդյունքում կազմեց 2345<ref name="vahakn dadrian">{{cite book|last=Dadrian|first=Vahakn N.|title=The history of the Armenian genocide: ethnic conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus|year=2004|publisher=Berghahn Books|location=New York|isbn=1-57181-666-6|page=221|edition=6th rev.}}</ref> մարդ:մարդ։ [[Օրենք տեղահանության մասին|Տեղահանության մասին]] օրենքի ընդունումից հետո, 1915 թվականի մայիսի 29-ին, ձերբակալվածները տեղաբաշխվեցին ամբողջ կայսրության տարածքում և նրանց մեծամասնությունը սպանվեցին:սպանվեցին։ Շատ քչերը, այդ թվում [[Վրթանես Փափազյան]]ը և [[Կոմիտաս]]ը փրկվեցին առանձնահատուկ միջամտության արդյուքում:արդյուքում։

[[Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի օր]]ը նշվում է ամբողջ աշխարհում ամեն տարվա ապրիլի 24-ին ի հիշատակ Օսմանյան կայսրությունում Հայոց Ցեղասպանության բոլոր զոհերի:զոհերի։ 1915 թվականի ապրիլի 24-ը լայնորեն ընդունվում է որպես [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց Ցեղասպանության]] սկիզբ:սկիզբ։ Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի օրը առաջին անգամ նշվել է 1919 թվականին, դեպքերի չորրորդ տարելիցին, [[Կոստանդնուպոլիս]]ում: Այս ժամանակից սկսած հայերը ամբողջ աշխարհում նշում են այդ օրը:օրը։

Օսմանյան Ներքին գործերի մինիստր [[Թալեաթ փաշա]]ն տեղահանության հրամանը արձակել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ին:ին։ Գործողությունը սկսվեց երեկոյան, ժամը 20:00-ին<ref>{{cite book

|first=Արշավիր|last=Շիրակյան|others=թարգմանվել է Սոնիա Շիրակյանի կողմից|title=Կտակն էր Նահատակներուն [Gdagn er Nahadagnerin]|trans_title=The legacy: Memoirs of an Armenian Patriot|publisher=Hairenik Press|location=Բոստոն|year=1976|oclc=4836363}}</ref>: Կոստանդնուպոլիսում գործողությունները ղեկավարում էր քաղաքի ոստիկանության պետ Բեդրի Բեյը<ref name="Yve27">{{cite book|author1=Yves Ternon|author2=Naim Bey|title = Enquête sur la négation d'un génocide|language=ֆրանսերեն|publisher = Éditions Parenthèses|place=Marseille|year=1989|isbn=978-2-86364-052-4|lccn=90111181|page=27}}</ref>: Ապրիլի 24–25 գիշերը 235-ից 270 հայ մտավորականներ, հոգևորականներ, բժիշկներ, խմբագիրներ, լրագրողներ, փաստաբաններ, ուսուցիչներ, և այլք ձերբակալվեցին մինիստրի հրամանով<ref name="Walker">{{Cite book|first=Christopher J.|last=Walker|contribution=World War I and the Armenian Genocide|editor-first=Richard G.|editor-last=Hovannisian|title=The Armenian People From Ancient to Modern Times|volume=II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century|publisher=Palgrave Macmillan|year=1997|isbn=978-0-333-61974-2|oclc=59862523|page=252}}</ref>{{#tag:ref |[[Թեոդիկ]] Գողգոթա հայ հոգևորականութեան [The Golgotha of the Armenian clergy], Constantinople 1921<ref name="teotik-note" group=ref-notes >Պարունակում է ավելի քան 1500 ամբողջ Օսմանյան կայսրության տարածքում բռնագաղթած հոգևորականների կենսագրական տվյալներ, ինչպես նաև 1915 թվականի ապրիլի 24-ին սպանված 270-ից 100 հայտնի մարդկանց անուններ դասակարգված ըստ 9 մասնագիտական խմբերի</ref>|name="teotik"}}: Մարդկանց քանակի տարբերությունները պայմանավորված են ոստիկանության գրառումների անճշտություններով, քանի որ նրանք ձերբակալել էին միևնույն անուններով մարդկանց:մարդկանց։

Դրանից հետո ևս եղել են տեղահանություններ մայրաքաղաքից:մայրաքաղաքից։ Առաջնահերթ խնդիր էր պարզել ձերբակալվածների ինքնությունը, այս նպատակով, ձերբակալվածները մեկ օր պահվում էին ոստիկանական բաժանմունքում և Կենտրոնական բանտում:բանտում։ Երկրորդ ձերբակալության հոսքով ձերբակալվեցին 500-ից 600 մարդ<ref name="Walker"/>{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=63}}<ref>{{cite book|last=Panossian|first= Razmik|title=The Armenians. From Kings and Priests to Merchants and Commissars|publisher=Columbia University Press|location=New York|year=2006|isbn=978-0-231-13926-7|oclc=64084873|lccn=2006040206|page=237}}</ref><ref>{{cite book|last=Bournoutian|first=Goerge A.|title=A Concise History of the Armenian People|publisher=Mazda|location=Costa Mesa, California|year= 2002|isbn=978-1-56859-141-4|oclc=49331952|lccn=2002021898|page=272}}</ref>:

Ձերբակալումից մինչև [[Օրենք տեղահանության մասին|Տեղահանության մասին]] օրենքի ընդունումը, 1915 թվականի մայիսի 29-ը, ձերբակալվածները բանտարկված էին երկու համակենտրոնացման ճամբարներում, իսկ օրենքի ընդունումից հետո նրանք տեղահանվեցին դեպի Օսմանյան Սիրիա:Սիրիա։

Ձերբակալվածներից շատերը տեղափոխվել են [[Կոստանդնուպոլիս]]ի Կենտրոնական Բանտից Սիրտեկ ընկերությանը պատկանող համար 67 շոգեգնացքով դեպի [[Հայդարփաշա կայարան]]: Որտեղ ավելին քան տաս ժամ սպասելուց հետո նրանք ուղարկվեցին հատուկ գնացքով [[Անկարա]]յի ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Ամբողջ շարասյունը կազմում էին 220 հայեր<ref name="Nakashian">{{cite book|last1=Nakashian|first1=Avedis|last2=Rouben Mamoulian Collection (Library of Congress)|title=A Man Who Found A Country|publisher=Thomas Y. Crowell|location=New York|year=1940|oclc=382971|lccn=40007723| pages=208–278}}</ref>: Հայ վագոնի ուղեկցորդը ձեռք է բերում տեղահանվողների ցանկը և փոխանցում [[Պոլսո հայոց պատրիարքություն]]: [[Զավեն Տեր Եղիյան]]ը (այդ ժամանակ Պոլսո Հայոց Պատրիարք) անմիջապես սկսում է փորձել փրկել որքան հնարավոր է շատ տեղահանվողներին, սակայն ապարդյուն:ապարդյուն։ Միակ արտասահմանյան երկրի դեսպանը, ով փորձել է օգնել նրան այս գործում, եղել է ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ն էր{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=58}}: Գնացքի 20 ժամ տևած ուղևորությունից հետո, երեքշաբթի օրը կեսօրին, տեղահանվածները գնացքից իջեցվել են Սինչանկոյում (Անկարայի մոտ):։ Իբրահիմ կայարանում [[Կոստանդնուպոլիս]]ի Կենտրոնական Բանտի պետը դասակարգելով տեղահանվողներին բաժանել է երկու խմբի:խմբի։

Ձերբակալվածներից ոմանք մայիսի 5-ին տեղափոխվեցին Այասից դեպի Դիարբեքիր ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար:համար։ Այս հայ մտավորականներն էին՝ [[Նազարեթ Տաղավարյան]]ը, [[Սարգիս Մինասյան]]ը, [[Հարություն Ճանգյուլյան]]ը, [[Գարեգին Խաժակ]]ը և [[Ռուբեն Զարդարյան]]ը: Չհասած Դիարբեքիր, Կարաչայորեն կոչված վայրում նրանք սպանվեցին պետության կողմից հովանավորվող զինված բանդայի կողմից, որը գլխավորում էր [[Չերքեզ Ահմետ]]ը և նրա սպաներ Հալիլն ու Նազիմը<ref name="c-khachig" />: Մեկ այլ բանտարկյալ, [[Ղազար Ղազարյան]]ը (Մարզպետ), ուղարկվեց Կեսարիա ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար 1915 թվականի մայիսի 18-ին<ref name="Bal87">{{cite book | last1 = Palak'ean |first1 = Grigoris | title = Le Golgotha arménien : de Berlin à Deir-es-Zor | publisher = Le Cerle d'Écrits Caucasiens | location = La Ferté-sous-Jouarre | year = 2002 | volume = 1 | isbn = 978-2-913564-08-4 | oclc = 163168810 |pages = 87–94 }}</ref>: Դատարանից ազատվելուց հետո նա աշխատել է կեղծ օսմանյան փաստաթղթերով գերմանացիների համար Ամանուսի երկաթուղային թունելի կառուցման վրա:վրա։ Ապա փախուստի է դիմել Նուսայբին, որտեղ ընկնելով ձիուց մահացել է<ref name="Bal87" />:

Գրոհայինները, որոնք պատասխանատու էին սպանություններում դատվել և մահապատժի են ենթարկվել [[Ջեմալ փաշա]]յի կողմից Դամասկոսում 1915 թվականին, այս դեպքերը հետագայում 1916 թվականին դարձան [[Օսմանյան պառլամենտ]]ի հետաքննության առարկա:առարկա։ Այս հետաքննությունը ղեկավարում էր [[Հալեպ]] քաղաքից ընտրված խորհրդարանական [[Արթին Բոշգեզենյան]]ը:

Ձերբակալվածներից ոմանք ազատ են արձակվել տարբեր ազդեցիկ մարդկանց ճնշումների և միջամտությունների արդյունքում{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=66}}: Հինգ տեղահանվածներ Չանկիրիից ազատվել են ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ի միջամտության շնորհիվ<ref name="Yve27" />: Ընդհանուր առմամբ 12 տեղահանվածների Չանկիրիից թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի:|group="n"}}: Նրանք էին՝ [[Կոմիտաս]]ը, [[Բյուզանդ Քեչեյան]]ը, [[Վահրամ Թորգոմյան]]ը, [[Բարսեղ Դինանյան]]ը, [[Հայկ Հոյասարյան]]ը, [[Նշան Կալֆայան]]ը, [[Երվանդ Տոլայան]]ը, [[Արամ Կալենդերյան]]ը, [[Նոյիկ Տեր-Ստեփանյան]]ը, Վրթանես Փափազյանը (ձերբակալվել էր թատերագիր [[Վրթանես Փափազյան]]ի փոխարեն), Գառնիկ Ինջիջյանը և Հակոբ Բեյլերյանը:Բեյլերյանը։ Չորս Կոնյայում բանտարկվածների նույնպես թույլ է տրվել վերադառնալ{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի:|group="n"}}, այս մարդիկ էին՝ Ապիգ Մյուբեհեջյանը, Ադամյանը, Խերբեկյանը և Նոսրիգյանը<ref name="teodar16" />:

Մնացած տեղահանվածները մնացել էին [[Անկարայի վիլայեթ]]ի նահանգապետի պաշտպանության տակ:տակ։ Մաժար բեյը հրաժարվում էր իրականացնել [[Թալեաթ փաշա]]յի հրամանները տեղահանության վերաբերյալ<ref>{{cite news|title=The Real Turkish Heroes of 1915|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/29/the-real-turkish-heroes-of-1915/|newspaper=The Armenian Weekly|date=հուլիսի 29, 2013}}</ref>: Այսպիսով, 1915 թվականի հուլիսի վերջին նրան ազատեցին զբաղեցրած պաշտոնից, և նրա տեղը զբաղեցրեց կենտրոնական կոմիտեի անդամ Աթիֆ բեյը<ref>{{cite web|last=Kevorkian|first=Raymond|title=The Extermination of Ottoman Armenians by the Young Turk Regime (1915–1916)|url=http://www.massviolence.org/IMG/article_PDF/The-Extermination-of-Ottoman-Armenians-by-the-Young-Turk-Regime.pdf|publisher=Online Encyclopedia of Mass Violence|page=31|date=հունիսի 3, 2008}}</ref>:

[[Մուդրոսի զինադադար]]ից (30 հոկտեմբերի 1918) հետո, համակենտրոնացման ճամբարներում կենդանի մնացած հայ մտավորականները վերադարձան Կոստանդնուպոլիս, որը գտնվում էր [[Անտանտ|դաշնակից զորքերի]] [[Կոստանդնուպոլիսի օկուպացիա|վերահսկման]] տակ:տակ։ Նրանք սկսեցին կարճ բայց ինտենսիվ գրական գործունեություն, որին վերջ տվեց 1923 թվականի Թուրքիայի հաղթանակը:հաղթանակը։ Նրանցից ոմանք գրեցին հուշեր և ստեղծագործություններ տեղահանումների ընթացքում իրենց փորձի հիման վրա, օրինակ [[Գրիգոր Բալակյան]]ը, [[Արամ Անտոնյան]]ը, [[Երվանդ Օտյան]]ը, [[Թեոդիկ]]ը և այոք<ref>{{cite book|last=Odian|first=Yervant|title=Accursed years : my exile and return from Der Zor, 1914–1919|year=2009|publisher=Gomidas Institute |location=London|isbn=1-903656-84-2|page=x|url=http://books.google.com/books?id=NJYtAQAAIAAJ|editor=Krikor Beledian}}</ref>: Մյուս կենդանի մնացածները ունեցան հոգեկան խանգարումներ, նրանցից [[Կոմիտաս]]ը 20 տարի շարունակ անցնում էր բուժում հոգեբուժարաններում, մինչև իր մահը 1935 թվականին<ref>{{cite news|last=Karakashian|first=Meliné|title=Did Gomidas 'Go Mad'? Writing a Book on Vartabed's Trauma|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/24/did-gomidas-go-mad-writing-a-book-on-vartabeds-trauma/|newspaper=Armenian Weekly|date=հուլիսի 24, 2013}}</ref>:

Հայոց Ցեղասպանության պաշտոնական հիշատակի օրն է ապրիլի 24-ը, այս օրը նշվում է որպես հայ մտավորականների տեղահանության սկիզբ:սկիզբ։ Առաջին անգամ այս օրը նշվել է մի խումբ ցեղասպանությունից փրկվածների կողմից Կոստանդնուպոլիսում 1919 թվականին հայկական Սուրբ Երորդության եկեղեցում<ref name=museum>{{cite web|title=At the Origins of Commemoration: The 90th Anniversary Declaring April 24 as a Day of Mourning and Commemoration of the Armenian Genocide|url=http://www.genocide-museum.am/eng/31.03.2009.php|publisher=Armenian Genocide Museum|date=մարտի 10, 2009}}</ref>: Հայ համայնքի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ մասնակցում էին այս միջոցառմանը:միջոցառմանը։ Այդ օրվանից ամեն տարի աշխարհի բոլոր ծայրերում նշվում է Հայոց Ցեղասպանության հիշատակի օրը<ref name=museum />:

Ստորև բերվում է հայ մտավորականների ցանկը, որոնք տեղահանվել են Կոստանդնուպոլիսից 1915 թվականի ապրիլի 24-ին, տեղահանման առաջին ալիքով:ալիքով։

| Հայ խմբագիր, մանկավարժ, մաթեմատիկոս:մաթեմատիկոս։ 1908-1914-ին Քեոթահիա և Ագ-Շեհիր քաղաքներում գործող հայկական վարժարանների տնօրենն էր, երեք տարիների ընթացքում ղեկավարել է նաև իր սեփական դպրոցը Քեոթահիայում{{#tag:ref|{{cite book|last=Ավագյան|first=Կարինե|title=Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք և վկայք խաչի|language=հայերեն|publisher=Զանգակ 97|location=Երևան|year=2002|isbn=978-99930-2-436-1|oclc=62755097}}<ref name="avak41-53-note" group="ref-notes">Պատմում է Չանկիրիում տեղի ունեցած դեպքերի մասին (տեղահանության առաջին կանգառ Անատոլիայում) և 100 տեղահանվածների կարճ կենսագրականներ:</ref>|name="avak41-53"}}:

| Տեղափոխվել է Այասի բանտից դեպի Դիարբեքիր մայիսի 5-ին, սպանվել է ճանապարհին:ճանապարհին։

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24):։ Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}} կամ մահացել է Դեր Զորի մոտ<ref name="avak41-53" />:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24):։ Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}:

| Փախել է:է։ Ապրել է [[Մանչեստեր]]ում և [[Մարսել]]ում: Հրատարակել է կոտորածի մասին իր հուշերը<ref name="c-khachig" /><ref name="ReferenceA">Balakian, Krikor ''Հայ Գողգոթան [The Armenian Golgotha]'', Mechitaristenpresse Vienna 1922 (vol. 1) and Paris 1956 (vol. 2)</ref>: Մահացել է Մարսելում 1934 թվականին:թվականին։

| Ուղարկվել է Իզմիր այլ տեղահանվածների հետ միասին:միասին։ Փախել է Կոնյա:Կոնյա։ Կրկին տեղահանվել է, Դեր Զորի ճանապարհին կրկին փախել է ու վերադարձել Կոստանդնուպոլիս<ref name="avak41-53" />

| Ձերբակալվել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ին, աքսորվել է 1915-ի մայիսի 3-ին:ին։ Վերադարձել է Կոստանդնոպոլիս պատերազմից հետո<ref name="avak41-53" />: Ապրել է Հալեպում:Հալեպում։ Հիմնել է հիվանդանոց:հիվանդանոց։ Հրատարակել է իր հուշերը<ref name="c-khachig" />, մահացել է [[Հալեպ]]ում 1955 թվականին:թվականին։

| Բժիշկ, հանրաճանաչ քաղաքական գործիչ, Հնչակ կուսակցության կազմակերպիչներից մեկը 1888 թվականին:թվականին։ Նրա մարտական անունն էր Մուրադ<ref name="c-khachig" />:

| Ուղարկվել է [[Կեսարիա]] ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար, և այնտեղ մահապատժի է ենթարկվել<ref name="Bal87" /> 1915 թվականին:թվականին։

| Արտաքսվել է Կոնյա, Տարսուս, Կուսքուլար, Բելեմեդիկ:Բելեմեդիկ։ Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="teodar16" />

| Արտաքսվել է Չանկիրիից ձմռանը, յոթ ամիս բանտարկությունից հետո հաջորդ երեք տարիները ապրել է Ուշակ փախստականների ճամբարում Հովհան Վարդապետ Կարապետյանի, Միքայել Շամտանչյանի, Վարդան Քահանա Կարագյոզյանի հետ:հետ։ Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="teotik" />: Նա ձերբակալվել է իր եղբոր, Մինաս Չերազի փոխարեն:փոխարեն։ Մահացել է 1928 թվականին Կոստանդնուպոլիսում<ref name="avak41-53" />:

| Բժիշկ, Սուրբ Փրկիչ հիվանդանոցի տնօրեն, Օսմանական պառլամենտի պատգամավոր, [[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միության]] հիմնադիր անդամներից մեկը:մեկը։

| Ֆրանսահայ պոետ,<ref name="GöçYev"/>, «Արենե» (Փարիզ) պարբերականի խմբագիր, Պանթեիստական դպրոցի հիմնադիր:հիմնադիր։

| Ավարտել է [[Սորբոնի համալսարան]]ը 1914 թվականին և վերադարձել Կոստանդնուպոլիս:Կոստանդնուպոլիս։ Տեղահանվել է Չանկիրի, և սպանվել Անատոլական անապատում<ref name="avak41-53" /><ref name="GöçYev" />, Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" />

| Ուսուցանել է ԱՄՆ-ում, վերադարձել է 1914 թվականին, ձեռնադրվել է 1914 թվականի հունիսի 16-ին Էջմիածնում:Էջմիածնում։ Տեղափոխվել է Չանկիրիից ձմռանը, ապա երեք տարի ապրել է որպես փախստական:փախստական։ Զինադադարից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս:Կոստանդնուպոլիս։ 1921 թվականին մեկնել է Ամերիկա<ref name="Bal95" /><ref name="teotik" />:

| "Թույլ է տրվել ապրել Չանկիրիում" համաձայն Ներքին գործերի մինիստրի օգոստոսի 25-ի հեռագրի<ref name="doc347" />, սպանվել է Տյունեյ գյուղում 1915 թվականին, Ռուբեն Սևակի, Դանիել Վարուժանի և Մագազացիյանի<ref name="c-khachig" /> հետ:հետ։

| Ձերբակալվել է 1915 թվականի հուլիսի 28-ին Մյուդուրիեթում:Մյուդուրիեթում։ Երբ նրա հայրը եկել է տեսնոլու որդուն, նրան նույնպես բանտարկել են:են։ Հորն ու որդուն 26 հայերի հետ տեղափոխել են Նիկոմեդեա և բանտարկել բանտի վերածված հայկական եկեղեցում:եկեղեցում։ Հոր հետ միասին սպանվել են Դերբենտի մոտ 1915 թվականի օգոստոսի 16-ին<ref name="teodar16" />:

| Տեղահանվել է Դիարբեքիր, սակայն սպանվել է Ուրֆայի և Սևերակի միջև Հակի Թելալ Հակիմողլուի (Հակի Օնբաշի){{sfn|Kévorkian|2006|p=652}} կողմից:կողմից։ Տեղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին դեպի [[Դիարբեքիր]], և ճանապարհին սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից Դիարբեքիր չհասած<ref name="c-khachig" />, Ուրֆայի ճանապարհին<ref name="Bal87" />:

| Ազատ է արձակվել:արձակվել։<ref name="teodar16" />

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}: Տեղափոխվել է Հունաստան 1924 թվականին:թվականին։ Հրավիրվել է Պարսկաստան 1927 թվականին Շահի կալվածքների վարչարարությունը կատարելու համար:համար։ Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիայի (Académie française) թղթակից անդամ<ref name="avak41-53" />:

| Հեռացել է Չանկիրիից ձմռանը 7 ամիս անց և հաջորդ երեք տարին ապրել է որպես փախստական Ուշակում:Ուշակում։ Համաներումից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="teotik" />

| Տեղահանվել և հետո մահացել է հիվանդությունից Մեսկենեյի մոտ:մոտ։ Երվանդ Չավուշյանի հետ մահացել է նույն պահին նույն վրանում<ref name="Bal95" />:

Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 1-ին (հին տոմարով ?) և ապրել [[Պլովդիվ]]ում մինչև պատերազմի ավարտը{{#tag:ref|Պատրիարք Զավեն Տեր Եղիյանը զարմացած էր, թե ինչպես է Բյուզանդ Քեչյանը ստացել թույլտվություն ազատվելու բանտից, և կրկնել է իր կասկածները այն մասին, որ նա եղել է Երիտթուրքերի լրտեսը:{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=66}}|group="n"}}: Մահացել է 1927 <ref name="pamuk" /> կամ 1928<ref name="avak41-53" /> թվականին:թվականին։

| Թերթի խմբագիր, ուսուցիչ:ուսուցիչ։

| Նա կազմակերպել է մարմնամարզության պարապունքներ Այասում:Այասում։ Մինչ Այասի աքսորյալները չէին լսել [[20 հնչակյանների կախաղան]]ի մասին 1915 հունիսի 15-ին, նրանք չէին պատկերացնում իրենց վիճակի լրջությունը{{sfn|Kévorkian|2006|p=652}}: Պարապունքներին հետևում էին թուրք զինվորները մեծագույն կասկածանքով<ref name="Nakashian" />: Շավարշ Քրիսյանը սպանվել է Անկարայում<ref name="Bal87" />:

| ՏԵղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին զինվորական ուղեկցությամբ [[Դիարբեքիր]], սակայն սպանվել է Ուրֆայի և Սևերակի միջև Հակի Թելալ Հակիմողլուի (Հակի Օնբաշի){{sfn|Kévorkian|2006|p=652}} կողմից:կողմից։ Տեղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին դեպի [[Դիարբեքիր]], և ճանապարհին սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից Դիարբեքիր չհասած<ref name="c-khachig" />, Ուրֆայի ճանապարհին<ref name="Bal87" />:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24):։ Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}, կամ սպանվել է Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" /><ref name="avak41-53" />:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24):։ Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}, կամ սպանվել է Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" /><ref name="avak41-53" />:

| Աքսորվել է 1915 թվականի օգոստոսին:օգոստոսին։ Ուղեկցել է Գարեգին Խաչատուրյանին (Կոնյայի հոգևոր առաջնորդ) Թարսոնից Օսմանիե<ref name="teo22">Թեոտիգ (Թեոդորոս Լապճինյան): ''Ամէնուն Տարեցոյցը. ԺԶ. Տարի. 1922.'', Մ. Հովակիմյան Հրատ, Կոստանդնուպոլիս 1922, էջ. 113</ref>: Իսլամ է ընդունել 1916 թվականին Ազիզ Նուրի անվան տակ<ref name="teodar16" /> Համայում:Համայում։ Դեռ Զորից փախչելու անհաջող փորձերից հետո աշխատել է զինվորական համազգեստի պատրաստման ֆաբրիկայում, Այնթափից աքսորված հայերի հետ:հետ։ Հետո դարձել է Դեր Զորի զինվորական հրամանատարի թարգմանիչը:թարգմանիչը։ 1918 թվականին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս{{sfn|Kévorkian|2006|p=825}}:

| Բրիտանական խորհրդի թարգմանիչ Կոնյայում 1901 - 1905 թվականներին, ապա փոխ-դեսպան մեկ և կես տարի:տարի։ 1909 թվականից հետո լրագրող մայրաքաղաքում:մայրաքաղաքում։

}}</ref>, սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից:կողմից։

| Հեռացել է Չանկիրիից ձմռանը յոթ ամիս բանտարկությունից հետո և ապրել է հաջորդ երեք տարն որպես փախստական Ուշակում:Ուշակում։ Զինադադարից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="teotik" />: Հրատարակել է իր հիշողությունները պատերազմից հետո<ref name="c-khachig" /> - d. 1926<ref name="pamuk" />:

| Ուղարկվել է Կեսարիա ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար (որտեղ նա տեսել է սպանություններ<ref name="teodar16" />):։ Աքսորվել է Չանկիրիից Կեսարիա հետո Հալեպ, ապա վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="avak41-53" />:

| Նույնանուն դաշնակցականի փոխարեն է աքսորվել:աքսորվել։ Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="teodar16" /><ref name="Bal87" />:

| Իմանալով մեկ այլ Հայկ Թիրաքյանի բանտարկման մասին Այասում, նա պահանջել է ազատ արձակել նրան և տեղափոխել իրեն Չանկիրիից Այաս:Այաս։ Հետագայում սպանվել է Անկարայում<ref name="Bal87" />:

| Գրող, պոետ, թերթի (''Արամազդ'') և դասագրքերի խմբագիր, համարվում է հայկական գյուղական գրականության ստեղծող:ստեղծող։ Թարգմանել է [[Վիկտոր Հյուգո]]յի, [[Մաքսիմ Գորկի|Մաքսիմ Գորկու]], [[Անատոլ Ֆրանս]]ի, [[Օսկար Ուայլդ]]ի գործերը հայերեն<ref name="GöçYev" />:

| Զինվորական ուղեկցությամբ Այասից տեղափոխվել է Դիարբեքիր:Դիարբեքիր։ Սպանվել է ճանապարհին բանդիտների կողմից:կողմից։

| Աքսորվել է 1915 թվականի մայիսի 21-ին կամ հունիսի 2-ին<ref name="RayRevue"/>: Սպանվել է Ուրֆայից Դիարբեքիր ճանապարհին բանդիտների կողմից:կողմից։

*{{cite book|first=Yves|last=Ternon|title=Enquête sur la négation d'un génocide [Investigation of the Denial of a Genocide]|publisher=Editions Parentèses|location=Marseille|language=ֆրանսերեն|year=1989|ISBN=978-2-86364-052-4}} - Պատմում է 1915 թվականի ապրիլի 24-ի ձերբակալությունների մասին իր գրքի առաջին մասում:մասում։